Vikipediya

Vasili Çuykov

Vasili İvanoviç Çuykov (rus. Василий Иванович Чуйков; 31 yanvar (12 fevral) 1900[3] və ya 12 fevral 1900[4][5][…], Serebryannıy Prud, Tula quberniyası[d][6] – 18 mart 1982[7][8][…], Moskva) — Sovet İttifaqı Marşalı (1955). Sovet İttifaqı Qəhrəmanı (1944, 1945).[9]

Vasili Çuykov
rus. Василий Чуйков
Vasily Ivanovich Chuikov.jpg
Şəxsi məlumatlar
Ləqəbi General Şturm [1][2]
Doğum tarixi
Doğum yeri Serebryannıy Prud, Tula quberniyası, Rusiya imperiyası (indiki Moskva vilayəti)
Vəfat tarixi (82 yaşında)
Vəfat yeri Moskva, SSRİ
Dəfn yeri
Vətəndaşlığı SSRİ SSRİ
Təhsili
Hərbi fəaliyyəti
Mənsubiyyəti Rus
Qoşun növü Пехота и мотострелки.png
Xidmət illəri 1918–1982
Rütbə RA-SA F10MarsSU 1955.png Marşal
Vəzifəsi Sovet İttifaqı Marşalı
Döyüşlər Rusiya vətəndaş müharibəsi
Sovet-fin müharibəsi
Qırmızı ordunun Polşa yürüşü (1939)
Çin-yapon müharibəsi (1937—1945)
İkinci Dünya müharibəsi
Təltifləri Volqoqradın fəxri vətəndaşı
Sovet İttifaqı Qəhrəmanı Sovet İttifaqı Qəhrəmanı
"Lenin" ordeni "Lenin" ordeni "Lenin" ordeni "Lenin" ordeni "Lenin" ordeni "Lenin" ordeni "Lenin" ordeni "Lenin" ordeni "Lenin" ordeni "Oktyabr inqilabı" ordeni "Qırmızı bayraq" ordeni "Qırmızı bayraq" ordeni "Qırmızı bayraq" ordeni "Qırmızı bayraq" ordeni Suvorov ordeni Suvorov ordeni Suvorov ordeni "Qırmızı ulduz" ordeni "1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində Almaniya üzərində qələbəyə görə" medalı "1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində qələbənin 20 illiyi" yubiley medalı "1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində qələbənin 30 illiyi" yubiley medalı "Moskvanın müdafiəsinə görə" medalı "Stalinqradın müdafiəsinə görə" medalı "Yaponiya üzərində qələbəyə görə" medalı "Varşavanın azad edilməsinə görə" medalı "SSRİ Silahlı Qüvvələri veteranı" medalı "Sovet Ordu və Donanmasının 30 illiyi" yubiley medalı "SSRİ Silahlı Qüvvələrinin 40 illiyi" yubiley medalı "SSRİ Silahlı Qüvvələrinin 50 illiyi" yubiley medalı "SSRİ Silahlı Qüvvələrinin 60 illiyi" yubiley medalı "Xam torpaqlardan istifadə edilməsinə görə" medalı "Moskvanın 800 illik xatirəsinə" medalı
İmzanın şəkli
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

HəyatıRedaktə

UşaqlığıRedaktə

Vasili İvanoviç Çuykov[10] 12 fevral 1900-cü ildə çoxuşaqlı kəndli ailəsində (8 qardaşı və 4 bacısı olub.) indiki Moskva vilayətinin Serebryannıy Prud kəndində anadan olub.[11] Milliyyətcə rusdur [12]. Atası — İvan İonoviç Çuykov (3.03.1865 — 27.06.1958), Serebryannıy Prud kəndində kəndli olub. Anası — Yelizaveta Fyodorovna Çuykova (5.09.1865 — 29.03.1958) Şirobokov kəndində kəndli olub. Vasili Çuykov 4 sinifli kilsə məktəbini (1907 — 1911) bitirmiş, 12 yaşında Petroqrada getmiş, usta yanında şagird olmuşdur. 1917-ci ildə Kronştadt şəhərində xidmət etmişdir[13]. 1919-cu ildə Sov.İKP-nın üzvü olmuşdur.

