Rudbar mahalı
Rudbar mahalı — tarixi-coğrafi ərazilərdən biri.
| Mahal | |
| Rudbar mahalı | |
|---|---|
 Şirvan sərhədləri yaxınlığında ticarət kəsişməsi. Kür və Araz çaylarının birləşməsi. Cavad və Qalaqayın. 1714-cü il. | |
| Daxildir |
|
| Naib | Darğa Məmməd xan |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Sahəsi | 1.100 km² |
| Əhalisi | |
| Əhalisi | 2110[1] nəfər |
 Rudbar mahalı qonşu xanlıqlar və mahallarla. 18-ci əsrin sonu |
|
Tarixi
redaktəRudbar adının İran İslam Respublikasının Gilan bölgəsindəki Rudbar şəhəri ilə əlaqəsinin olduğu ehtimal edilir. Hazırda həmin şəhərin əhalisinin əksəriyyəti tatlardır. “Rudbar” fars dilində “böyük çay kənarı” deməkdir. Kür çayının kənarında yerləşən kəndləri əhatə etdiyi üçün belə adlandırılmışdır.
Abbasqulu ağa Bakıxanovun da qeyd etdiyi kimi, Rudbar bəyləri ilə Dağıstan feodallarının qohumluq əlaqələri vardı. Qubalı Fətəli xanın Rudbar və Salyan mahallarına meyl etməsi bu qohumluq əlaqələrindən irəli gəlirdi. Quba bölgəsində tat əhalinin sayının artması da məhz Rudbar ailəsinin hakimiyyətdə olması ilə əlaqədardır. Maraqlıdır ki, Şirvanın Rudbar mahalındakı bütün kəndlərin əhalisi türk dilində danışırdılar. XVII-XVIII əsrlərdə Rudbar mahalındakı Cavad kəndi şəhər kimi də tanınmışdır. Əslində Səfəvilər dövründə Salyan və Rudbar mahallarının tarixi bir-biri ilə sıx bağlı olub, qohum bəylər tərəfindən idarə olunub.
Rudbar bəylərinin Şirvan xan ailəsi ilə də qohumluq əlaqələri olmuşdur. Belə ki, Şirvan xanı Ağası xanın bacısı Qızana xanım Rudbar bəylərindən Şərif bəyin oğlu Cəfər ağa ilə evlənib. Onların izdivacından bir qızları – Xasə xanım dünyaya gəlib. Xasə xanım isə Axtaçı bəylərindən Hacı Əbdülkərimin oğlu Yolçu bəylə evlənib. Rudbar mahalında Axtaçı kəndinin oturaqlaşması da məhz bu izdivacla əlaqədar olmuşdur. Şirvan xanı Ağası xanın oğlu Cəfər bəy də 1810-cu ildə Rudbar bəylərindən Gəray bəyin qızı Soltan bikə ilə evlənmiş, Kərim bəy, Cavad bəy, Nuh bəy adlı oğlanları, Ümmisələmə xanım və Zabitə bəyim adlı qızları doğulmuşdur. Soltan bikə Sabirabaddakı Baba Səməd qəbiristanlığında dəfn edilmişdir. Şirvan xanları ilə əmioğlu olan Şıxəli bəyin oğlu Şahbaz bəy (1803-1836) də Rudbar mahalının naibi Darğa Məhəmməd xanın qızı Cahanbanu bikə ilə evlənib. Onların nəsli uzun müddət Ağsu rayonunun Bico(v) kəndində yaşamışdır.[2]
-
Şirvan sərhədləri yaxınlığında ticarət kəsişməsi. Kür və Araz çaylarının birləşməsi. Cavad və Qalaqayın. (1714-cü il). Müəllif Kornelis de Bryuyin (1652–1726/1727).
Sabirabad, Saatlı, Neftçala və Hacıqabul rayonlarının ərazisində mövcud olmuşdur.
Mahalın naibi Darğa Məmməd xan idi.
Əhalisi
redaktə1821-ci ildə 19 kənddə (Cavad, Dabbaqlar, Bəlvan, Qaralı, Yenikənd, Qazılı, Əhmədbəyli, Quruzmanlı, Abdulyan, Yenicə, Mustafalı, Axtaçı, Meynimən, Kovratlı, Surra Atamoğlan, Surra Ağabədəl, Surra Məmməd, Surra Abdulla bəy, Əlimədətli) 422 ailə yaşayırdı.[3][4][5]
1)Şirvan əyalətinin Rudbar mahalı əhalisinin kəndlər üzrə yerləşməsi (1820-ci il).
