Azərbaycanın Qırmızı kitabına düşən həşəratlar

Azərbaycanın Qırmızı kitabına düşən həşəratlar

Azərbaycanda ümumilikdə 15000-ə qədər həşərat yayıldığı müəyyən olunmuşdur. 2013-ci ildə yeni təşkil edilən Qırmızı kitaba 74 həşərat daxil edillmişdir. Onlardan 40-ı nadir növdür.

Aidliyi	Adı	Arealı	Qorunma statusu	Mənbə
Dəstə Sərtqanadlılar (Coleoptera)
	Alp rozaliyası (Rosalia alpina)	Azərbaycanda Böyük və Kiçik Qafqazda hündürlüyü 1500 m-ə qədər yüksəklikdə enliyarpaqlı meşələrdə rast gəlinir.
	Mallosia scovitzii (Mallosia scovitzii)	Naxçıvan MR-də (Ordubad, Buzqov, Biçənək) yayılmışdır.
	Tünd qırmızı talış uzunbığı Purpuricenus talyshensis	Azərbaycanın cənub-şərqi.	Nəslikəsilən növ.
	Talış kökyeyəni	Azərbaycanın cənub-şərqi (Zuvand)	Nəslikəsilən növ.
	Xəzər parandrası (Parandra caspia)	Lənkəran bölgəsinin dağları (dəniz səviyyəsindən 35 m-dən – 1000 m-dək yüksəkliklərdə) və Xəzər sahili boyunadakı ovalıqları.
	Maral böcək (Lucanus cervus)	Azərbaycanda Böyük Qafqazda rast gəlinir
	Salomon qızılböcəyi (Buprestis salomonii= Ancylocheira salomonii)	Azərbayacanda Zaqatala, Qəbələ, Şəki, Göyçay, Yevlax, Naxçıvan MR kimi ərazilərində rast gəlinir.
	Talış karabidi (Carabus talyschensis)	Lənkəran zonasında rast gəlinir
	Qobustan malloziyası (Mallosia galinae)	Azərbaycanda yarımnövü Qobustan rayonunun şərqində, Ceyrankeçməz vadisində və Giləzi ərazisində rast gəlinir
	Qafqaz karabidi (Carabus caucasicus)	Onlar əsasən quru meşə sahələrində xüsusi ilə Palıd meşələrində yayılırlar. Bəzi hallarda isə onlar dağ çöllərində görmək olar. 1800–2000 m yüksəkliklərdə yayıla bilir.
	Kiçik qəşəng böcək (Calosoma inquisitor)	Azərbaycanda isə düzən və dağətəyi meşə sahələrində rast gəlinirlər.
	Qəşəng böcək (Calosoma sycophanta)	Azərbaycanda düzən və dağətəyi meşə sahələrində rast gəlinir.
	Fərat çapağanı (Megacephala euphratica)	Abşeron, Muğan düzü
	Palıd diserkası (Dicerca fritillum)	Azərbaycanın cənub-şərqi, Samux rayonu.
	Böyük qısaqanad uzunbığ (Necydalis major)	Azərbaycanda Quba – Xaçmaz bölgəsinin rayonlarında yayılmışdır.
	Döşüdişli uzunbığ (Rhaesus serricollis)	Azərbaycanda Şəki – Zaqatala, Quba – Xaçmaz, Gəncə, Yevlax, Mingəçevir, Samux, Neftçala və Lənkəran rayonlarında rast gəlinir
	Qara uzunbığ (Morimus asper)	Azərbaycanda Bakı, Abşeron, Zaqatala, Lənkəran, Astara və Yardımlı rayonlarında rast gəlinir. Ölkəmizdə bu böcəyin Morimus vercundus yarımnövü yayılmışdır.
	Labidostomis yarpaqyeyən böcəyi (Labidostomis montana)	Lerik, Yardımlı, Cəlilabad və Ordubad rayonlarında qeydə alınmışdır
	Falsoeksosoma yarpaqyeyəni (Falsoexosoma cyanipenne)	Lənkəran zonası, Böyük Qafqaz
Dəstə Zərqanadlılar (Coleoptera)
	Dağıstan zolaqlı arısı (Bombus daghestanicus)