AiləsiRedaktə

 
Vasili Çuykov və həyat yoldaşı Valentina Çuykova, 1926-cı il

Həyat yoldaşı — Valentina Petrovna Çuykova (qızlıq soyadı: Pavlova) (1907—1984). Oğlu — Aleksandr Vasilyeviç Çuykov (1946—2012) heykəltəraş olub, Qızı Nelli Vasilyevna Çuykova (d. 1928). Nəvəsi — Vasili Konstantinoviç Timoşenko-Çuykov.[14]

Vətəndaş müharibəsiRedaktə

Rusiya vətəndaş müharibəsi zamanı — 1918-ci ildə Vasili Çuykov atıcı rota komandirinin köməkçisi olmuşdur. 1921-ci ildə polka rəhbərlik etmişdir. Vətəndaş müharibəsi zamanı Vasili Çuykov 4 dəfə yaralandı: 1) 1919-cu ilin mayında Şərq cəbhəsində — əlindən yaralandı; 2) 1919-cu ilin iyulunda Şərq cəbhəsində (Muslimovo kəndində) — ayağından yaralndı; 3) 1920-ci ilin mayında Qərb cəbhəsində — ayağından yaralandı; 4) 1920-ci ilin sentyabrında Qərb cəbhəsində (Ostrov şəhərində) — çiynindən yaralandı.[15]

İştirak etdiyi döyüşlərRedaktə

İkinci Dünya müharibəsinə qədərRedaktə

1921-ci ilin iyulundan — 1922-ci ilin yanvarına qədər 4 nömrəli hərbi hissənin rəisi, Smolensk quberniyasının Velij şəhərinin qarnizon rəisi, 1922-ci ilin yanvarından polk komandiri olub. Vasili Çuykov 1918-ci ildə Moskvada hərbi təlimatçı kurslarını [13], 1925-ci ildə M.V.Frunze adına Hərbi Akademiyanı, 1927-ci ildə Akademiyanın Şərq fakültəsini [22], o cümlədən, 1936-cı ildə Fəhlə-Kəndli Qızıl Ordusu Mexanikləşdirmə və motorlaşdırma Hərbi Akademiyası yanında akademik kurslarını bitirmişdir. 1927-ci ilin noyabrında — Moskva hərbi dairəsi qərargahı rəisinin köməkçisi olmuşdur.

1927-ci ilin iyulunda — Çində hərbi məsləhətçi olmuşdur.[23][24] 1939-cu ilin dekabrında Sovet-Fin müharibəsi zamanı ordu komandanı olmuşdur.

Böyük Vətən müharibəsində (1941—1945) iştirakıRedaktə

 
62-ci ordunun komandanı Vasili İvanoviç Çuykov və Kuzma Akimoviç Qurov

Vasili Çuykov 1942-ci ilin mayında İkinci Dünya müharibəsi zamanı 1-ci (iyuldan 64-cü) rezerv (ehtiyat) ordunun komandanı olmuşdur. 1942-ci il, 12 sentyabrdan 62-ci orduya komandanlıq etmiş,[25] Stalinqradın müdafiəsində mühüm rol oynamışdır. Stalinqradın müdafiəsində göstərdiyi igidliyə görə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına layiq görüldü, I dərəcəli Suvorov ordeni ilə təltif edildi.[26]. İkinci Dünya müharibəsi zamanı göstərdiyi rəşadətlərə görə 1944 və 1945-ci illərdə iki dəfə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı fəxri adına, o cümlədən çoxsaylı orden və medallara layiq görülmüşdür.[27]

İkinci Dünya müharibəsindən sonrakı illərRedaktə

 
Vasili Çuykovun döyüş göstəriciləri, 8 noyabr 1942

Vasili Çuykov 1949—1953-cü illərdə Almaniyada sovet qoşunları qrupunun baş komandanı,[28] 1953—1960-cı illərdə Kiyev hərbi dairəsi qoşunlarının komandanı olmuşdur. Çuykov 1960-cı ildən SSRİ müdafiə nazirinin müavini və quru qoşunlarının baş komandanı, 1961-ci ildən SSRİ Mülki Müdafiə rəisinin müavini, 1964—1972-ci illərdə SSRİ Mülki Müdafiə rəisi, 1972-ci ildən isə SSRİ Müdafiə Nazirliyinin Baş inspektorlar qrupunun baş inspektoru olmuşdur. 1952—1961-ci illərdə Sov.İKP MK üzvlüyünə namizəd, 1961-ci ildən Sov.İKP MK-nın üzvü seçilmişdir. SSRİ Ali Sovetinin (2—10-cu çağırış) deputatı olmuşdur. 9 dəfə Lenin ordeninə layiq görülmüş, SSRİ hərb tarixində dərin iz buraxmış Vasili Çuykov 18 mart 1982-ci ildə Moskva şəhərində vəfat etmişdir.[29] Özünün vəsiyyəti ilə Stalinqrad döyüşündə həlak olanların, "Ana-vətən" abidəsinin yanında—Volqoqradda Mamayev kurqanında dəfn edilir.[30]

