Dünya maliyyə mərkəzləri

Dünya maliyyə mərkəzləri (ing. International financial centres) — beynəlxalq valyuta, kredit və maliyyə əməliyyatlarını, qiymətli kağızlarla, qızılla əməliyyatları həyata keçirən bankların və ixtisaslaşmış maliyyə institutlarının təmərküzləşmə mərkəzləri. Beynəlxalq Valyuta Fondunun (BVF) məlumatına görə, maliyyə mərkəzləri üç kateqoriyaya bölünür: beynəlxalq maliyyə mərkəzləri: London, Nyu-York və Tokio; regional maliyyə mərkəzləri: Şanxay, Shenzhen, Frankfurt am Main, Sidney və Moskva; və Dəniz Maliyyə Mərkəzləri: Kayman Adaları, Dublin, Lüksemburq, Sürix, Sinqapur və Honq Konq.

Birinci Dünya Müharibəsindən əvvəl London dominant maliyyə mərkəzi idi. Bu, Böyük Britaniyada kapitalizmin yüksək inkişaf səviyyəsi, onun digər ölkələrlə güclü və geniş ticarət əlaqələri, funt sterlinqin nisbətən sabitliyi və ölkənin inkişaf etmiş kredit sistemi ilə bağlı idi. İkinci Dünya Müharibəsindən sonra dünyanın aparıcı maliyyə mərkəzi ABŞ-yə köçdü. 1960-cı illərdən etibarən ABŞ-nin dünya maliyyə mərkəzi kimi inhisar mövqeyi zəiflədi, çünki yeni mərkəzlər yarandı - Qərbi Avropada və Yaponiyada.

Aİ ölkələri uzun müddətdir ki, öz maliyyə mərkəzlərini yaratmağa çalışırlar. 1999-cu ildə avronun dövriyyəyə buraxılması ilə Aİ bazarı ABŞ-dən sonra ikinci ən böyük fond bazarına çevrildi. Qiymətli kağızlar və törəmə alətlər (törəmə alətlər) eyni valyutada, avroda ifadə edildiyi üçün valyuta riski yoxdur. Bu yaxınlarda Böyük Britaniya dünya maliyyə mərkəzinin ovcunu Londona çəkdi; Sürix qızıl əməliyyatlarında Londonun, eləcə də Lüksemburqun üstünlüyünü mübahisələndirir. Yaponiyanın dünya iqtisadiyyatında mövqelərinin möhkəmlənməsi nəticəsində Tokio dünya maliyyə mərkəzinə çevrildi.

Kredit təşkilatlarının əsasən qeyri-rezidentlərlə müəyyən ölkə üzrə xarici valyutada əməliyyatlar apardığı dünya maliyyə mərkəzləri “offşor” maliyyə mərkəzləri adlanır. Bu termin təxminən Avropa bazarı konsepsiyasına uyğundur. Belə maliyyə mərkəzləri həm də vergi cənnəti rolunu oynayır, çünki əməliyyatlar yerli vergilərə cəlb olunmur və valyuta məhdudiyyətlərindən azaddır. Hazırda 13 dünya maliyyə mərkəzində xarici bankların 1000-dən çox filial və şöbələri cəmləşib.

Əsas məlumat

redaktə

Dünya maliyyə axınları - beynəlxalq ticarət dövriyyəsinə və beynəlxalq kapital axınına xidmət edən dövlətlərarası pul vəsaitlərinin hərəkəti. Dünya iqtisadiyyatında kapitalın dövriyyəsi prosesində formalaşan pul kapitalının daimi daşması müşahidə olunur. Dünyanın maliyyə axınlarının əsasını maddi təkrar istehsal prosesləri təşkil edir. Bu axınların həcminə və istiqamətinə bir sıra amillər təsir göstərir: iqtisadiyyatın vəziyyəti; qarşılıqlı ticarətin liberallaşdırılması; iqtisadiyyatda struktur korreksiyası.

