Vikipediya

Hacı Məmmədhüseyn Rəfiyev

Hacı Məmmədhüseyn Rəfiyev (1860, Yelizavetpol, Tiflis quberniyası – 1920, Gəncə) — maarifçi, xeyriyyəçi, 1-ci gildiya taciri, Gəncə Müsəlman Xeyriyyə Cəmiyyətinin və Gəncə Şəhər Dumasının üzvü olub. Məşədi Əli Rəfiyev və Musa bəy Rəfiyevin atasıdır.

Hacı Məmmədhüseyn Rəfiyev
Gəncə Şəhər Dumasının üzvü
1909 – 1913
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi 1860
Doğum yeri
Vəfat tarixi 1920
Vəfat yeri
Partiya
Uşaqları
Təltifləri Medal "For Diligence" (1801)
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

redaktə

Hacı Məmmədhüseyn Əlirza oğlu Rəfiyev 1846-cı ildə Gəncədə anadan olub.[1] İlk təhsilini Gəncədə Şah Abbas məscidində yerləşən mədrəsədə alıb. Ərəb, fars və rus dillərini öyrənib.[1] Sonradan ticarətçi və sənayeçi olan o, 1-ci gildiya taciri olub.[2][3] Xalça toxuculuğu və satışı sahəsində tanınıb.[4] Təbriz, Nijni Novqorod, İstanbul, Tehran və Parisdə xalça mağazaları olub.[4][5] Rəssamlıq qabiliyyəti olduğu üçün çəkdiyi milli naxışlarla da xalçalar toxutdurub. 1900-cü ildə Parisdə keçirilən Beynəxalq Sərgisidə çəkdiyi naxışlar əsasında toxunmuş gəbələrə görə sərginin “Grand Prix” yüksək mükafatı və medalı ilə təltif olunub.[4]

Hacı Məmmədhüseyn Rəfiyev Nizaminin qəbirüstü məqbərəsinin bərpasının təşəbbüskarlarından biri olub və onun maliyyələşdirilməsində iştirak edeib.[2][4] 1902-ci ildə Gəncədə Azərbaycan məktəbinin açılmasında rolu olub.[2] Ədəbiyyatşünas və tənqidçi Abdulla Surun İstanbulda ali təhsil almasını maliyyələşdirib.[6]

Maarifçilik fəaliyyətinə görə rus çarı tərəfindən “Çalışqanlığa görə” (“За усердие”) medalı ilə təltif edilib.[7] Gəncə general-qubernatorunun 1906-cı il 30 iyun tarixli fərmanı ilə Hacı Məmmədhüseyn Rəfiyev və onun oğulları Məşədi Əli və Abbas Gəncə Müsəlman Xeyriyyə Cəmiyyətinin fəxri üzvü kimi təsdiq ediliblər.[8] Hacı Məmmədhüseyn və oğlu Məşədi Əli 1909–1913-cü illərdə Gəncə Şəhər Dumasının qlasnısı kimi fəaliyyət göstəriblər.[9][10] 1906-cı ildə yaradılan Difai Partiyasının Gəncə təşkilatının fəal üzvlərindən biri olub.[2][11]

1918-ci il yanvarın 7-də ruslara qarşı baş vermiş Şamxor hadisəsində şəhid olan azərbaycanlıların Gəncədə dəfn mərasiminin təşkilatçıları Hacı Məmmədhüseyn Rəfiyev və Həsən bəy Ağayev olub.[12]

1920-ci ildə Gəncə şəhərində vəfat edib.[1]

Ailəsi

redaktə

Hacı Məmmədhüseyn Rəfiyev 3 dəfə ailə qurub. Bu evliliklərdən 6 oğlu və 5 qızı olub.[11] Məmmədhüseyn bəy ilk dəfə Xəlil bəy Xasməmmədovun bacısı Xeyrənsə xanım ilə ailə qurub. Bu evlilikdən Məşədi Əli, Musa, Abbas, Muxtar və Bilqeyis xanım dünyaya gəlib.[13] Xeyrənsə xanım 1896-cı ildə vəfat etdikdən sonra Məmmədhüseyn bəy 1899-cu ildə Abuzər bəy İrzayevin bacısı Sitarə xanımla ailə qurub. Bu evlilikdən Xanım, Həmidə, Yusuf, Mirzə, Şəfiqə adlı övladları dünyaya gəlib.[14] 1910-cu ildə Sitarə xanım dünyasını dəyişdikdən sonra Məmmədhüseyn bəy 1912-ci ildə Böyükxanım Hacıyeva ilə ailə qurub. Bu evlilikdən Fəridə adlı qızları dünyaya gəlib.[15]