Hərbi rütbələriRedaktə

Mükafatlar və adlarRedaktə

 
1999-cu ildə V.İ. Çuykovun 100 illiyi şərəfinə buraxılmış poçt markası

SSRİ mükafatlarıRedaktə

Xarici medallarRedaktə

  • "Xalqlar dostluğu ulduzu" ordeni (ADR)
  • "Qrünvald xaçı" ordeni (PXR)
  • "Hərbi rəşadətə görə" (Virtuti Militari) qızıl xaçı (PXR)
  • Suxe-Bator ordeni (MXR)
  • "Çin-Sovet dostluğu" medalı
  • Çinin 2 ordeni

Fəxri adlarRedaktə

XatirəsiRedaktə

 
Volqoqradda Vasili Çuykovun heykəli

Müasirlərinin fikirləri (rusca)Redaktə

« Руководство войсками осуществляет умело и грамотно. Оперативно-тактическая подготовка хорошая. Умеет сплачивать вокруг себя подчинённых, мобилизуя их на твёрдое выполнение боевых задач. Лично энергичный, решительный, смелый и требовательный генерал. За последнее время у тов. Чуйкова нашли проявление элементы, граничащие с зазнайством и пренебрежением к противнику, что привело к благодушию и потере бдительности. Но, получив на этот счёт строгие указания, тов. Чуйков решительно изживает эти слабости. В целом генерал-полковник Чуйков боевой и решительно наступательный командарм, умеющий организовать современный прорыв обороны противника и развить его до оперативного успеха. — Командующий фронтом генерал армии Малиновский. Член военного совета генерал-лейтенант Желтов». — Hərbi xarakteristika 20 may 1944-cü il.

« Тов. Чуков всесторонне развитый и культурный генерал. Под его командованием армия прошла славный боевой путь от Сталинграда до Берлина, она одержала ряд серьёзных побед на р. Северный Донец, по освобождению Запорожья, в боях по форсированию рек Южный Буг, Висла, Одер и вышла к Эльбе. В прошедших боях армия показала высокую организованность, стремительность в преследовании, упорство в обороне и смелость при штурме укреплённых позиций. Тов. Чуйков в боях, независимо от сложности боевой обстановки, идет смело на рискованные решения. В боях проявляет исключительные храбрость и отвагу. В тяжелые периоды боя всегда находился на самых ответственных участках боевых действий войск армии. Настойчив, дисциплинирован, инициативен, энергичен, требователен к себе и подчинённым, смелый и храбрый, по характеру твёрдый, вспыльчивый. Заботу о подчинённых проявляет. Среди личного состава пользуется заслуженным авторитетом и уважением. Партии Ленина — Сталина и Социалистической Родине предан. — Главнокомандующий группой советских оккупационных войск в Германии Маршал Советского Союза Жуков. Член Военного совета генерал-лейтенант Телегин». 28 iyul 1945.

«С нашей первой встречи на Мамаевом Кургане я считал, что мне посчастливилось быть в Сталинграде начальником штаба у такого командарма, чуждого шаблонам (в той обстановке приверженность к ним могла бы погубить всё), до дерзости смелого в принятии решений, обладавшего поистине железной волей … Василий Иванович принадлежит к людям, которые выражают доброе отношение к товарищу, прежде всего, своими поступками, действиями, а не словами». — Sovet İttifaqı Marşalı Nikolay Krılov.

«С Василием Ивановичем Чуйковым я встретился впервые и сразу проникся к нему глубоким уважением. Ещё в юношеские годы мне нравились люди честные, смелые, решительные, обладающие прямолинейным характером. Таким представился мне Чуйков. Был он грубоват, но на войне, тем более в условиях, в каких ему приходилось находиться, пожалуй, трудно быть другим. Только такой, как он, мог выстоять и удержать в руках эту кромку земли. Мужество и самоотверженность командарма были живым примером для подчиненных, и это во многом способствовало той стойкости, которую проявил весь личный состав армии, сражавшийся в городе за город. На меня этот человек произвел сильное впечатление, и с первого же дня знакомства мы с ним сдружились». — Sovet İttifaqı Marşalı Konstantin Rokossovski.

«Сам командарм — воплощение энергии. Перед началом наступления он носится по плацдарму в своём вездеходе и не дай бог, если заметит непорядок: несдобровать нерадивцу. О требовательности, иногда даже о крутом нраве командарма хорошо известно всем. Но за внешней грубоватостью В. И. Чуйкова скрывается любовь к простому солдату, к своему военному ремеслу. Генерал дорожит репутацией армии, и его требовательность, горячность объясняется прежде всего стремлением выполнить поставленную задачу как можно лучше.» — Zirehli qüvvələrin marşalı Mixail Katukov.