Dünya maliyyə axınları malların, xidmətlərin hərəkətinə və dünya bazarının rəqabət aparan subyektləri arasında pul kapitalının ölkələrarası yenidən bölüşdürülməsinə xidmət edir. Bundan əlavə, onlar menecerlər tərəfindən qərar qəbul etmək üçün bələdçi rolunu oynayan vəziyyətin vəziyyəti haqqında siqnallar verirlər.

Dünya maliyyə axınlarının hərəkəti aşağıdakı əsas kanallar vasitəsilə həyata keçirilir: 1) Malların və xidmətlərin satışı üzrə valyuta, kredit və hesablaşma xidmətləri; 2) Əsas və dövriyyə kapitalına xarici investisiyalar; 3) Qiymətli kağızlar və müxtəlif maliyyə alətləri ilə əməliyyatlar; 4) Valyuta əməliyyatları; 5) İnkişaf etməkdə olan ölkələrə yardım və dövlətin beynəlxalq təşkilatlara ayırmaları şəklində büdcə vasitəsilə milli gəlirin bir hissəsinin yenidən bölüşdürülməsi və s.

Dünya Maliyyə Mərkəzləri İndeksi

redaktə

Reytinq beş əsas istiqamət üzrə göstəricilərin məcmusudur: “biznes mühiti”, “maliyyə sektorunun inkişafı”, “infrastruktur amilləri”, “insan kapitalı”, “reputasiya və ümumi amillər”. 24 sentyabr 2021-ci il tarixinə dünyanın ən yaxşı mərkəzləri bunlardır:

[1]

Yer Dəyişikliklər Şəhər Xallar Dəyişikliklər
1   ABŞ 762 2
2   Böyük Britaniya 740 3
3 1   Honkonq () 716 25
4 1   Sinqapur 715 25
5 7   ABŞ 714 4
6 3   ÇXR 713 29
7 6   ABŞ 712 4
8 2   ÇXR 711 26
9 2   Yaponiya 706 30
10 15   Fransa 705 6
11 4   ABŞ 704 10
12 12   ABŞ 703
13 3   Cənubi Koreya 702 11
14 5   Almaniya 701 26
15 1   ABŞ 700 15
16 8   ÇXR 699 32
17 11   Niderland 698 3
18 1 Şablon:Flaqifikasiya/UAE 694 16
19 10   Kanada 693 1
20   İsveçrə 692 17
21 11   İsveçrə 690 30
22 1   Böyük Britaniya 689 19
23 6   Lüksemburq 688 24
24 9   İspaniya 687 4
25 7   Avstraliya 686 25
26 5   İsveç 685 3
27   Kanada 682 14
28 17   Kanada 681 38
29 6   Avstraliya 680 25
30 13   Almaniya 679 15
31 18   Almaniya 678 31
32 10   ÇXR 677 29
33 3   Cənubi Koreya 675 2
34   Danimarka 674 6
35 11   Yeni Zelandiya 673 13
36 2 Şablon:Flaqifikasiya/UAE 672 3
37 2   ÇXR 670 8
38 4   ÇXR 668 3
39 9   Almaniya 667 22
40 3   Belçika 666 10
41 7   İrlandiya 665 15
42 28   Norveç 663 69
43 13   Finlandiya 662 42
44 10   Avstriya 659 30
45 19   İtaliya 656 42
46 14   Yaponiya 655 29
47 5   İtaliya 654 18
48 1 Şablon:Flaqifikasiya/MAS 649 3
49 8   İsrail 645 21
50 7   Rusiya 638 23
Yer Dəyişikliklər Şəhər Xallar Dəyişikliklər
51 20   Kanada 637 44
52 2   Portuqaliya 636 5
53   MAR 628 4
54 11   Hindistan 627 28
55 25   Hindistan 625 41
56 5   Polşa 624 17
57 18   Cersi 622 51
58 1   Tailand 621 11
59 10   Meksika 617 22
60 15   Almaniya 616 46
61 13   Türkiyə 615 25
62 20   Cənubi Afrika Respublikası 614 32
63 13   Çexiya 611 23
64 26   Cənubi Afrika Respublikası 609 37
65 16   Böyük Britaniya 608 25
66 27 Şablon:Flaqifikasiya/INA 607 40
67 27 Şablon:Flaqifikasiya/ROC 604 64
68 13   Qətər 600 28
69 8   Braziliya 595 8
70 26   ABŞ 588 75
71 3   Bəhreyn 578 18
72 21   Lixtenşteyn 577 61
73 16   Mavriki 575 2
74 13   Estoniya 570 5
75 3   Qazaxıstan 569 17
76 16   Hindistan 568
77 21   Kipr 566 5
78 18   Monako 565 44
79 13   Slovakiya 564 34
80 8 Şablon:CAY 563 29
81 14 Şablon:Flaqifikasiya/CHI 561 36
82 7   Gernsi 560 29
83 18   Qazaxıstan 559 6
84 11   Bolqarıstan 558 7
85 22   Malta 557 46
86 18   Braziliya 556 14
87 29 Şablon:IVB 555 59
88 15   Yunanıstan 554 9
89 4   Macarıstan 553 24
90 26 Şablon:BAR 552 48
91 29   Litva 551 55
92 8 Şablon:BER 550 30
93 7   Men adası 549 27
94 NR   Ruanda 548 NR
95 16 Şablon:Flaqifikasiya/PHI 547 38
96 13   Latviya 546 53
97 6   Argentina 545 26
98 8   Keniya 541 21
99 26   Baham adaları 540 51
100 3   Trinidad və Tobaqo 539 24


