Büt

Büt — insanlar tərəfindən ibadət və ya sehrbazlıq üçün işlənilən fiziki obyekt.

Perun bütü (Ukrayna, Kiyev)

Etimologiya

Büt sözü Azərbaycan dilinə fars dilindən (fars. بت‎) gəlib. Pəhləvi dilində o, but şəkildə mövcud idi. Pəhləvi dilinə isə bu söz Soğd dilindəki bud və ya put sözündən gəlib. Orda bu söz həm Budda, həm də büt mənasında işlənilirdi. Beləliklə, bu sözün sanskrit mənşəyi var.

Tarix

Villendorf Venerası

Hesab olunur ki, ən erkən bütlər daşlar, ağaclar və çaylar kimi təbii obyektlər idi.

Venera heykəlciklərinin ən erkən nümunələri Üst Paleolit dövrünə aiddir. Lakin, onların nə üçün istifadə olduğunu və əslində dini ibadətlə bağlı olub-olmadığlarını müəyyən etmək mümkün deyil.

Dinlərə görə

İbrahimi dinlər

Yəhudilikdə bütpərəstlik (ivr. ‏עבודה זרה‏‎) ən böyük günahlardan biridir. Ancaq bütün (ivr. ‏אליל‏‎) özünə ibadət yox, həmçinin Tanrının hər hansı bir təsvirinin iştrakı ilə ibadət bütpərəstlik sayılır. Ümumiyyətlə, Yəhudilik anikonist dindir, yəni Tanrının təsvirləri qadağandır. Bundan artıq, iudaistlər üçün bütlərə verilən yeməkləri yemək və bütpərəstlərlə bütpərəst mərasimlər zamanı ünsiyyət qurmaq qadağandır.

Xristianlıqda ibadət olunan təsvirlər ikona adlanır. Onlara yanaşma təriqətdən-təriqətə və dövrdən-dövrə dəyişir. Məsələn, Pravoslav kilsələrində ikonalar geniş şəkildə işlənilir. Lakin, VIII-IX əsrlərində, Pravoslav olan Bizans İmperiyası ikonoborçuluq dövrünü (yəni, ikonalara qarşı mübarizə dövrünü) yaşamışdı.

İslamda şirk anlayışı etimoloji baxımdan bütpərəstlik demək deyil, lakin bu günah bütlərin qadağası ilə bağlıdır. Şirkin bir nümunəsi, keçmişdə Kəbə ətrafında yerləşən bütlərdir. Məhəmməd bu bütləri yox edib.

Şintoizm

Şintoizmdə bütlər şintai (yap. 神体 - kaminin bədəni) adlanır.