redaktə| Sıra sayı | Kəndlər | Əhali/ailələrlə | |
| 1 | Cavad | 92 | |
| 2 | Bəlvan | 10 | |
| 3 | Davağlar | 4 | |
| 4 | Qoralar | 15 | |
| 5 | Yenikənd | 39 | |
| 6 | Qəzili | 58 | |
| 7 | Əhmədbəyli | 4 | |
| 8 | Quruzmanlı | 22 | |
| 9 | Abdulyan | 49 | |
| 10 | Yenicə | 5 | |
| 11 | Mustafalı | 16 | |
| 12 | Axtaçı | 5 | |
| 13 | Meyniman | 9 | |
| 14 | Həzrət | 51 | |
| 15 | Surra-Ağamoğlan | 7 | |
| 16 | Surra-Ağabədil | 8 | |
| 17 | Surra-Məmməd | 5 | |
| 18 | Surra-Abdulla bəy | 23 | |
| Cəmi | 18 | 422 |
Qeyd: Cədvəl general Mədətov tərəfindən 1820-cü ildə həyata keçirilmiş Şirvan əyalətinin təsviri əsasında tərtib olunub.[6]
2)Şirvan əyaləti Rudbar mahalı əhalisinin kəndlər üzrə yerləşməsi (1831-ci il)
redaktə| Sıra sayı | Kəndlər | Həyətlərin sayı | Kişi cinsli əhali (nəfərlə) | |
| 1 | Kavratlı | 93 | 256 | |
| 2 | Meyneman | 12 | 26 | |
| 3 | Mustafalı | 9 | 21 | |
| 4 | Axtaçı | 6 | 14 | |
| 5 | Əli-Mədətli | 6 | 18 | |
| 6 | Yeni donlu | 17 | 37 | |
| 7 | Abdulyanlı | 65 | 188 | |
| 8 | Əhmədbəyli | 2 | 6 | |
| 9 | [Qunızmanlı] | 33 | 87 | |
| 10 | Qəzili | 62 | 159 | |
| 11 | Yenikənd | 46 | 125 | |
| 12 | Surra | 52 | 110 | |
| 13 | Qaralar | 19 | 50 | |
| 14 | Bəlvan-Dabaqlar | 16 | 26 | |
| 15 | Cavad | 86 | 238 | |
| Cəmi | 15 | 524 | 1361 |
Qeyd: Cədvəl Ali Gürcüstan Hökumətinin Xəzinə Ekspedisiyasının kollegiya qeydiyyatçısı Suşko tərəfindən həyata keçirilmiş 1831-ci ildə Şirvan əyaləti əhalisinin kameral təsviri əsasında tərtib olunub.[7]
İqtisadiyyat
redaktəRudbar mahalının sakinləri əkinçilik və baramaçılıqla məşğul olurdular.
Mənbə
redaktə- Дренякин И.Т. Описание Ширвана. 1796 г.
- Описание Ширванской провинции, составленное въ 1820 году, по распоряжению главноуправляющего въ Грузии А.П.Ермолова, генералмаером князем Мадатовымъ и действи- тельным статским советником Могилевским. Тифлис: типо- графия Главного Управления наместника Кавказского. 1867. 287.
- Şahin Fərzəliyev - tarix elmləri doktoru, professor. Quba xanlığı: əhali tarixi və azadlıq mücadiləsi. Bakı. 2012. 336. ISBN 978-9952-453-43-0.
İstinadlar
redaktə- ↑ Nailə Bayramova. Şamaxı xanlığı, 2009. səh. 29
- ↑ Fariz Xəlilli-Tarix üzrə fəlsəfə doktoru. "Salyanlı xanım Pyotrun zabitlərini necə qətlə yetirdi" (az.). axar.az. 2021-04-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-04-10.
- ↑ Şahin Fərzəliyev - tarix elmləri doktoru, professor. "Quba xanlığı: əhali tarixi və azadlıq mücadiləsi" (PDF) (az.). Elm. 2012. 2021-08-31 tarixində arxivləşdirilib (PDF).
- ↑ Salman Ərzuman oğlu İbişov. "Quba xanlığının əhalisi" (PDF) (az.). Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası A.A.Bakıxanov adına Tarix İnstitutu. 2007. 2019-01-23 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib.
- ↑ Bayramova Nailə. Şamaxı xanlığı (PDF). Bakı: "Təhsil". 2009. səh.44. Archived from the original on 2016-12-28. İstifadə tarixi: 2018-12-10.
- ↑ А.П.Ермолова, генералмаером князем Мадатовы, 1867. səh. 244-253
- ↑ АRDТА, fond 24, siy.1, iş.347, vər.5
Xarici keçidlər
redaktə- Fariz Xəlilli-Tarix üzrə fəlsəfə doktoru. "Şirvan xanlığının süqutu: özündən sonra qalanlar…" (az.). Musavat.az. İstifadə tarixi: 2017-04-03.[ölü keçid]
- Fariz Xəlilli-Tarix üzrə fəlsəfə doktoru. "Salyanlı xanım Pyotrun zabitlərini necə qətlə yetirdi" (az.). axar.az. İstifadə tarixi: 2017-04-10.