Vikipediya

Orta əsrlər Azərbaycan ədəbiyyatının xronologiyası

Orta əsrlər Azərbaycan ədəbiyyatının xronologiyası — XVIII əsrin sonuna qədər azərbaycanca ədəbiyyatın ortaya çıxması ilə azərbaycan şeirlər yazan müəlliflərin siyahısıdır. Diqqətə alınmalıdır ki, bəzi şairlər müxtəlif mənbələrdə azərbaycanlı, türk və ya türkmən olaraq göstərilir.

“Dünya dilləri” seriyasında ədəbi Azərbaycan dilinin ortaya çıxması tarixi olaraq XIII əsr hesab edilir.[1] Azərbaycan ədəbiyyatının ortaya çıxması XIII—XIV əsrdə yaşamış İzzəddin Həsənoğlunun adına yazılır.[2] Akademik “Şərqin tarixi” azərbaycan dilində ədəbiyyatın ortaya çıxması tarixi olaraq XIV—XV əsrləri göstərir.[3] Azərbaycan dilində erkən mətnlər həmçinin qədim Osmanlı ədəbiyyatının bir hissəsi hesab edilir.[4] Müstəqil azərbaycan dilinin son şəklinə gəlməsi dövrü XVIII əsr hesab edilir.[5] Azərbaycan dili kimi adlandırılan ilk çap XX əsrin əvvəllərinə aiddir.[6]

XIV əsr

redaktə
Adı Şəkil Aidiyyəti Dillər Qeyd
1 İzzəddin Həsənoğlu[7]
(XIII-XIV əsrlər)		   Xorasan azərbaycanca,
farsca		 İzzəddin Həsənoğlunun azərbaycanca "Apardı könlümü bir xoş qəmərüz canfəza dilbər", "Necəsən gəl, ey yüzü ağım bənim" və "Əcəb bilsəm məni şeyda qılan kim" başlıqlı 3, farsca isə "Rəhmsiz xəlq olunubdur o nigarım, nə edim" başlıqlı 1 qəzəli məlumdur.[8]
2 Nəsir Bakuvi[9]
(XIV əsrin əvvəli)
—
 azərbaycanca Cavad Heyətə görə Elxanilər dövlətinin hökmdarı Məhəmməd Olcaytunun mədhiyyəçisi olmuşdur. Əli Dustzadeh onun mövcudluğuna şübhə edir.[9]
3 Mustafa Zərir
(XIV əsr)
—
 Ərzurum azərbaycanca 1380-ci ildə və ya 1388-ci ildə Məhəmməd peyğəmbərin həyatından bəhs edən "Sirətün-Nəbi" poemasını yazmışdır, Yusif və Züleyxa əsərinin müəllifidir, türk[10] və ya azərbaycanlı[11] şairdir.
4 Qazi Bürhanəddin
(1344-1398)
—
 milliyyəti: Azərbaycan türkü[12][13][14]
dövlətlər: Ərətna bəyliyi,
Qazi Bürhanəddin bəyliyi		 azərbaycanca[15],
farsca,
türkcə		 Qazi Bürhanəddinin rübailəri, tuyuğları və divanı vardır. Yaradıcılığı türk ədəbiyyatı üçün önəmlidir[16], türkmən[17] və ya azərbaycanlı şairdir.

XV əsr

redaktə
Adı Şəkil Aidiyyəti Dillər Qeyd
1 Şah Qasım Ənvar
(1356-1434)
—
 Sərab azərbaycanca,
farsca		 Herat və Səmərqənddə yaşayıb, əsaslərini əsasən farsca[18] yazıb, "Ənis-ül-arifin" və “Ənisul-aşiqin” əsərlərinin müəllifidir[19], azərbaycan dilində qəzəl, müləmmə və tuyuqları yazıb.[18]
2 İmadəddin Nəsimi
(1369-1417)		   Şamaxı[20][21][22],
Təbriz[21][23],
Diyarbakır[23][24],
Bursa[25],
Hələb[24][26],
Bağdad[22][26][27]
Şiraz[28]		 azərbaycanca,
ərəbcə,
farsca		 İmadəddin Nəsimi Hürufizm tərəfdarıdır, bayat tayfasındandır[29], azərbaycanca və farsca divanları var. O, həmçinin türk[30][31][32] şairi hesab edilir.
3 Cahanşah Həqiqi
(1397-1467)		   dövlət:
  Qaraqoyunlular		 azərbaycanca[33],
farsca		 1467-ci ildə vəfat edib. Vladimir Minorskiyə görə onun şeirlərinin dili Azərbaycan türkcəsi adlandırılan cənubi türkmən dialektinə aiddir.[34] Bəzən türkmən şairləri arasında sıralanır.[35] Matenadaran‎da (Ermənistan) saxlanılan Cahanşah Həqiqinin divanı azərbaycan və fars dillərində yazılmış qəzəl, məsnəvi və rübailərdən ibarətdir. Azərbaycan dilində seçilmiş şeirləri 1986-cı ildə çap edilib.[36]
4 Hamidi
(1407-?)
—
 İsfahan azərbaycanca Divan müəllifidir, 1450-ci illərdə Türkiyəyə (Osmanlı imperiyası) gedib.[37][38] Rahət olmadı dil, ey rahati-can, sən gedəli qəzəlinin müəllifir.
5 Əhmədi Təbrizi[39]
(XV əsrin sonu)
—
 dövlət:
  Ağqoyunlular		 azərbaycanca Əhmədi Təbrizi Fəridəddin Əttarın "Kitab əl-Əsrar" əsərini tərcümə etmişdir.[40] Möhsün Nağısoylunun "Əhmədi Təbrizi və "Əsrarnamə" tərcüməsi" kitabında Əhmədi Təbrizinin “Əsrarnamə” tərcüməsi (1479) onun farsca orijinalı ilə müqayisəli təhlil olunub.[41]
6 Sultan Yaqub
(?-1490)		   dövlət:
  Ağqoyunlular		 azərbaycanca[42] Ağqoyunlu dövlərinin hökmdarıdır, azərbaycanca şeirlər yazmışdır.[42]
7 Xətai Təbrizi
(XV əsr)
—
 dövlət:
  Ağqoyunlular		 azərbaycanca[42] "Yusif və Züleyxa" poemasını Sultan Yaquba həsr etmişdir.[42] Bu poema azərbaycan dilində yazılmış ilk poemalardan biri hesab edilir. Əsərdə istifadə edilən dil sadədir. Bu göstərir ki, Xətai Təbrizi qədim xalq ədəbiyyatı və klassik şərq ədəbiyyatı ilə tanış idi. Bu poemaya məxsus 6 əlyazma AMEA Əlyazmalar İnstitutunda saxlanılır.[43]