«Около полудня неожиданно приехал командующий 8-й гвардейской армией В. И. Чуйков. О Василии Ивановиче, его храбрости, воле, оперативном искусстве я был наслышан со времен Сталинграда, но судьба нас свела впервые… Василий Иванович попросил рассказать, как шло только что завершившееся отражение неприятельской контратаки, и осмотрел места боёв. Немногословно поблагодарив, собрался уезжать. Я предложил ему охрану — бронетранспортёр. „Перебьюсь и так“, — недовольно буркнул он и умчался на юг». — Zirehli qüvvələrin baş marşalı Amazasp Babacanyan

ƏdəbiyyatRedaktə

  • Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасы: [10 ҹилддә]. X ҹилд: Фрост—Шүштәр. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1987. С. 383.
  • «Ташкент» — Ячейка стрелковая / [под общ. ред. А. А. Гречко]. — М. : Военное изд-во М-ва обороны СССР, 1976. — 690 с. — (Советская военная энциклопедия : [в 8 т.] ; 1976—1980, т. 8).
  • Герои Советского Союза: Краткий биографический словарь / Пред. ред. коллегии И. Н. Шкадов. — М.: Воениздат, 1988. — Т. 2 /Любов — Ящук/. — 863 с. — 100 000 экз. — ISBN 5-203-00536-2.
  • Великая Отечественная война 1941—1945. Энциклопедия / под ред. М. М. Козлова. — М.: Советская энциклопедия, 1985. — 832 с. — 500 000 экз.
  • В. А. Егоршин «Фельдмаршалы и маршалы». М., 2000.
  • Маршалы Советского Союза: личные дела рассказывают. М., 1996.
  • Сталинградская эпопея. М.: Наука, 1968.
  • Коллектив составителей и редакторов. Военный совет при народном комиссаре обороны СССР. 1938, 1940 гг.: Документы и материалы.. — М.: РОССПЭН, 2006. — 336 с. — 1000 экз. — ISBN 5-8243-0694-X.
  • Ларин М. Ю., Хватов А. В. Неизвестные войны России. — М.: ООО «Дом Славянской книги», 2012. — 480 с.

