O olmasın, bu olsun (film)

O olmasın, bu olsun — 1956-cı ildə Hüseyn Seyidzadə tərəfindən çəkilmiş film. Bəstəkar Üzeyir Hacıbəyovun eyniadlı operettası əsasında ekranlaşdırılmışdır.

O olmasın, bu olsun
Filmin 25 illik yubiley afişası (1981).
Janr	komediya musiqili məhəbbət
Rejissor	Hüseyn Seyidzadə
Əsərin müəllifləri	Üzeyir Hacıbəyov (titrlərdə yoxdur)
Ssenari müəllifi	Sabit Rəhman
Baş rollarda	Əliağa Ağayev Arif Mirzəquliyev Tamara Gözəlova Ağasadıq Gəraybəyli Barat Şəkinskaya İsmayıl Əfəndiyev Mustafa Mərdanov İsmayıl Osmanlı Möhsün Sənani
Operator	Əlisəttar Atakişiyev
Bəstəkarlar	Üzeyir Hacıbəyov (titrlərdə yoxdur)
Rəssamlar	Cəbrayıl Əzimov Nadir Zeynalov
İstehsalçı	Bakı Kinostudiyası
İlk baxış tarixi	4 iyun 1957-ci il
Filmin digər adı	Məşədi İbad
Filmin növü	tammetrajlı bədii film
Müddət	87 dəq.
Ölkə	SSRİ
Dillər	azərbaycanca rusca
İl	1956
Texniki məlumatlar	Az. var.-10 hissə, 2609 metr Rus var.-9 hissə, 2469 metr 35 mm
Rəng	rəngli
IMDb	ID4263976

Məzmun

Filmdə 1910-cu ildə Bakıda cərəyan edən hadisələr göstərilir. İki gəncin — Sərvər (Arif Mirzəquliyev) və Gülnazın (Tamara Gözəlova) böyük və ülvi məhəbbətindən, məhəbbətin pula, cəhalətə və feodal qalıqlarına qalib gəlməsindən bəhs olunur. Əsas qəhrəmanlarla yanaşı filmdə Rüstəm bəyin bir çox dost-tanışı: tacirlər, alverçilər, qoçular, mürtəce, satqın jurnalistlər də öz əksini tapır. Lakin rejissor mənfi qüvvələri belə insana sevdirməyə nail olmuşdur.

Filmin heyəti

İstehsalçı heyət

• Sabit Rəhman – ssenari müəllifi
• Hüseyn Seyidzadə – quruluşçu rejissor
• Əlisəttar Atakişiyev – quruluşçu operator
• Əlisəttar Atakişiyev – geyim rəssamı
• Cəbrayıl Əzimov, Nadir Zeynalov – quruluşçu rəssamlar
• Əziz Şeyxov – səs operatoru
• Fikrət Əmirov – musiqi redaktoru
• Şua Şeyxov – rejissor
• Mirzə Mustafayev – operator
• Georgi Parisaşvili – qrim rəssamı
• A.Filimonova – montaj üzrə assistent
• Fikrət Əmirov – dirijor
• Daniil Yevdayev – filmin direktoru
• Tofiq Sultanov – operator assistenti
• Sergey Klyuçevski – quraşdırılmış səhnələrin operatoru
• Mirzə Rəfiyev – quraşdırılmış səhnələrin rəssamı
• Ramiz Əliyev – rejissor köməkçisi
• Mirzə Babayev (Məşədi İbad), Firəngiz Əhmədova (Gülnaz), Məmmədtağı Bağırov (Rüstəm bəy) – mahnı ifaçıları
• Əlibaba Abdullayev – rəqs quruluşçusu
• Əlisəttar Məlikov – rejissor assistenti