XVI əsr

redaktə
Adı Şəkil Aidiyyəti Dillər Qeyd
1 Həbibi
(1470-ci illər-1520)		   Bərgüşad (indi Ucar rayonunda) və ya Göyçay[44] azərbaycanca[45] Həbibinin 42 şeiri qorunub-saxlanılıb.[46] (məsələn, Tövhid və Qəzəl) Nəsiminin lirik poemasının Həbibi üzərində,[47] Həbibinin isə Azərbaycan poeziyasının inkişafında və Füzuli kimi şairlərin əsərlərində təsiri böyükdür.
2 Aşıq Qurbani
(XV əsrin 70-ci illəri-XVI əsrin sonu)		   Diri (Cəbrayıl rayonu)[48] azərbaycanca[49] Qurbani ilk məşhur aşıqdır, bir müddət Şah İsmayıl Xətainin yanında yaşadıqdan sonra anadan olduğu Diriyə geri qayıdıb. XVII-XVIII əsr azərbaycan dastanı "Qurbani" onun həyatından səhnələri və şeir nümunələrini əks etdirir.
3 Şah İsmayıl Xətayi
(1487-1524)		   Ərdəbil əsasən azərbaycanca[50],
qismən farsca		 Səfəvi hökmdarı Şah İsmayıl "Xətai" (azərb. خَطَایِی‎) ləqəbilə doğma [51] azərbaycan və fars dillərində şeirlər yazmışdır. Onun oğlu Sam mirzə Səfəvi, həmçinin bəzi sonrakı müəlliflər iddia edir ki, o, azərbaycan dilində [51][52][53][54] yazdığı qədər farsca da yazıb, ancaq dövrümüzə onun farsca şeirlərinin az bir hissəsi gəlib çatıb. Şah İsmayıldan başlayaraq təqribən bir əsr boyunca Səfəvi imperiyasında azərbaycan dili sarayda, orduda və məhkəmədə istifadə edilib.
4 Məhəmməd Füzuli
(1494-1556)		   Kərbəla azərbaycanca[55][56],
farsca[57],
ərəbcə [58][59][60][61]		 Məhəmməd Füzuli müxtəlif mənbələrdə Azərbaycan,[58][59][60][61]

[62][63][64][65][66][67][68][69][70], Osmanlı [71][72][73][74][75] və türk [76][77][78][79][80][81] şairi hesab edilir. Leyli və Məcnun poemasını yazan Məhəmməd Füzuli Azərbaycan poeziyasının klassiki hesab edilir. O, Azərbaycan və türk poeziyasının inkişafında böyük rol oynayıb.[62][73][74][75][76][82][83]

5 Həqiri Təbrizi
(XV əsrin sonu-XVI əsrin başlanğıcı)
—
 azərbaycanca [84] "Leyli və Məcnun" poemasını yazmışdır.
6 Kişvəri
(XVI əsrin başlanğıcı)
—
 Salmas[85] azərbaycanca[86][87][88] Kişvəri doğma azərbaycan dilində şeirlər yazmışdır.[88] Günümüzə Kişvərinin divanı gəlib çatıb.[87] Azərbaycanca yazılmış divanın əlyazması AMEA-ın Əlyazmalar İnstitutunda saxlanılır.[85]

