Vikipediya

Yosano Akiko

Yosano Akiko (Shinjitai: 与謝野 晶子, seiji: 與謝野 晶子; 7 dekabr 1878[1][2][…], Sakay[d], Osaka prefekturası – 29 may 1942[3][1][…]) — yapon yazıçısı, şairi, qabaqcıl feminist, pasifist və sosial islahatçıların son dövrlərində fəal olan Meinin təxəllüs adı ilə tanınan Doğulanda adı Şō Hō (鳳 志やう, Hō Shō) idi.[4] O, Yaponiyanın ən məşhur və ən mübahisəli post-klassik qadın şairlərindən biridir.[5]

Yosano Akiko
yap. 与謝野晶子
Akiko Yosano
Akiko Yosano
Doğum adı 鳳志よう
Doğum tarixi
Doğum yeri Sakai, Osaka, Yaponiya
Vəfat tarixi (63 yaşında)
Vəfat yeri Tokyo, Yaponiya
Vəfat səbəbi insult
Dəfn yeri
  • Tama qəbiristanlığı[d]
Vətəndaşlığı Yapon
Milliyyəti Yaponiyalı
Fəaliyyəti yazıçı, şairə
Əsərlərinin dili yapon dili
Vikimənbənin loqosu Yosano Akiko Vikimənbədə
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

redaktə

Yosano Osaka yaxınlığındakı Sakay şəhərində tacir ailəsində anadan olub. 11 yaşından o, şirniyyat növü olan yokan istehsal edən və satan ailə biznesini idarə edən ailə üzvündən biri idi. Erkən uşaqlıqdan o, ədəbi əsərləri oxumağa həvəs göstərirdi və atasının geniş kitabxanasından bədii əsərlər oxuyurdu. Orta məktəb şagirdi kimi o, müəllifi olduğu "Myojō" (Parlaq Ulduz) poeziya jurnalına abunə olmağa başladı. Myōjō-nin redaktoru Tekken Yosano ona "tanka" poeziyasını öyrətdi, mühazirə oxumaq və seminarlarda dərs vermək üçün Osaka və Sakai səfərlərində onunla görüşdü və daha sonra da evləndilər.[6] Yosano 24 yaşında evləndi və 13 uşağı oldu, onlardan 11-i yetkinlik yaşına qədər yaşadı. İki şair birlikdə Tokio ətrafında yeni həyata başladılar və 1901-ci ildə evləndilər. Tekken Akiko ilə tanış olduqdan sonra evləndilər və bir il sonra həyat yoldaşı onu tərk etdi. Tekkenin nikahları zamanı keçmiş həyat yoldaşı ilə də nikahdankənar münasibətləri olub.

 
Akiko Yosano və onun həyat yoldaşı şair, yazıçı Tekken Yosano

Dolaşan saçlar

redaktə

1901-ci ildə Yosano 400 şeirdən ibarət olan və əsasən ədəbi tənqidçilər tərəfindən qınanılan "Midaregami" (Dolaşan saçlar) adlı əsərini ilk cildini çıxardı.[7][8] Bu tənqidi reaksiyaya baxmayaraq, o, geniş oxundu və dövrünün azad fikirliləri üçün bir növ mayak oldu. Onun ən çox tanınan ilk kitabı, mərhum Meiji dövrünün hər hansı digər əsərindən fərqli olaraq ənənəvi tanka poeziyasına ehtiraslı fərdilik gətirdi.

Əksəriyyəti Akikonun Tekkan Yosanoya qarşı hisslərini ifadə etdiyi sevgi şeirləridir. Məhz bu xüsusi kolleksiya vasitəsilə o, müasir Yaponiyada qadın səsləri ilə yanaşı, özü üçün yeni bir imic yaratdı. Şeirlər qadınlığın öz dövrü üçün qeyri-ənənəvi şəkildə, xüsusən də qadın yazıçıdan ifadə etməyə meyilli idi. Ənənəvi Yapon dəyərlərində qadınlar mülayim və təvazökar kimi qəbul edilir (və olması gözlənilir).[9] Yapon qadınlarının məişət və ictimai rolları uşaqları, xüsusən də oğlanları yeni nəsil yetişdirməyə və böyütməyə yönəldilmişdir. Midaregami nəinki qadınlara aid olan, adətən belə ictimai şəkildə dilə gətirilməyən anlayışları və ya başqa məsələləri ifadə edir, həm də qadınlığın yeni, canlı, inqilabi obrazını yaratdı.[10] Midareqami Yapon cəmiyyətinin patriarxal dəyərlərinə meydan oxudu, eləcə də dövrünün qəbul olunmuş ədəbi-mədəni konvensiyalarına da meydan oxudu. Akiko Yosanonun işi pislənsə də, ciddi tənqidlərə məruz qalsa da, o, öz dövrünün qadınları üçün böyük bir ilham mənbəyi rolunu oynadı.[11][12][13]