	Qüvvətli antofora (Anthophora robusta)	Şamaxı, Lerik, Naxçıvan MR-da rast gəlinir.
	Ağnöqtəli andrena (Andrena albopunctata)	Kür-Araz ovalığında, Talışda (Zuvand), Gəncənin ətraflarında, Abşeronda və Naxçıvan MR-də rast gəlinir.
	Ayıpəncəsi antoforası (Anthophora personata)	Abşeron yarımadası əsas yayılma əraziləridir.
	Mlokoseviç zolaqlı arısı (Bombus mlokosevitschi)	Əsasən subalp və alp qurşağda yayılırlar
	Fars zolaqlı arısı (Bombus persicus)	Azərbaycanda Naxçıvan MR (Zəngəzur sıra dağlarının yüksəklikləri) rast gəlinir
	Porçinski zolaqlı arısı (Bombus portchinski)	.
Dəstə Pulcuqluqanadlılar (Lepidoptera)
	Adi apollon (Parnassius apollo)	Azərbaycanda – Kiçik və Böyük Qafqazın dağ və dağətəyində (Göygöl, Dərəlyəz, Zəngəzur dağ silsiləsinin cənub yamaclarında, Əsgəran rayonunun Topxana meşəsinin kənarlarında və Zaqatala Dövlət Qoruğunun subalp zonasında) rast gəlinir.
	Nordman apollonu (Parnassius nordmanni)	Böyük Qafqazın alp yüksəklikləri (Şahdağ massivi, Bazardüzü, Babadağ, Quton), dəniz səviyyəsindən 3000 m və daha yuxarı ərazilər.
	Allancastria caucasica (Allancastria caucasica)	Böyük Qafqazın dağ ətəklərinin cənub yamacları (Balakən, Zaqatala, Qax, Şəki) rast gəlinir.
	Şərqi aleksanor yelkənciyi (Papilio alexanor )	Azərbaycanda Naxçıvan MR ərazisinin Araz çayı vadisindən başlayaraq dəniz səviyyəsindən 1750 m-ə qədər yüksəkliyi olan dağlar
	Avrora (Anthocharis cardamines)
	Eyfema (Zegris eupheme)	Naxçıvan MR və Talışın (Zuvand) dağətəyi və dağlıq yerlərinin kserofil bitkilər yayılan zonaları.
	Kaya ayıcası (Arctia caja)	Quba – Xaçmaz, Şəki – Zaqatala bölgəsi, Lənkəran, Dağlıq Qarabağ və Naxçıvaan MR-da yayılmışdır.
	Euchalcia obscurior (Euchalcia obscurior)	Böyük və Kiçik Qafqazın 2000 m hündürlükdə dağ – meşə qurşağında, dağətəyinin daşlı yamaclarında rast gəlinir
	Staurophora celsia (Staurophora celsia)	Kiçik Qafqazın dağlıq hissələrində (Daşkəsəndə) rast gəlinir
	Alp sarıcası (Colias thisoa)	Dərəlyəz və Zəngəzur dağ silsiləsi (Kiçik Qafqaz) və Şahdağ (Böyük Qafqaz).
	Dördnöqtəli ayıca (Collimorpha dominula)	Şamaxı – Qobustan, Şəki – Zaqatala, Lənkəran və Dağlıq Qarabağ təbii rayonları.
	Aedophron phlebophora (Aedophron phlebophora)	Naxçıvan MR-da və Talış dağ – səhra ərazisində məhdud halda təsadüf edilir.
	Cucullia argentea (Cuculia argentea)	Şirvan düzənliyində təsadüf edilir.
	Dichagyris musiva (Dichagyris musiva)	Böyük və Kiçik Qafqazın dağətəyi və dağlıq meşələri, Lənkəranın dağ – səhralıq yerləri.
	Qafqaz sarıcası (Colias caucasica)	Azərbaycanda Murovdağ silsiləsinin cənub yamacları
	Avrorina sarıcası (Colias aurorina)	Naxçıvan MR (Şahbuz rayonu), Şamaxı rayonu (Astraxanka), Altıağac, Talış (Zuvand).