XVII əsr

redaktə
Adı Şəkil Aidiyyəti Dillər Qeyd
1 Qövsi Təbrizi
(XVII əsrin əvvəlləri)		 Təbriz azərbaycanca Qövsi Təbrizi divan müəllifidir, Kimi can etdi, kimi könlünü dildarǝ fǝda, İstǝrǝm peyvǝstǝ, ey rǝna dolanım başına, Dostlar, könlüm diyarın etdi viran iztirab, Canǝ etdim dǝrdi-dil zǝbtindǝn, ey dildar, eşit!, Gǝtir saqi şǝrabi-nab, mütrib sazını saz et! kimi qəzəlləri ilə məşhurdur.[89]
2 Məhəmməd Əmani
(1536-1610)
—
 Təbriz azərbaycanca,
farsca		 Məhəmməd Əmani azərbaycanca və farsca divan yazmışdır.[90]
3 Saib Təbrizi
(1601-1677)		 Təbriz azərbaycanca[91],
farsca		 Saib Təbrizi fars[92][93][94][95] şairidir. Saib Təbrizi fars dilində və doğma[96] azərbaycan dilində[96][97][98] yazmışdır. O, azərbaycan dilində 17 qəzəl yazmışdır. (Eldən çıxaram zülfi-pərişanını görgəc, Olmadı xürşididǝn dağlarda rǝngin qaşlar, Mǝni mǝhrum edǝn rüxsaridǝn zülfi-pǝrişandır, Aşiqin göz yaşına rǝhm eylǝmǝz ol afitab, Aşiq qanını vǝsmǝli qaşın nihan içǝr, Nǝ ehtiyac ki, saqi verǝ şǝrab sǝnǝ)
4 Rüknəddin Məsud Məsihi
(1580-1655)
—
 Təbriz azərbaycanca,
farsca		 Rüknəddin Məsud Məsihiin azərbaycan dilində yazdığı Vərqa və Gülşa poeması günümüzə qədər gəlib çatmışdır. Farsca üç poema və lirik şeirlər yazmışdır.[99] O, azərbaycan və fars dilində 100 minə qədər beyt yazmışdır.[100]
5 Tərzi Avşar
(????-1678)
—
 Urmiya azərbaycanca,
farsca		 Tərzi Avşar Səfəvi sarayında yaşamışdır, farsca və azərbaycanca şeirlər yazmışdır.[101]
6 Mirzə Möhsün Təsir Təbrizi
(1650-1717)
—
 İsfahan azərbaycanca,
farsca		 Təsir Təbrizi azərbaycanca və farsca şeirlər yazmışdır,[102] məsnəvi, qəzəl və rübailərin müəllifidir.[103]
7 Rəfiqi
(XVII əsr)
—
 azərbaycanca[104]
8 Fatma xanım Ani
(XVII əsr)
—
 İstanbul azərbaycanca[104]
9 Sarı Aşıq
(XVII əsr)
—
 Laçın azərbaycanca Sarı Aşıq Azərbaycan aşığıdır, bayatı, qoşma və cinasları ilə tanınır.[105]
10 Aşıq Abbas Tufarqanlı
(XVII əsr)
—
 Azərşəhr azərbaycanca Aşıq Abbas Tufarqanlı Azərbaycan aşığıdır.[106]
11 Aşıq Abdulla
(XVII əsr)
—
 azərbaycanca Aşıq Abdulla Azərbaycan aşığıdır.[107]

XVIII əsr

redaktə
Adı Şəkil Aidiyyəti Dillər Qeyd
1 Məhcur Şirvani
(XVII əsrin sonu-XVIII əsrin əvvəlləri)
—
 Şamaxı azərbaycanca Məhcur Şirvani “Qisseyi-Şirzad” poemasını yazmışdır.[108]
2 Nişat Şirvani
(1690-1740)		   Şamaxı azərbaycanca XVIII əsrin ilk yarısında yaşamış Azərbaycan şairidir,[109] qəzəllər müəllifidir, yalnız az bir hissəsi günümüzə gəlib çatmışdır.[110]
3 Şakir Şirvani
(XVIII əsr)
—
 Şamaxı azərbaycanca XVIII əsrin ilk yarısında yaşamış Azərbaycan şairidir, lirik şeirlərin müəllifidir, "Əhval-i Şirvan" əsərində Nadir şahın 1743-cü ildə Şamaxıya yürüşünü təsvir edir.[111]
4 Arif Şirvani
(XVIII əsr)
—
 Şamaxı azərbaycanca Arif Şirvani qəzəl və satirik şeirlər müəllifidir.[112]
5 Arif Təbrizi
(XVIII əsr)
—
 Təbriz azərbaycanca Arif Təbrizi qəzəl müəllifidir.[112]
6 Hacı Çələbi Zari
(XVIII əsr)
—
 azərbaycanca [112]
7 Ağa Məsih Şirvani
(XVIII əsr)
—
 Şamaxı azərbaycanca Ağa Məsih Şirvaninin bizə gəlib çatmayan "Şahnamə" adlı əsəri Quba xanı Qubalı Fətəli xana həsr olunmuşdur.[113][114] Əhməd xan Şahsevənin 1749-cu ildə Şirvana basqınından bəhs edən mənzumələri XVIII əsr Azərbaycan ictimai siyasi həyatından bəhs edir.[115]
8 Nəbi
(XVIII əsr)
—
 azərbaycanca Müxəmməs müəllifidir.[112]
9 Molla Vəli Vidadi
(1709-1809)		   Şəmkir azərbaycanca[116] Molla Vəli Vidadi
10 Molla Pənah Vaqif
(1717-1797)		   dövlət:
  Qarabağ xanlığı		 azərbaycanca Molla Pənah Vaqif
11 Xəstə Qasım
(1680-1760-cı illər)		 Təbriz azərbaycanca[117] Xəstə Qasım
12 Aşıq Valeh
(1729-1822)
—
 dövlət:
  Qarabağ xanlığı		 azərbaycanca[118] Aşıq Valeh
13 Şikəstə Şirin
(XVIII əsr)
—
 azərbaycanca[119]
14 Miskin Məhəmməd
(XVIII əsr)
—
 azərbaycanca[112]
15 Sayat Nova
(1712-1795)		   Tiflis azərbaycanca,[120]
ermənicə,
gürcücə		 Sayat Novanın günümüzə 68 ermənicə[121], 34 gürcücə[122] və 115[123] azərbaycanca [124][125][126][127] şeiri gəlib çatmışdır. Sayat Novanın azərbaycanca yazdıqları digərlərindən 20% çox olsa da azərbaycanca şeirlər az tədqiq edilmişdir. Azərbaycanlı ədəbiyyatşünas Həmid Araslı Sayat Novanın 40 şeirdən ibarət toplusunu çap edib.[128] 1758-ci ilin əvvəli Sayat Novanın Azərbaycan sahəsində fəaliyyətinin çiçəklənməsi dövrü kimi görünür. Ancaq Azərbaycan dili Qafqazda linqva franka olduğundan və gürcü sarayında yaxşı başa düşüldüyündən Sayat Nova bu dildə mahnılarını cəmiyyətdə, Tiflis və Telavinin içində və çölündə ifa etmiş ola bilər.[129]