Feminist baxışı

redaktə

Yosano Akiko tez-tez qadın ədəbi jurnalı "Seitō" (Bluestocking) və digər nəşrlər üçün yazılar yazırdı. Onların ideyaları uşaq tərbiyəsində bərabər iştirak, maliyyə müstəqilliyini və sosial məsuliyyət konsepsiyasına da əsaslanmaq idi.

Maliyyə müstəqilliyi haqqında

Yosano Akiko anaların hökumətin köməyi ilə maliyyə müstəqilliyinə can atması anlayışı ilə razılaşmayaraq, dövlətdən asılılığın və ya kişidən asılılığın eyni olduğunu iddia edib. "Qadının Tam Müstəqilliyi" və ya Joshi no tettei shita dokuritsu (女性の徹底した独立) adlı essesində o deyir:

Kişinin bu cür iqtisadi zəmanəti olsa belə, əgər qadın hələ də ondan məhrumdursa, o zaman evlənməkdən və uşaq dünyaya gətirməkdən çəkinməlidir. Əgər qadın evlənmək və uşaq dünyaya gətirmək üçün kişinin maddi imkanından asılıdırsa, hətta aralarında romantik münasibət olsa belə, qadın iqtisadi cəhətdən ondan asılı olub kişinin quluna çevrilir.


Analıq haqqında

Həyatı boyu on üç uşaq dünyaya gətirməsinə baxmayaraq, Yosano, doğum aktını şəxsiyyətinin əsas hissəsi hesab etmədiyini bildirdi.[14] O, həmçinin qadınlıq kimliyinin analıqla tam eyniləşdirilməsinin analığı insanın digər cəhətlərindən üstün tutmasından narahatlığını ifadə edib.

 
İçyo Hiquçi abidəsinin arxasına yazı həkk olunub. Yosano Akiko və Mori Oqayın adlarını da görmək olar. (8 aprel 2011-ci ildə qeydə alınıb)

Şair həyatı

redaktə

O, karyerası ərzində "Koigoromo" (Sevgi paltarı) və "Maihime" (Rəqqas) daxil olmaqla, daha iyirmi tanka antologiyası ilə yazılar yazdı. Onun əri Tekken də şair idi, lakin onun reputasiyası onun iş həyatına kölgə salmışdı. O, həyatının yaradıcılığını dərc etməyə və onu ədəbi karyerasına təşviq etməyə davam etdi. Yosano Akiko qeyri-adi dərəcədə məhsuldar yazıçı idi. O, bir oturuşda 50-yə qədər şeir yaza bilirdi. Yosano Akikonun həyatı boyu 20.000 ilə 50.000 arasında şeir yazdığı güman edilir. O, həmçinin 11 nəsr kitabı yazdı, onların çoxu ədəbiyyatşünaslar və tamaşaçılar tərəfindən diqqətdən kənarda qaldı. Yosano Nişimura İsaku, Kawasaki Natsu və başqaları ilə birlikdə əvvəlcə qızlar məktəbi olan Bunka Qakuin (Mədəniyyət İnstitutu)-nun yaradılmasına kömək etdi və onun ilk dekanı və baş müəllimi oldu.[15] O, bir çox yazıçı olmaq istəyən tələbələrin ədəbi aləmdə yer almasına köməklik etdi O, ömür boyu qadınların təhsilinin tərəfdarı olub. O, həmçinin Yapon klassiklərini, o cümlədən Shinyaku Genji Monogatari (Genjinin Yeni Tərcümə Edilmiş Nağılı) və Shinyaku Eiga Monogatari (Yeni Tərcümə Edilmiş Çiçəkli Bəxt Nağılları) daxil olmaqla, müasir Yapon dilinə tərcümə etmişdir. Yosanonun kiçik qardaşına ünvanladığı Kimi Shinitamou koto nakare[16] (君死にたもうこと勿れ, Sən ölməməlisən) şeiri[14] Rus-Yapon müharibəsinin qızğın vaxtında Myojō-da nəşr olundu və son dərəcə mübahisəli şeir idi.[17] Port Arturun qanlı mühasirəsindən yapon itkilərinin sayı açıqlandığı üçün mahnıya çevrilərək,[18] müharibə əleyhinə etirazda bu musiqi istifadə edildi. 1904-cü ilin sentyabrında Yosano öyrənmişdi ki, Port Arturda yapon əsgərləri "insan gülləsi" kimi istifadə edilir, partlayıcılarla bağlanır və intihar missiyalarında rus tikanlı məftilləri vasitəsilə partladılmış deliklərə göndərilir.[19] Yosanonun kiçik qardaşı İmperator Ordusunda xidmət edirdi və Port Arturu mühasirəyə alan qüvvələrə qoşulurdu. Buşidoda bir kişinin İmperator üçün ölməsi ən yüksək şərəf idi və qardaşının impulsiv təbiətini bilən Yosano, onun könüllü olaraq "insan gülləsi" ola biləcəyi qorxusu ilə tutuldu və onu bir şeir yazmağa ruhlandırdı. Yosano 13 uşaq dünyaya gətirdi, onlardan sadəcə 11-i yetkinlik yaşlarına qədər sağ qaldı. Mərhum yapon siyasətçisi Yosano Kaoru onun nəvələrindən biri idi.