Oğlu Abbas Rəfiyev sənayeçi və tacir olub. İlk təhsilini Gəncənin "Şah Abbas" məscidinin yanındakı mədrəsədə alıb. Sonra isə, Gəncə Kişi Gimnaziyasını bitirib. Təhsilini bitirdikdən sonra ticarətlə məşğul olub. Xalçaçılıq üzrə ixtisaslaşıb. 1920-ci ildə Azərbaycanda sovet işğalına qarşı baş tutmuş Gəncə üsyanında iştirak etdiyinə görə güllələnib.[16]

Oğlu Məşədi Əli Rəfiyev Gəncə Şəhər Dumasının qlasnısı[17], Türk Ədəmi-Mərkəziyyət Firqəsinin, Müsavat Partiyasının üzvü, Gəncə Dövlət Bankının sədri, Müsavat Partiyasının Gəncə təşkilatının sədri olub.[18][19] Gəncə üsyanınında iştirak edib. Üsyan məğlub olduqdan mühacirət edib və Müsavat Partiyasının xarici bürosunun üzvü olub.[20]

Oğlu Musa bəy Rəfiyev Zaqafqaziya Seyminin Müsəlman fraksiyasının və Azərbaycan Cümhuriyyəti Milli Şurasının üzvü olub.[21] Azərbaycan Cümhuriyyətinin ikinci və beşinci hökumətlərində nazir vəzifəsini daşıyıb.[22][23] Azərbaycan Cümhuriyyəti Parlamentinə Müsavat partiyasından seçilərək Maliyyə-büdcə komissiyasında fəaliyyət göstərib.[24][25] Gəncə üsyanınında iştirak edib. Üsyan məğlub olduqdan sonra əvvəlcə İstanbula daha sonra isə Təbrizə mühacirət edib.[26][22]