İstinadlar

redaktə
  1. ↑ Языки мира: Тюркские языки. М., 1997. С.161-162 (автор статьи: М. Ш. Ширалиев)
  2. ↑ "Большая советская энциклопедия". 2015-11-06 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-08-05.
  3. ↑ История Востока. В 6 т. Т. 2. Восток в средние века. Глава V. Arxivləşdirilib 2013-03-14 at the Wayback Machine — М.: «Восточная литература», 2002. — ISBN 5-02-017711-3: "Говоря о возникновении азербайджанской культуры именно в XIV—XV вв., следует иметь в виду прежде всего литературу и другие части культуры, органически связанные с языком. "
  4. ↑ Orta əsrlər Azərbaycan ədəbiyyatının xronologiyası — Mənbə:Ираника:
  5. ↑ A. С. Сумбатзаде. Азербайджанцы — этногенез и формирование народа, Баку, 1990, гл. XII, 1:
  6. ↑ А. С. Сумбатзаде. Азербайджанцы — этногенез и формирование народа — Баку Элм. 1990:
  7. ↑ КЛЭ. Т.2. Стб.81; ИВЛ. Т.3. С.540
  8. ↑ Sadıqova, Sevda (2011), Bədii mətnin linqvistik təhlili, Bakı: Bakı Universiteti, səh. 33
  9. ↑ 1 2 "Nizami Ganjavi — USSR Politicization — Iranian Persian Civilization — Nezami Ganjei". 2023-08-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-07-11.
  10. ↑ "Ottoman Research Foundation Ottoman Empire harem history hotel holiday health". 2010-03-08 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-07-11.
  11. ↑ "КЛЭ. Т.8. Стб. 1026;". 2016-03-05 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-07-11.
  12. ↑ "Azeri Literature in Iran". Encyclopædia Iranica. 2013-02-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-07-11.
  13. ↑ Ворошил Гукасян, Вагиф Асланов. Исследования по истории азербайджанского языка дописьменного периода. — Элм, 1986. — 227 с.
  14. ↑ Muhammet Mustafa Gül. KADI BURHANETTİN'İN EDEBİ MİRASI İNGİLİS ORYANTALİST GİBB'İN ARAŞTIRMALARINDA. // TÜRKBİLİM DERGİSİ. 2011.
  15. ↑ КЛЭ. Т.1. Стб.781
  16. ↑ ИВЛ. Т.3. С.540
  17. ↑ КЛЭ. Т.7. Стб.686; БВЛ, т.55, с.274
  18. ↑ 1 2 Orta əsrlər Azərbaycan ədəbiyyatının xronologiyası — Mənbə:Ираника (H. Javadi, K. Burrill nəşr)
  19. ↑ КЛЭ. Т.3. Стб.427; Статья в БСЭ[ölü keçid]
  20. ↑ Inna Naroditskaya. Song from the land of fire: continuity and change in Azerbaijanian mugham. — Routledge, 2002. — С. 10. — 263 с. Charles van der Leeuw. Azerbaijan: a quest for identity: a short history. — Palgrave Macmillan, 2000. — С. 76. — 224 с. {Александр Николаевич Болдырев, Афрасяб Пашаевич Векилов, Вадим Сергеевич Шефнер. Поэты Азербайджана. — Л.: «Советский писатель», 1970. — С. 161. — 710 с. Институт народов Азии, Институт востоковедения, Институт Африки. Азия и Африка сегодня // Издательство восточной литературы. — 1973. — С. 50. Е. Ф. Никитина, А. Н. Дмитриева. Советские писатели. — Государственное издательство художественной литературы, 1966. — Т. 3. — С. 549. Нинель Зейналовна Гаджиева. Синтаксис сложноподчиненного предложения в азербайджанском языке (в историческом освещений). — Издательство Академии наук СССР, 1963. — С. 190. — 218 с. Люциан Климович. Хрестоматия по литературе народов СССР: Литература: азербайджанская, таджикская, узбекская, туркменская, казахская, киргизская. Для высших учеб. заведений. — Государственное учебно-педагогическое издательство Министерства Просвещения, 1959. — С. 98. — 830 с. Азиз Шариф. Великий еретик (К 600-летию со дня рождения Сеид Имадеддина Насими) // Издательство Академии наук СССР : журнал «Народы Азии и Африки».. — 1974. — № 1. — С. 137-142. Федор Семенович Бабичев, Анатолий Викторовыч Кудрыцькый. Украинский советский энциклопедический словарь. — Глав. ред. Укр. Сов. энциклопедии, 1988.

