Altıncı sülalə (Misir)
VI sülalə — Qədim Misirdə Qədim Padşahlıq dövrünə aid sülalə. Təxminən e.ə 2347–2216-cı illədə hakimiyyətdə olmuşlar[1]. Bir çox tarixçilər VI sülalənin Qədim Padşahlığının sonuncu sülaləsi olaraq qəbul edirlər. Lakin "The Oxford History of Ancient Egypt" VII və VII sülalələridə bu dövrə aid edir.
Ümumi məlumat
redaktəXanədanlığın banisi Teti V sülalə ilə qohum bağlığında olduğu qeyd olunur. Bəzi tədqiqatçılar hesab edirlər ki, onun İput adlı həyat yoldaşı biri əvvəlki firon Unisin qızı olub. Unisin oğlan övladı olmadığından onun ölümündən sonra taxta Teti çıxdı. Onun hökmranlığı dövründə yerli idarəçilər - nomarxların gücü daha da artdı və bu öz növbəsində mərkəzi hakimiyyətin zəifləməsinə səbəb oldu.
Teti də ondan əvvəlki fironlar kimi özünə piramida tikdirib. Sakkarada yerləşən bu ehram onu adı ilə Teti piramidası adlanır.
Teti haqqında ən çox mübahisə doğuran məqam onun ölümü ilə bağlıdır. Manefonun fikrinə görə firon öz muhafizəçiləri tərəfindən qətlə yetirilib.
Tetidən sonra taxta onun İputdan olan oğlu I Pepi çıxıb[2]. 20 yaşlı firon ölkəni bir müddət anası ilə birgə idarə edib. Ehtimal olunur ki, onun və atasının arasında Abidos padşahlar siyahısında adı çəkilən Userkara adlı firon qısa müddət hökmranlıq edib. Ola bilsin ki, Userkara Tetini öldürə sui-qəsdçilərin rəhbəri olub. Ona qarşı mübarizədə I Pepi və anası zadəganlarının dəstəyini qazanmaq üçün mərkəzi idarəetmənin bəzi səlahiyyətlərini onlara ötürməli olublar. Özünü qanuni hökmdar hesab edən I Pepi firon tacını ələ keçirdikdən sonra Userkaranı görməzdən gələrək, öz hökmranlıq illərini atasının öldürülmə anından etibarən hesablayıb.
I Pepi Sinay yarımadası və Nubiya yürüşləri ilə tanınır. Vadi-Mağarada qaya üzərindəki barelyefdə onun Sinay hökmdarı üzərində qələbə səhnəsi canlandırılıb. Fironun ən yaxın adamlarından biri sərkərdə Una idi. Bacarıqlı biri olan Una etdiyi islahatlarla tanınıb. O, ilk dəfə nubiyalıları orduya cəlb edib, oxçu dəstələri yaradıb və işğal edilmiş ərazilərdə nəzarətsiz yağmalama hallarına son qoymaq üçün əsgərlər arasında intizamı gücləndirib. Bu yeniliklərdən bəziləri hətta Yeni Padşahlıq dövründə belə öz əhəmiyyətini itirməyib.
I Pepinin dövründə xarici ölkələrlə ticarətə ciddi önəm verilirdi. Misirlilər Suriya sahil şəhərləri, xüsusən də Bibl ilə möhkəm əlaqələr qurmuşdular. Koptosdan başlayıb qurumuş Vadi-Hammamat vadisi boyunca Qırmızı dəniz sahillərinə gedən karvan yoluna da xüsusi diqqət yetirilirdi. VI sülalə dövründə bu yolla karvanlar daş, filiz və s. daşıyırdı.
Bu dövrdə ölkənin hər yerində çox sayda tikililər inşa edilib. Delta bölgəsində yerləşən Tanis və Bubastis şəhərlərində I Pepinin hökmranlığı illərinə aid məbəd qapılarının qalıqları aşkar olunub. Həmçinin Sakkarada fironun şərəfinə piramida ucaldılıb.
I Pepinin dövründə mərkəzi hakimiyyət güclü deyildi və vilayət hakimlərinin, kahinlərin nüfuzu firona, ölkədə gedən digər proseslərə təsir etməyə imkan verirdi. Dövrümüzə çatmış yazılı məlumatlara görə I Pepiyə qarşı sui-qəsd təşkil olunsada uğurlu olmayıb.
I Pepidən sonra hakimiyyətə əvvəlcə böyük oğlu I Merenra, daha sonra 6 yaşlı övladı II Pepi gəlib. Manefona görə bu firon 100 yaşa kimi yaşayıb. Bu isə onun 94 il hakimiyyətdə olduğunu göstərir. Lakin bir sıra tədqiqatçılar bu fikirlə razılaşmır və II Pepinin təxminən 64 il hökmdarlıq etdiyini qeyd edirlər.
II Pepinin zamanında mərkəzi hakimiyyətin gücü getdikcə azalıb və vilayət hakimləri nomarxlar daha da güc qazanıblar. Onlar arasında "cənubun hakimi" hesab olunan və dəfələrlə Nubiyaya uğurlu yürüşlər edən Xarxufun nüfuzu böyük olub. Ömrünün son illərindən yaşlı firon dövlət işlərindən bir qədər dĕ uzaqlaşıb. II Pepinin ölümündən bir müddət sonra VI sülalə uğrayıb və Qədim padşahlıq dövrü sona çatıb.
Fironlar
redaktəManefona görə xanədanlıq 203 il hakimiyyətdə olub. Turin siyahısına görə bu müddət 181 il təşkil edir[3]. Altıncı xanədanın məlum fironları aşağıdakı cədvəldə verilib[4].
| Ad | Şəkil | Hakimiyyət ili (təxminən) |
 |
||
 |
||
 |
||
 |
||
 |
||
 |
||
İstinadlar
redaktə- ↑ "The Old Kingdom (c. 2543–c. 2120 bce) and the First Intermediate period (c. 2118–c. 1980 bce), Britannica". 2024-11-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-11-16.
- ↑ "Pepi I, Britannica". 2024-07-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-11-23.
- ↑ Altenmüller, 2001. səh. 601
- ↑ Dodson, Hilton, 2004. səh. 70