Maliyyə mərkəzlərinin nümunələri

redaktə

Böyük beynəlxalq maliyyə mərkəzləri

redaktə
 
London sitisi. Artıq bu gün Londonda demək olar ki, hər altıncı iş birbaşa və ya dolayısı ilə maliyyə sektoru ilə bağlıdır. 2002-ci ildə şəhərdə təxminən 280.000 nəfər işləyirdi. İqtisadiyyat və Biznes Tədqiqatları Mərkəzinin (CEBR) hesablamalarına görə, 2007-ci ildə Londonun maliyyə sektorunda artıq 450 minə yaxın insan işləyirdi. Proqnozlara görə, artıq 2010-cu ildə bu sektorda 600 min nəfər işlə təmin olunacaq. Bu o deməkdir ki, London həm Avropada, həm də bütün dünyada getdikcə daha çox əməliyyatlara keçərək qlobal maliyyə sistemində artan rola iddia edəcək.

Dünya maliyyə mərkəzi adı uğrunda mübarizədə London ilk növbədə daha liberal qanunvericiliyə görə tədricən ön plana çıxır. Göstəricilərin 80%-dən çoxunda liderlik. Müsbət cəhətlər: işçilər, bazarlara çıxış (Aİ, Şərqi Avropa, Rusiya, Yaxın Şərq), maliyyə tənzimlənməsi. Problemlər: gəlir vergisi dərəcələri, nəqliyyat infrastrukturu, əməliyyat xərcləri.

Beləliklə, 2007-ci ildə Avropa fond bazarlarının bazar kapitallaşması (inkişaf etməkdə olan Rusiya və Türkiyə də daxil olmaqla) 15,8 trilyon dollara çatıb və 1940-cı illərdən bəri ilk dəfə olaraq ABŞ-nin bazar kapitallaşmasını (15,7 trilyon dollar) keçib. İkinci Dünya Müharibəsindən sonra ilk dəfə olaraq Avropada investisiya banklarının ilkin kütləvi təkliflərdən (İPO) əldə etdiyi gəlirlər ABŞ banklarının gəlirlərini tutdu. 2007-ci ilin ilk beş ayında Avropanın IPO-ları 37,8 milyard dollara çatıb ki, bu da ABŞ-dən (21,2 milyard dollar) əhəmiyyətli dərəcədə çoxdur. Amerika bankları Avropa banklarından iki dəfə çox ödəniş tələb etsə də, avropalılar daha çox qazanırlar - ABŞ bankları üçün 1,2 milyard dollara qarşı 1,4 milyard dollar.