    Vagif Aslanov. Nasimi, poet-philosopher of Azerbaijan (англ.) // The UNESCO Courier: a window open on the world. Arxivləşdirilib 2017-06-12 at the Wayback Machine — 1973. — Т. XXVI. — С. 39.

  21. ↑ 1 2 Сара Ашурбейли. История города Баку: период средневековья. — Азербайджанское государственное издательско-полиграфическое объединение, 1992. — 401 с.
  22. ↑ 1 2 H. Algar. HORUFISM (англ.). Arxivləşdirilib 2018-05-17 at the Wayback Machine — Encyclopædia Iranica, 2004. — Т. XII.
  23. ↑ 1 2 Kathleen R. F. Burrill. The quatrains of Nesimî, fourteenth-century Turkic Hurufi. — Columbia University publications: Near and Middle East studies, Series A, Volume 14. — Mouton, 1973 — p. 19
  24. ↑ 1 2 Andrews, Walter G. Ottoman Lyric Poetry: An Anthology. University of Texas Press. 1997. 211–212. ISBN 0292704720.
  25. ↑ Safarli, Aliyar. Imadəddin Nəsimi, Seçilmis Əsərləri. Baku: Maarif Publishing House. 1985. 1–7.
  26. ↑ 1 2 Devellioğlu, Ferit. Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik lûgat: eski ve yeni harflerle. 1993. 823–824. ISBN 9757519022.
  27. ↑ Babinger, Franz. "Nesīmī, Seyyid ʿImād al-Dīn". Encyclopaedia of Islam. Brill Online. 2008. 2012-02-25 tarixində arxivləşdirilib.
  28. ↑ Walter G. Andrews, Najaat Black, Mehmet Kalpaklı «Ottoman lyric poetry: an anthology», стр. 211, University of Washington Press, 2006:
  29. ↑ Bakir, Ziya Halil (2007) Türk literatürü dahileri toplamı. Kubbealtı Neşriyatı, İstanbul, s.94
  30. ↑ Baldick, Julian (2000). Mystical Islam: An Introduction to Sufism. I. B. Tauris. pp. 103
  31. ↑ Burrill, Kathleen R.F. (1972). The Quatrains of Nesimi Fourteenth-Century Turkic Hurufi. Walter de Gruyter GmbH & Co. KG.
  32. ↑ Lambton, Ann K. S.; Holt, Peter Malcolm; Lewis, Bernard (1970). The Cambridge History of Islam. Cambridge University Press. pp. 689.
  33. ↑ V. Minorsky. Jihān-Shāh Qara-Qoyunlu and His Poetry (Turkmenica, 9). Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London. — Published by: Cambridge University Press on behalf of School of Oriental and African Studies, 1954. — V.16, p . 272, 283.
  34. ↑ Minorsky V. Jihan-shah Qara-Qoyunlu and his poetry.— BSOAS, XVI/2, London, 1954, p. 283, цит. по: [1] Arxivləşdirilib 2021-09-18 at the Wayback Machine
  35. ↑ БВЛ, т.55. С.312
  36. ↑ Гамидов И. «Вечная тема» Низами в нашем веке // Литературный Азербайджан. — 1990. — С. 124.
  37. ↑ "Азербайджанская литература эпохи средневековья". 2022-03-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-06-22.
  38. ↑ КЛЭ. Т.1. Стб.97
  39. ↑ не путать с турецким поэтом нач. XV в. Ахмеди (КЛЭ. Т.1. Стб.372; ИВЛ. Т.3. С.570) и узбекским поэтом XV в. Ахмади (КЛЭ. Т.4. Стб.1018)
  40. ↑ ИВЛ. Т.3. С.542, 790
  41. ↑ ""Əhmədi Təbrizi və "Əsrarnamə" tərcüməsi" kitabı nəşr olunmuşdur". 2023-08-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-06-22.
  42. ↑ 1 2 3 4 Encyclopædia Iranica: Azerbaijan x. Azeri Literature Arxivləşdirilib 2011-11-17 at the Wayback Machine
  43. ↑ Хәтаи Тәбризи / Под ред. Дж. Кулиева. — Азербайджанская советская энциклопедия: Главная редакция Азербайджанской советской энциклопедии, 1987. — Т. X. — С. 80.
  44. ↑ Александр Николаевич Болдырев, Афрасяб Пашаевич Векилов. Поэты Азербайджана. — Советский писатель, 1962. — С. 19. — 421 с.
  45. ↑ Али Сумбатович Сумбатзаде. Азербайджанцы, этногенез и формирование народа. — «Элм», 1990. — С. 227. — 303 с.
  46. ↑ КЛЭ. Т.8. Стб.178; ИВЛ. Т.3. С.542
  47. ↑ Александр Николаевич Болдырев, Афрасяб Пашаевич Векилов. Поэты Азербайджана. — Советский писатель, 1962. — С. 98. — 421 с.
  48. ↑ Гурбани. Азербайджанская ашыгская поэзия. Газанфар Ниязов, кандидат филологических наук. Изд. «Язычы», Баку, 1984. - 47 стр. Стр. 9