Rollarda

• Əliağa Ağayev — Məşədi İbad
• Arif Mirzəquliyev — Sərvər
• Tamara Gözəlova — Gülnaz
• Ağasadıq Gəraybəyli — Rüstəm bəy
• Barat Şəkinskaya — Sənəm
• İsmayıl Əfəndiyev — Həsənqulu bəy
• Mustafa Mərdanov — Həsən bəy
• İsmayıl Osmanlı — Rza bəy
• Möhsün Sənani — Qoçu Əsgər
• Lütfəli Abdullayev — Balaoğlan
• Əhməd Əhmədov (Əhməd Əhmədov-Rumlu kimi) — hambal
• Rza Əfqanlı — Cəlil Məmmədquluzadə
• Ağahüseyn Cavadov — bəy
• Adil İsgəndərov — qoçu
• Sadıq Saleh Bağırov — Mirzə Ələkbər Sabir
• Həsənağa Salayev — Əzim Əzimzadə
• Nüsrət Fətullayev
• Münəvvər Kələntərli — yengə
• Lütfi Məmmədbəyli — Sərvərin dostu
• Müxlis Cənizadə — Sərvərin dostu
• F.Əlizadə
• Faiq Mustafayev — Sərvərin dostu
• Əfrasiyab Məmmədov — Sərvərin dostu
• Osman Hacıbəyov
• Mollağa Bəbirli — hamam sahibi Məşədi Qəzənfər
• Sona Hacıyeva — çadralı qadın
• Məmmədsadıq Nuriyev — bazardakı adam
• Yusif Yulduz — bəy
• Əliheydər Həsənzadə — bəy
• Məmməd Sadıqov — bəy
• Əminə Dilbazi — rəqqasə
• Sadıq Hüseynov — qoçu
• Cabbar Əliyev — qoçu
• Süleyman Tağızadə — qoçu
• Ramiz Mustafayev — Hüseyn Ərəblinski
• Xan Şuşinski — xanəndə
• Kamil Dadaşov — rəqs edən kisəçi
• Bəhram Mansurov — tar çalan
• Tələt Bakıxanov — kamançada çalan
• Tükəzban İsmayılova — xanəndə
• Əkbər Fərzəliyev — ziyalı
• Kübra Əbilova — qarmon çalan

Filmi səsləndirənlər

• Əli Zeynalov — Sərvər (Arif Mirzəquliyev)
• Leyla Bədirbəyli — Gülnaz (Tamara Gözəlova)

İstehsal

Operettanı ilk dəfə 1918-ci ildə Vaqram Papazyan ilə S. Lakka filmə çəkməyə cəhd edir və Xanjonkovun o zaman yeni təsis olunmuş Yalta studiyasında çəkilişlərə başlanır. Lakin bu ilk film uğur qazana bilmədiyi üçün tez də sıradan çıxır.

Film Azərbaycanın ilk rəngli bədii filmidir. Çəkilişlər ilyarım davam edib və aparıcı aktyorlara o vaxtın pulu ilə hər çəkiliş günü üçün 60 manat qonorar veriblər. Rejissor Hüseyn Seyidzadə filmdə Məşədi İbad roluna aktyor Mirzəağa Əliyevi çəkmək istəyirdi. Lakin çəkilişlər yenicə başlayanda aktyor ölmüşdür. Bundan sonra rejissor Əliağa Ağayevi baş rola gətirməyə məcbur olmuşdur. Filmdə xanəndə Xan Şuşinski qonaqlıq səhnəsində "Kürd-Şahnaz" muğamını ifa edir. Xanəndə Tükəzban İsmayılova isə "Segah" muğamı üstündə oxuyur.

Yengə rolunu oynayan aktrisa Münəvvər Kələntərli qapının dəliyindən içəri baxarkən qəflətən Sərvər çıxır və yengəni yerə yıxır. Bu məqamda yerə yıxılan aktrisa kiçik barmağını sındırmışdı. Lakin həmin çəkilişlər bitəndən sonra çəkiliş qrupu aktrisanın barmağının sındığını bilmişdilər.

Filmdə Məşədi İbadın yandırdığı bu şamlar Novruz xonçasının şamları idi. 1950-ci illərdə SSRİ ərazisində Novruz bayramını rəsmi olaraq qeyd etmək qadağan olunduğundan rejissor Hüseyn Seyidzadə Novruz ənənələrini az da olsa "O olmasın bu olsun" filmində göstərib. Xonçada boyanmış yumurtalar, çərəzlər və şamlar var. Film isə çəkildiyi ildən etibarən hər il Novruz bayramında - martın 21-i axşam saatlarında televiziyada göstərilirdi. 13 il sonra isə H. Seyidzadə öz arzusuna çataraq, "Dəli Kür" filmində Novruz bayramının təsvirinə geniş yer verə bildi. Məxsusi olaraq Şıxəli Qurbanovun sayəsində.