İstinadlar

redaktə
  1. ↑ 1 2 Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
  2. ↑ Yosano Akiko // Encyclopædia Britannica (ing.).
  3. ↑ Ёсано Акико // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохорова 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
  4. ↑ Henshall, Kenneth (7 November 2013). Historical Dictionary of Japan to 1945. Scarecrow Press. p. 481. ISBN 9780810878723.
  5. ↑ Akiko, Yosano (7 January 2014). River of Stars: Selected Poems of Yosano Akiko. Shambhala Publications. ISBN 9780834829336.
  6. ↑ Arana, R. Victoria (22 April 2015). Encyclopedia of World Poetry. Infobase Learning. ISBN 9781438140728.
  7. ↑ Yosano, Akiko (1 January 2002). Tangled Hair: Selected Tanka from Midaregami. Cheng & Tsui. ISBN 9780887273735
  8. ↑ Tsuchiya Dollase, Hiromi (Fall 2005). "Awakening Female Sexuality in Yosano Akiko's Midaregami". Simply Haiku.
  9. ↑ Tsuchiya Dollase, Hiromi (Fall 2005). "Awakening Female Sexuality in Yosano Akiko's Midaregami". Simply Haiku.
  10. ↑ Tsuchiya Dollase, Hiromi (Fall 2005). "Awakening Female Sexuality in Yosano Akiko's Midaregami". Simply Haiku.
  11. ↑ Tsuchiya Dollase, Hiromi (Fall 2005). "Awakening Female Sexuality in Yosano Akiko's Midaregami". Simply Haiku.
  12. ↑ Tsuchiya Dollase, Hiromi (Fall 2005). "Awakening Female Sexuality in Yosano Akiko's Midaregami". Simply Haiku.
  13. ↑ Takeda, Noriko (2000). A flowering word : the modernist expression in Stephane Mallarme, T.S. Eliot, and Yosano Akiko. New York: P. Lang. ISBN 9780820438979. OCLC 80246787.
  14. ↑ Bernstein, Gail Lee (1991). Recreating Japanese Women, 1600–1945. Berkeley, U.S.: University of California Press. p. 195.
  15. ↑ Rodd, Laurel Rasplica (1 January 1991). "Yosano Akiko and the Bunkagakuin: "Educating Free Individuals"". The Journal of the Association of Teachers of Japanese. 25 (1): 75–89. doi:10.2307/488911. JSTOR 488911.
  16. ↑ J. Thomas Rimer; Van C. Gessel (2005). Modern Japanese literature. Columbia University Press. pp. 333–334. ISBN 978-0-231-11860-6.
  17. ↑ James L. McClain, Japan: A Modern History p 427 ISBN 0-393-04156-5
  18. ↑ J. Thomas Rimer; Van C. Gessel (2005). Modern Japanese literature. Columbia University Press. pp. 333–334. ISBN 978-0-231-11860-6.
  19. ↑ Steve Rabson "Yosano Akiko on War: To Give One's Life or Not: A Question of Which War" pages 45–74 from The Journal of the Association of Teachers of Japanese, Volume 25, Issue 1, April 1991 page 45.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Yosano_Akiko&oldid=7624673"