  49. ↑ КЛЭ. Т.1. Стб.98, 383; ИВЛ. Т.4. С.419
  50. ↑ V. Minorsky, "The Poetry of Shah Ismail I," Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London 10/4 (1942): 1006–53.
  51. ↑ 1 2 Kishwar Rizvi. The Safavid Dynastic Shrine. — I.B.Tauris & Co Ltd, 2010. — С. 4. — ISBN 9781848853546.
  52. ↑ G. Doerfer. Azeri Turkish (англ.) Arxivləşdirilib 2019-10-23 at the Wayback Machine. — Encyclopædia Iranica, 1988. — Т. III. — С. 245-248.
  53. ↑ Roger M. Savory, Ahmet T. Karamustafa. Esmail I Ṣafawi (англ.). — Encyclopædia Iranica, 1998. — Т. VIII. — С. 628-636. Arxivləşdirilib 2019-07-25 at the Wayback Machine
  54. ↑ Исмаил I Arxivləşdirilib 2019-09-23 at the Wayback Machine — статья из Большой советской энциклопедии
  55. ↑ Peter Rollberg. The modern encyclopedia of Russian and Soviet literature (including Non-Russian and Emigre literatures) / Edited by Harry B. Weber. — Academic International Press, 1987. — Т. 8. — С. 76.
  56. ↑ Л. И. Климович. Литература народов СССР: хрестоматия для высших учебных заведений. — 3. — Просвещение, 1971. — Т. 1. — С. 89.
  57. ↑ Bakir, Ziya Halil (2007) Türk literatürü dahileri toplamı. Kubbealtı Neşriyatı, İstanbul, s.239
  58. ↑ 1 2 "Литературная энциклопедия". 2022-03-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-07-14.
  59. ↑ 1 2 "Литературный энциклопедический словарь". 2022-03-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-07-14.
  60. ↑ 1 2 "Encyclopaedia Iranica. FOŻŪLĪ, MOḤAMMAD". 2013-11-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-07-14.
  61. ↑ 1 2 Walter G. Andrews, Najaat Black, Mehmet Kalpaklı. Ottoman Lyric Poetry: An Anthology. — University of Texas Press, 1997. — ISBN 0-292-70471-2, 9780292704718: «The tale was subsequently rendered in Turkish by several poets, such as Hamdi (1449—1503) and the Azeri master-poet Fuzuli (d. 1556).»
  62. ↑ 1 2 Encyclopaedia Iranica. Azeri Literature in Iran Arxivləşdirilib 2011-11-17 at the Wayback Machine: «Other important Azeri authors were Shah Esmāīl Ṣafawī «Khatāī» (1487—1524), and Fożūlī (about 1494—1556, q.v.), an outstanding Azeri poet.»
  63. ↑ "БСЭ". 2022-03-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-07-14.
  64. ↑ "Физули — статья из Большой советской энциклопедии". 2014-04-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-07-14.
  65. ↑ Kathleen R. F. Burrill. The Quatrains of Nesimi, Fourteenth-century Turkic Hurufi. — Mouton, 1973.
  66. ↑ Hadi Sultan-Qurraie. Modern Azeri Literature: Identity, Gender and Politics in the Poetry of Moj́uz. — Indiana University Turkish Studies Publications, 2003 — ISBN 1-878318-18-7, 9781878318183
  67. ↑ "Литературный энциклопедический словарь. ФИЗУЛИ Мухаммед Сулейман оглы". 2022-03-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-07-14.
  68. ↑ "Всемирный биографический энциклопедический словарь. Физули (Фузули) Мухаммед Сулейман оглы". 2022-03-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-07-14.
  69. ↑ "Российский энциклопедический словарь. Физули Мухаммед Сулейман оглы (1494—1556)". 2022-03-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-07-14.
  70. ↑ "Cyril Glasse. The concise encyclopaedia of Islam. — Stacey International, 2008 — p. 169 — ISBN 1-905299-68-0, 9781905299683". 2017-02-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-07-14.
  71. ↑ Anthony Appiah, Henry Louis Gates, Michael. The Dictionary of Global Culture : What Every American Needs to Know As We Enter the Next Century — From Diderot to Bo Diddley Knopf, 1997 — p.400: "Along with the Turkish version by the Ottoman poet Füzuli."
  72. ↑ Encyclopaedia Britannica, s.v. Islamic Art Arxivləşdirilib 2009-03-18 at the Wayback Machine Islāmic literatures " The period from 1500 to 1800 " Ottoman Turkey " Poetry of Fuzûlî.