Qəbul

Asiya və Afrika ölkələrinin Beynəlxalq Daşkənd kinofestivalında göstərilən kinokomediya o vaxt yüksək qiymət almışdı. Filmin xarici ekranlara çıxışı da uğurlu oldu. SSRİ Xarici Ölkələrlə Mədəni Əlaqələr İdarəsinin sədri A. Davıdov Azərbaycan Kinematoqrafçıları İttifaqının I katibi Hüseyn Seyidzadəyə göndərdiyi məktubunda yazırdı: ""O olmasın, bu olsun" filmi 40 ölkəyə, o cümlədən İran, İraq, Yuqoslaviya, Yaponiya, Avstriya, ABŞ, İsveçrə və Macarıstana satılıb". Daha sonralar film daha 10 ölkəyə satıldı. Bununla belə, kinolent Bakı kinoteatrlarında nümayiş etdirilərkən, respublika mətbuatında "Müvəffəqiyyətsiz film" başlıqlı kəskin tənqidi resenziya dərc edilmişdi. O vaxtlar Azərbaycana qastrol səfərinə gəlmiş hind kinematoqrafçıları bir neçə Azərbaycan filminə baxdıqdan sonra daha çox üstünlüyü Hüseyn Seyidzadənin filmlərinə vermişdilər. Hətta hind kinosunun yaradıcısı Rac Kapur onu Hindistana dəvət etmişdi: "Gedək Hindistana, orada film çəkərsən, səni milyonçu edərəm". "O olmasın, bu olsun" ekranlara çıxandan sonra kinoşünaslar filmi tənqid etmişlər: "Heç bir estetik qanuna tabe olmayan, mənasız və zövqsüz çəkilmiş səhnələr, lüzumsuz vuruşma, qaçışma, hay-küylər, eybəcər oyunbazlıqlar, gah naturalistcəsinə, gah da qeyri-inandırıcı şişirtmələr tərzində verilmiş əcaib kadrlar… Hər şeydən əvvəl isə filmdə Məşədi İbad obrazı yoxdur. Rejissor işinin pərakəndəliyi hər obrazda, hər kadrda özünü göstərir". ""O olmasın, Bu olsun" filmində tamaşaçıların etirazına səbəb olan qüsur… kinokomediyada olmayan, sonra əlavə edilmiş primitiv əhvalatlar — bazarda qoçuların davası, Rüstəm bəyin evində qonaqların qalmaqalı, hamamda verilən çirkin naturalist səhnələr və s. kimə lazım idi? Bu əhvalatlar filmdə o qədər işıq, o qədər hay-küylə verilmişdir ki, komediyanın əsasını təşkil edən ictimai motivlər kölgədə qalır… Filmdə tamaşaçıya təqdim edilən Məşədi İbad isə tamamilə başqadır… Bunun təqsiri rolun yanlış traktovkasındadır. Bəla burasındadır ki, rejissor necə çalmışsa, aktyor da elə oynamışdır".

2016-cı ildə Meksikanın paytaxtı Mexiko şəhərində Azərbaycan Kinosu günləri çərçivəsində nümayiş etdirilmişdir.

Mənbələr

• Журнал "Советский экран", 1957, № 19, стр. 5.
• Şəmsəddin Abbasov. "Sovet Azərbaycanının kinosu" //Kommunist.- 1958.- 29 avqust.
• Азербайджанской ССР кинематография. Кино: Энциклопедический словарь / Гл. ред. С. И. Юткевич; Редкол.: Ю. С. Афанасьев, В. Е. Баскаков, И. В. Вайсфельд и др. — Москва: Советская энциклопедия, 1987. — стр. 13.
• Кино: Энциклопедический словарь / Гл. ред. С. И. Юткевич; Редкол.: Ю. С. Афанасьев, В. Е. Баскаков, И. В. Вайсфельд и др. — Москва: Советская энциклопедия, 1987. — стр. 383.
• Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C. Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim "Azərbaycanfilm". 1923–2003-cü illər. Bakı: Mütərcim, 2004.- səh. 106; 118; 122–124; 144.
• Həsənova, T. "Üzeyir Hacıbəyov və Azərbaycan kinosu". //Kino.- 2006.- 29 sentyabr.- səh. 7.
• Azərbaycan Milli Ensiklopediyası: Azərbaycan. Ramiz Məmmədov. Kino. Azərbaycan Milli Ensiklopediyası Elmi Mərkəzi, 2007.- səh. 814.
• "Bəs mənim bir abasım hara getdi?" //Odlar yurdu.- London, 2008, dekabr.- № 002.- səh. 15.
• Kənan, A. ""O olmasın, bu olsun" filmi haqqında" //Kaspi.- 2011.- 25–27 iyun.- səh. 21.