İstinadlarRedaktə

  1. ↑ Информационно-публицистический еженедельник «Истоки»: Информационно-публицистический еженедельник «Истоки» Arxivləşdirilib 2010-11-21 at the Wayback Machine.
  2. ↑ Василий Иванович Чуйков — герой Сталинграда Arxivləşdirilib 2021-09-17 at the Wayback Machine.
  3. ↑ Deutsche Nationalbibliothek, Staatsbibliothek zu Berlin, Bayerische Staatsbibliothek, Österreichische Nationalbibliothek Record #118666266 // Ümumi tənzimləmə nəzarəti (GND) (alm.). 2012—2016.
  4. ↑ Bibliothèque nationale de France Vasilii Ivanovich Chuĭkov // BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
  5. ↑ Vasily Ivanovich Chuikov // TracesOfWar.
  6. ↑ Чуйков Василий Иванович // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
  7. ↑ Vasily Chuikov // Encyclopædia Britannica (ing.).
  8. ↑ Wassili Iwanowitsch Tschuikow // Brockhauz Ensiklopediyası (alm.). / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag
  9. ↑ Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası. X cild. Bakı, 1987 səh 383.
  10. ↑ "Vasili Çuykov - Ordu əfsanəsi". 2022-08-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-01-07.
  11. ↑ "Marşal Çuykovun həyatı". 2022-03-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-01-07.
  12. ↑ Биография В. И. Чуйкова на сайте «Герои страны» Arxivləşdirilib 2012-04-14 at the Wayback Machine.
  13. ↑ 1 2 Советская военная энциклопедия
  14. ↑ "Vasili Çuykov haqqında sənədli film". 2022-06-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-01-07.
  15. ↑ Bax: Rusiya vətəndaş müharibəsi
  16. ↑ Чуйков В. И. От Пекина до Берлина. 1927—1945. (Сборник всех воспоминаний) — М., Алгоритм, 2015.
  17. ↑ John Keegan. The Battle for History: Re-fighting World War Two (Barbara Frum lecture series), Vintage Canada, Toronto, 1995. Republished by Vintage Books, New York, 1996, p. 121
  18. ↑ Сталинградская эпопея. М.: Наука, 1968.
  19. ↑ Craig, William (1973). Enemy at the Gates: the Battle for Stalingrad. New York: Penguin Books, ISBN 0-14-200000-0, pp. 90, 91
  20. ↑ Antoni Beevor (1998). Stalingrad. New York: Viking, ISBN 0-14-024985-0, pp. 128, 129
  21. ↑ Чуйков В. И. От Сталинграда до Берлина Arxivləşdirilib 2022-05-14 at the Wayback Machine. — М.: Воениздат, 1980. — 672 с., 22 л. ил.
  22. ↑ Pavel Quserin. M.V. Frunze adına Hərbi Akademiyanın Şərq fakültəsi. — Saarbrükken: LAP LAMBERT Academic Publishing, 2014. — С. 51. — ISBN 978-3-659-37302-2.
  23. ↑ Чуянов, Алексей Семёнович. На стремнине века. Записки секретаря обкома|ответственный дание. Москва, Политиздат, 1976
  24. ↑ Чуйков В. И. Миссия в Китае Arxivləşdirilib 2008-10-07 at the Wayback Machine. — М.: Воениздат, 1983.
  25. ↑ Vasili Çuykov - Mən 62-ci ordudanam Arxivləşdirilib 2022-03-27 at the Wayback Machine
  26. ↑ Герои Сталинградской битвы: окопный генерал Чуйков / Губернские Вести Arxivləşdirilib 2013-09-27 at the Wayback Machine.
  27. ↑ Чуйков В. И. Конец третьего рейха Arxivləşdirilib 2019-01-18 at the Wayback Machine. — М.: Советская Россия, 1973.
  28. ↑ Jochen Hellbeck: Die Stalingrad Protokolle. S. Fischer Verlag, Frankfurt a. M. 2012, ISBN 978-3-10-030213-7, Kapitel Armeegeneral Wassili Tschuikow, S. 319–348.
  29. ↑ С молитвой в партбилете и сердцем в Сталинграде. Путь маршала Чуйкова Arxivləşdirilib 2016-04-09 at the Wayback Machine.
  30. ↑ Могилы знаменитостей. Чуйков Василий Иванович (1900—1982) Arxivləşdirilib 2022-03-27 at the Wayback Machine.
  31. ↑ "General-leytenant Vasili Çuykov". 2022-06-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-01-07.
  32. ↑ Sovet İttifaqı Qəhrəmanlarının siyahısı (V)
  33. ↑ Дом-Музей В. И. Чуйкова — Серебряно Прудский район Arxivləşdirilib 2013-09-26 at the Wayback Machine.
  34. ↑ Памятник Чуйкову Arxivləşdirilib 2021-09-28 at the Wayback Machine в Волгограде — фото.
  35. ↑ Памятник Герою Советского Союза Arxivləşdirilib 2013-09-27 at the Wayback Machine.
  36. ↑ Герой Советского Союза Желтов Алексей Сергеевич. «Герои страны» Arxivləşdirilib 2013-06-17 at the Wayback Machine.
  37. ↑ Положение о музейном комплексе «Боевой путь 62-8-й гвардейской ордена Ленина армии» государственного образовательного учреждения системы Департамента образования города Москвы[ölü keçid].
  38. ↑ "Vasili Çuykovun abidəsinin açılışı". 2022-03-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-01-07.

Həmçinin baxRedaktə

Xarici keçidlərRedaktə


 
Sovet İttifaqı Marşalları
Kliment Voroşilov • Mixail Tuxaçevski • Aleksandr Yeqorov • Semyon Budyonnı • Vasili Blyuxer • Semyon Timoşenko • Qriqori Kulik • Boris Şapoşnikov • Georgi Jukov • Aleksandr Vasilevski • İosif Stalin • İvan Konyev • Leonid Qovorov • Konstantin Rokossovski • Rodion Malinovski • Fyodor Tolbuxin • Kirill Meretskov • Lavrenti Beriya • Vasili Sokolovski • Nikolay Bulqanin • Hovannes Baqramyan • Sergey Biryuzov • Andrey Qreçko • Andrey Yeryomenko • Kirill Moskalenko • Vasili Çuykov • Matvey Zaxarov • Filipp Qolikov • Nikolay Krılov • İvan Yakubovski • Pavel Batitski • Pyotr Koşevoy • Leonid Brejnev • Dmitri Ustinov • Viktor Kulikov • Nikolay Oqarkov • Sergey Sokolov • Sergey Axromeyev • Semyon Kurkotkin • Vasili Petrov • Dmitri Yazov
  Vikianbarda Vasili Çuykov ilə əlaqəli mediafayllar var.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Vasili_Çuykov&oldid=6688668"