  73. ↑ 1 2 Islamic Culture. — Islamic Culture Board, 1971 — p.47: «Fuzuli — A classical Ottoman poet of the 16 century.»
  74. ↑ 1 2 Nuri Eren. Turkey today — and tomorrow : an experiment in westernization. — London: Pall Mall P, 1963 — p.213 — OCLC:185552470: «Fuzuli, one of the greatest of the Ottoman poets, could fuse emotion, thought, and imagination into a fabric of exquisite beauty.»
  75. ↑ 1 2 Louis Mitler. Ottoman Turkish Writers: A Bibliographical Dictionary of Significant Figures in Pre-Republican Turkish Literature. — P. Lang, 1988 — p.56 — ISBN 0-8204-0633-3, 9780820406336
  76. ↑ 1 2 "Britannica, Fuzuli". 2022-07-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-07-14.
  77. ↑ Merriam-Webster’s Encyclopedia of Literature. — Merriam-Webster, 1995. — Стр. 443 — ISBN 0-87779-042-6.: «Turkish poet and greatest figure in the classical school of Turkish literature»
  78. ↑ Энциклопедия Brockhaus Arxivləşdirilib 2022-03-27 at the Wayback Machine.: «Fuzuli, Fusuli, Muhammad Ibn Süleiman, türkischer Schriftsteller.»
  79. ↑ Энциклопедия Larousse Arxivləşdirilib 2015-06-10 at the Wayback Machine. «Poète turc d’origine kurde (Karbala' ? 1480 ?-Karbala ? 1556), un des plus célèbres poètes classiques»
  80. ↑ M. D. Law, F. C. Bartlett. Chambers’s Encyclopaedia. Стр. 55.: «Fuzuli — the greatest Turkish poet of the classical school. Fuzuli, like Nedim, was one of the rare Turkish classical poets.»
  81. ↑ Najib Ullah. Islamic Literature: An Introductory History with Selections. Washington Square Press, 1963. Стр. 384.: «Fuzuli In the reign of Suleiman there lived in Baghdad a Turkish poet called Fuzuli.»
  82. ↑ Encyclopaedia Britannica, s.v. Islamic Art Arxivləşdirilib 2009-03-18 at the Wayback Machine Islāmic literatures. The period from 1500 to 1800. Ottoman Turkey Poetry of Fuzûlî
  83. ↑ Jonathan Dewald. Europe 1450 to 1789: Encyclopedia of the Early Modern World. — Charles Scribner’s Sons, 2004 — p.83 — ISBN 0-684-31206-9, 978068431206: «The reach of Ottoman literature is attested to by the case of Fuzuli (d. 1556), an attendant of a shrine in Iraq.»
  84. ↑ ИВЛ. Т.3. С.542
  85. ↑ 1 2 Роза Эйвазова. Язык «Диван»а Кишвари / Под ред. М. Ш. Рагимова. — Б.: Элм, 1983. — С. 8-9. — 139 с.
  86. ↑ КЛЭ. Т.1. Стб.97; Т.3. Стб.581; ИВЛ. Т.3. С.541-542
  87. ↑ 1 2 Х. Араслы. Кишери Arxivləşdirilib 2022-03-27 at the Wayback Machine // Краткая литературная энциклопедия. — Советская энциклопедия, 1962. — Т. 3. — С. 522.
  88. ↑ 1 2 А. Мирахмедов. Гамид Мамедтаги оглы Араслы // Советская тюркология. — Коммунист, 1979. — С. 107.
  89. ↑ КЛЭ. Т.3. Стб.628; ИВЛ. Т.4. С.420
  90. ↑ ИВЛ. Т.4. С.419-420
  91. ↑ КЛЭ. Т.6. Стб.603; ИВЛ. Т.4. С.421
  92. ↑ Encyclopedia Iranica. P. E. Losensky, "Sa'eb Tabrizi" Arxivləşdirilib 2014-11-17 at the Wayback Machine: "ṢĀʾEB of TABRIZ, Mirzā Moḥammad ʿAli (b. Tabriz, ca. 1000/1592; d. Isfahan, 1086-87/1676), celebrated Persian poet of the later Safavid period."
  93. ↑ Safavid Iran, p 91.
  94. ↑ Maapri Publication of Rajastan, India Arxivləşdirilib 2008-10-02 at the Wayback Machine, (Retrieved on: 2 January 2009)
  95. ↑ "Ṣāʾib." Encyclopædia Britannica from Encyclopædia Britannica 2007 Ultimate Reference Suite .(2008)
  96. ↑ 1 2 Encyclopaedia Iranica. Azerbaijan. Azeri literature in Iran. Arxivləşdirilib 2011-11-17 at the Wayback Machine:"In addition to his Persian works, the great poet of the period Mīrzā Moḥammad-ʿAlī Ṣāʾeb Tabrīzī (d. Isfahan, 1081/1670) wrote 17 ḡazals and molammaʿs in his native Azeri."