 
Səhər saat altıda, London şəhərinin mərkəzində Liverpool Street stansiyası. Şəhərətrafı qatarlardan və metrodan insanlar Nyu-Yorkdakı həmkarlarından demək olar ki, fərqlənmirlər. Qəhvəxanalar artıq açıqdır və onlar bilirlər ki, işə bu qədər tez gələn şəhər işçiləri qəhvəyə ehtiyac duyurlar.

İnvestisiya bankçılıq əməliyyatlarının təxminən 80%-i birbaşa və ya dolayısı ilə Londondan keçir, ona görə də Britaniya paytaxtı haqlı olaraq özünü dünyanın aparıcı maliyyə mərkəzi hesab etməyə başlayıb. Bunu artıq şəhərin meri Ken Livinqston və Böyük Britaniyanın baş naziri Toni Bleyr bəyan ediblər. London investisiya bankirlərinə təqribən 17 milyard dollar bonus ödəməsi bu hissi təsdiqlədi. Nyu-Yorkda bonuslar, keçən ilin nəticələrinə görə, üçdə bir az oldu.

Rəsmi statistika da onu göstərir ki, London qlobal maliyyə sistemində lider kimi görünür. O, təkrar istiqraz bazarının 70%-ni və törəmə alətlər bazarının demək olar ki, 50%-ni təşkil edir. London valyuta ticarəti üçün ən böyük mərkəzdir və burada bazar hər il 39% - 8% artımı ilə Nyu-Yorkdan daha sürətli böyüyür. Avropa hedc fondlarının təqribən 80%-i Londondan kənarda idarə olunur, keçən il orta gəlirlilik dərəcəsi 16% təşkil edir ki, bu da ABŞ-dəki hedcinq fondlarından demək olar ki, iki dəfə çoxdur. Keçən il London Fond Birjasında (Alternativ İnvestisiya Bazarı, AIM daxil olmaqla) Nyu-Yorkdakından iki dəfə çox (Nyu-York Fond Birjasında 36 və yüksək texnologiyalı NASDAQ birjasında 138) 419 yeni siyahı var idi.

Avropada birləşmə və satınalmaların həcmi (və Avropa bazarı əsasən London banklarının nəzarətindədir) artıq ABŞ göstəricisini ötüb. 2006-cı ildə Avropa M&A bazarı 1,15 trilyon dollar, ABŞ bazarı isə 1,14 trilyon dollar təşkil etmişdir. Keçən il ərzində Böyük Britaniyanın özəl kapital şirkətləri 246 milyard dollar yeni kapital toplayıb və 974 milyard dollar sərmayə qoyub. Buna maliyyə sektoruna xidmət edən City of London hüquq firmalarının 22 milyard dollarlıq dövriyyəsini də əlavə etsək (və Londonda dünyanın dörd ən böyük hüquq firmasından üçünün yerləşir), Britaniya paytaxtının niyə dünyanın ən böyük hüquq firmasına çevrildiyini anlamaq çətin deyil. aparıcı kapital bazarı.

2007-ci ilin mayında beynəlxalq maliyyə mərkəzlərinin reytinqini tərtib edən Oxford Economic Forecasting-in araşdırmasına görə, London Nyu-Yorku beş pillə qabaqlayır. Bir il əvvəl o, Nyu-Yorkdan on xal geri qalırdı

İstinadlar

redaktə
  1. "The Global Financial Centres Index 30" (ingilis). Long Finance. September 2021. 2022-01-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 September 2021.