	Şəfəqsaçan (Anthocharis gruneri)	Kiçik Qafqazın dağ ətəklərində və dağlarında, kserofil yamaclarında rast gəlinir (Laçın rayonu, Naxçıvan MR və Talış (Zuvand))
	Tarla ayıcası (Arctia villica)
	Tünd qırmızı ayıca (Rhyparia purpurata)
	Kürd sarıcası (Colias chlorocoma)	Azərbaycan (Naxçıvan MR dağları, dəniz səv. 1500 – 1800 m yüksəklikdə).
	Xrizip (Danaus chrysippus)	Azərbaycanda Lənkəran ovalağında yayılmışlar
	Catocala fraxini (Catocala fraxini)	Böyük və Kiçik Qafqazın dağlıq və Dağətəyi meşələrində və Lənkəranın Hirkan meşəsində təsadüf olunur
	Talış məxməri kəpənəyi (Pararge adrastoides)	Lerik, Yardımlı rayonlarında
	Hilata (Melanargia hylata)	Azərbaycanın cənub-şərqi (Zuvand).		Azərbaycan Qırmızı Kitabı 1989
	Pseudochazara alpina (Pseudochazara alpina)	Şahdağ və Babadağ əraziləri, Qafqazın cənub yamacları.		Azərbaycan Qırmızı Kitabı 1989
	İoniya bərqvuranı (Thaleropis ionia)	Zəngəzur və Dərələyəz silsiləsinin cənub yamaclarında yayılmışlar		Azərbaycan Qırmızı Kitabı 1989
	Aleksandra sədəflisi (Argynnis alexandra)	Talış dağlarının meşələri		Azərbaycan Qırmızı Kitabı 1989
	Romanov tomaresi (Tomares romanovi )	Naxçıvan MR, Altıağac.		Azərbaycan Qırmızı Kitabı 1989
	Chariclea delphinii (Chariclea delphinii)	Azərbaycanda isə lokal şəkildə bütün zonalarda ən çox düzən rayonlarda, qismən dağətəyində və dağ səhralığında rast gəlinir		Azərbaycan Qırmızı Kitabı 1989
	Isochlora viridis (Isochlora viridis)
	Oxim qızılcası (Thersamonia ochimus)	Naxçıvan MR və Talış dağları (Zuvand) rast gəlinir.		Azərbaycan Qırmızı Kitabı 1989
	Actinotia polyodon (Actinotia polyodon)	Böyük Qafqazın dağətəyində rast gəlinir.		Azərbaycan Qırmızı Kitabı 1989
	Acherontia atropos (Acherontia atropos)
	Oleandr hafı (Daphnis nerii)	Abşeron, Lənkəran, Ordubad.
	Komarov hafı (Rethera komarovi )	Araz çayı vadisi, Talış (Zuvand), Şamaxı (Pirqulu).
	Hippotion celerio (Hippotion celerio)
	Məlikə ayıca (Callimorpha dominula)
	Kristofer brameyası (Brahmaea christophi)
	Actinotia radiosa (Actinotia radiosa>	Kiçik Qafqazın cənub yamacları.
	Hadena irregularis (Hadena irregularis)
	Cyrebia lacernaria (Cyrebia lacernaria)
	Cyrebia anachoreta (Cyrebia anachoreta)	Qax, Zaqatala, Göygöl, Ordubad, Kəlbəcər rayonlarında rast gəlinir
	Axiopoena maura (Axiopoena maura)
	Tamara alacası (Zygaena tamara)	Zəngəzur və Dərələyəz sıra dağlarının cənub yamacları.
Dəstə İynəcələr (Odonata)
	İmperator iynəcə (Rosalia alpina)	Qusar, Lənkəran, Masallı rayonlarının ərazisi, Mingəçevir və Varvara su anbarlarının ətraf əraziləri, Araz su anbarı ətrafı ərazilərdə
	Cordulegaster vanbrinkae (Cordulegaster vanbrinkae)	Lerik, Lənkəran, Astara rayonlarında yayılmışdır.

Mənbə

• Azərbaycanın Qırmızı Kitabı