  97. ↑ А. Дадашзаде. Азербайджанская литература. ФЭБ "Русская литература и фольклор". Arxivləşdirilib 2015-02-04 at the Wayback Machine: "Поэт Саиб Табризи (азерб. Тебризи; 1601—1677) занимает видное место в истории как персидской, так и азербайджанской литературы XVII в....Саиб Табризи писал на двух языках: фарси и азербайджанском. "
  98. ↑ Р. Г. Левковская. Персидская литература. ФЭБ "Русская литература и фольклор". Arxivləşdirilib 2007-10-20 at the Wayback Machine: "С «индийским стилем» в значительной мере связано творчество наиболее выдающегося поэта XVII в. — Саиба Табризи (1601—1677), в равной мере принадлежащего литературе Ирана и Азербайджана и весьма популярного в Индии, Средней Азии и Турции. Саиб Табризи — преимущественно лирический поэт. Лирика его составляет семь диванов, один из которых включает в себя стихи на азербайджанском языке."
  99. ↑ КЛЭ. Т.1. Стб.99; Т.4. Стб.787; ИВЛ. Т.4. С. 420-421
  100. ↑ А. С. Сумбатзаде. Азербайджанцы - этногенез и формирование народа. — Элм, 1990. — С. 267. — ISBN 5-8066-0177-3.
  101. ↑ КЛЭ. Т.7. Стб.391-392; ИВЛ. Т.4. С.421-422
  102. ↑ Ҹаһани Г. Азәрбајҹан әдәбијјатында Низами ән'әнәләри = Традиции Низами в азербайджанской литературе / Под редакцией И. Гамидова. — Б.: Элм, 1979. — 204 с.
  103. ↑ А. Дадашзаде. Азербайджанская литература Arxivləşdirilib 2006-10-09 at the Wayback Machine // История всемирной литературы в девяти томах. — Наука, 1987. — Т. 4-й. — С. 420.
  104. ↑ 1 2 ИВЛ. Т.4. С.421
  105. ↑ КЛЭ. Т.1. Стб.383; Т.6. Стб.668; ИВЛ. Т.4. С.419
  106. ↑ КЛЭ. Т.1. Стб.383; ИВЛ. Т.4. С.419
  107. ↑ ИВЛ. Т.4. С.419
  108. ↑ КЛЭ. Т.1. Стб.99; ИВЛ. Т.5. С.500
  109. ↑ М. Гулизаде. Нишат Ширвани // Краткая литературная энциклопедия.
  110. ↑ КЛЭ. Т.1. Стб.99; Т.5. Стб.298; ИВЛ. Т.5. С.501
  111. ↑ КЛЭ. Т.1. Стб.99; Т.8. Стб.580; ИВЛ. Т.5. С.500
  112. ↑ 1 2 3 4 5 ИВЛ. Т.5. С.501
  113. ↑ Ага Масих Ширвани Arxivləşdirilib 2014-05-23 at the Wayback Machine // Краткая литературная энциклопедия: В 9 т. — М.: Сов. Энцикл., 1962—1978.
  114. ↑ Азербайджанская литература Arxivləşdirilib 2018-03-28 at the Wayback Machine // Энциклопедия Кругосвет
  115. ↑ ИВЛ. Т.5. С.500-501
  116. ↑ ИВЛ. Т.5. С.502-503
  117. ↑ КЛЭ. Т.1. Стб.383; ИВЛ. Т.5. С.502
  118. ↑ КЛЭ. Т.1. Стб.98, 383; ИВЛ. Т.5. С.502
  119. ↑ КЛЭ. Т.1. Стб.98; ИВЛ. Т.5. С.501
  120. ↑ ИВЛ. Т.5. С.502
  121. ↑ "Поэзия". 2014-01-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-08-04.
  122. ↑ Древнегрузинская литература (V—XVIII вв.) Arxivləşdirilib 2014-11-29 at the Wayback Machine / Сост. Л. В. Менабде, Под ред. А. А. Гвахария. — Тбилиси: Издательство Тбилисского университета, 1987. — С. 11.:
  123. ↑ Мартиросян Е. Литературная энциклопедия. Arxivləşdirilib 2007-05-27 at the Wayback Machine — М.: Худож. лит., 1937. — Т. 10. — С. 579—580.
  124. ↑ Sayat-Nova Arxivləşdirilib 2022-07-14 at the Wayback Machine — статья из энциклопедии Британника
  125. ↑ Н. Тагмизян. Музыкальная энциклопедия Arxivləşdirilib 2019-07-03 at the Wayback Machine
  126. ↑ [dic.academic.ru/dic.nsf/enc3p/265010 Большой Энциклопедический словарь]
  127. ↑ Саят Нова. Стихотворения.Примечания / Г.А.Татосян. — Л.: Советский Писатель, 1982. — С. 192.
  128. ↑ Араслы. (ред), Sayatnova she'rlari. Baku
  129. ↑ Charles Dowsett. Sayatʻ-Nova: an 18th-century troubadour : a biographical and literary study. Peeters Publishers, 1997. ISBN 90-6831-795-4, 9789068317954. P.422

Ədəbiyyat

redaktə
  • Азербайджанская литература. // Краткая литературная энциклопедия. Т.1. Стб.95-99. (в примечаниях: КЛЭ)
  • История всемирной литературы. В 9 т. Т.3. М., 1985. С.538-544. Т.4. М., 1987. С.417-422. Т.5. М., 1988. С.499-505. (в примечаниях: ИВЛ)

Həmçinin bax

redaktə

Xarici keçidlər

redaktə
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Orta_əsrlər_Azərbaycan_ədəbiyyatının_xronologiyası&oldid=7820469"