İstinadlar

redaktə
  1. ↑ 1 2 3 Özcan, Ömər. Səlim Rəfiq Rəfioğlu - Soyu, mühiti, təhsili, müəllimliyi, yaradıcılığı (az.). Bakı: Elm və təhsil nəşriyyatı. 2013. 34. ISBN 978-9952-8142-4-8.
  2. ↑ 1 2 3 4 Tahirli, Abid. "Səlim Rəfiq və ailəsi haqqında salnamə". 525-ci qəzet. 2014-08-04. 2024-06-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-06-20.
  3. ↑ Rəfiyev, Tofiq. "Муса Рафиев - один из создателей Азербайджанской Демократической Республики". 1news.az (rus). 2022-05-29. 2022-07-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-05-29.
  4. ↑ 1 2 3 4 Özcan, Ömər. Səlim Rəfiq Rəfioğlu - Soyu, mühiti, təhsili, müəllimliyi, yaradıcılığı (az.). Bakı: Elm və təhsil nəşriyyatı. 2013. 35. ISBN 978-9952-8142-4-8.
  5. ↑ Yaqublu, Nəsiman. Cümhuriyyət qurucuları (PDF) (az.). Bakı: Nurlar nəşriyyatı. 2018. 318. ISBN 978-9952-507-96-6. 2021-04-11 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-06-05.
  6. ↑ Keykurun, Nağı. Mekteb-i Ruhâni (Azerbaycan İstiklaline Hazırlık Safhaları) (türk). 70. Ankara: “Azerbaycan” dergisi. 1958. 5–7.
  7. ↑ Özcan, Ömər. Səlim Rəfiq Rəfioğlu - Soyu, mühiti, təhsili, müəllimliyi, yaradıcılığı (az.). Bakı: Elm və təhsil nəşriyyatı. 2013. 37. ISBN 978-9952-8142-4-8.
  8. ↑ Kərimzadə, Pərvin. "Общественные организации Гянджи начала ХХ века". Журнал научных публикаций аспирантов и докторантов. 2010-07-22. 2022-02-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-06-21.
  9. ↑ Quliyev, Dilqəm. "Soy-kökünün tanınmış nümayəndəsi- Ruslan Rəfizadə". Xalq qəzeti (az.). 2024-01-07. 2024-06-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-06-21.
  10. ↑ Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Gəncə Quberniyasından olan dövlət xadimləri (PDF) (az.). Gəncə: Elm nəşriyyatı. 2018. 225. 2022-12-19 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-05-29.
  11. ↑ 1 2 Özcan, Ömər. Səlim Rəfiq Rəfioğlu - Soyu, mühiti, təhsili, müəllimliyi, yaradıcılığı (az.). Bakı: Elm və təhsil nəşriyyatı. 2013. 38. ISBN 978-9952-8142-4-8. 2024-06-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-06-25.
  12. ↑ Özcan, Ömər. Səlim Rəfiq Rəfioğlu - Soyu, mühiti, təhsili, müəllimliyi, yaradıcılığı (az.). Bakı: Elm və təhsil nəşriyyatı. 2013. 56. ISBN 978-9952-8142-4-8. 2024-06-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-06-25.
  13. ↑ Özcan, Ömər. Səlim Rəfiq Rəfioğlu - Soyu, mühiti, təhsili, müəllimliyi, yaradıcılığı (az.). Bakı: Elm və təhsil nəşriyyatı. 2013. 39. ISBN 978-9952-8142-4-8. 2024-06-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-06-25.
  14. ↑ Özcan, Ömər. Səlim Rəfiq Rəfioğlu - Soyu, mühiti, təhsili, müəllimliyi, yaradıcılığı (az.). Bakı: Elm və təhsil nəşriyyatı. 2013. 40. ISBN 978-9952-8142-4-8. 2024-06-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-06-25.
  15. ↑ Özcan, Ömər. Səlim Rəfiq Rəfioğlu - Soyu, mühiti, təhsili, müəllimliyi, yaradıcılığı (az.). Bakı: Elm və təhsil nəşriyyatı. 2013. 43. ISBN 978-9952-8142-4-8. 2024-06-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-06-25.
  16. ↑ Özcan, Ömer. Azərbaycan Tarixi Şəcərə Cəmiyyətinin Xəbərləri // Selim Refik Refioğlu ve soyu üzerine (türk). Bakı: “Nurlar” Nəşriyyat-Poliqrafiya Mərkəzi. 2018. 83. ISBN 978-9952-508-77-2. 2023-06-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-11-05.
  17. ↑ Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası (PDF) (az.). II. Bakı: Lider nəşriyyat. 2005. 305. ISBN 9952-417-44-4. 2015-10-18 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-05-29.
  18. ↑ Yaqublu, Nəsiman. Cümhuriyyət qurucuları (PDF) (az.). Bakı: Nurlar nəşriyyatı. 2018. 82. ISBN 978-9952-507-96-6. 2021-04-11 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-06-05.
  19. ↑ Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Gəncə Quberniyasından olan dövlət xadimləri (PDF) (az.). Gəncə: Elm nəşriyyatı. 2018. 225. 2022-12-19 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-05-29.
  20. ↑ İbrahimli, Xaləddin. Azərbaycan mühacirət tarixi (az.). Bakı: Elm və təhsil nəşriyyatı. 2012. 96. 2024-05-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-05-20.
  21. ↑ Rəfiyev, Tofiq. "Муса Рафиев - один из создателей Азербайджанской Демократической Республики". 1news.az (rus). 2022-05-29. 2022-07-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-05-29.
  22. ↑ 1 2 Yaqublu, Nəsiman. Cümhuriyyət qurucuları (PDF) (az.). Bakı: Nurlar. 2018. 317. ISBN 978-9952-507-96-6. 2021-04-11 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-05-29.
  23. ↑ Адрес-календарь Азербайджанской Республики на 1920-й год. Баку, 1920 (PDF) (rus). Bakı: Nağıl evi. 2011. 273. ISBN 978995221073-6. 2021-01-31 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-05-14.
  24. ↑ Адрес-календарь Азербайджанской Республики на 1920-й год. Баку, 1920 (PDF) (rus). Bakı: Nağıl evi. 2011. 269. ISBN 978995221073-6. 2021-01-31 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-05-14.
  25. ↑ Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti: 1918-1920: Parlament (stenoqrafik hesabatlar) (az.). I. Bakı: Azərbaycan nəşriyyatı. 1998. 139. 2024-05-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-05-29.
  26. ↑ Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Gəncə Quberniyasından olan dövlət xadimləri (PDF) (az.). Gəncə: Elm nəşriyyatı. 2018. 191. 2022-12-19 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-05-29.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Hacı_Məmmədhüseyn_Rəfiyev&oldid=7852689"