Vikipediya

Ədalət, Hüquq, Demokratiya Partiyası

Azərbaycanda siyasi partiya

Ədalət, Hüquq, Demokratiya Partiyası və ya qısaca ƏHD Partiyası, həmçinin, 16 mart 2024-cü il tarixinədək Bütöv Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası və ya qısaca BAXCP — Azərbaycanda fəaliyyət göstərən milliyətçi, sağ mərkəzçi siyasi partiya. Partiya Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyasının xələfi olduğunu iddia edir. Qurucusu və hazırkı sədri Qüdrət Həsənquliyevdir.

Ədalət, Hüquq, Demokratiya Partiyası
Loqonun şəkli
Sədri Qüdrət Həsənquliyev
Baş katib Yaşar Kələntərli
Sədr müavinləri Elçin Mirzəbəyli
Niyaməddin Orduxanlı
Əli Həziquliyev
Quruluş tarixi 3 aprel 2004
Qeydiyyat tarixi 12 avqust 2005
Sələfi Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası
Baş qərargah Yasamal rayonu, Mirəli Seyidov küç. 60
İdeologiya Azərbaycan milliyətçiliyi, mühafizəkarlıq, dövlətçilik, Solidarizm, millətçilik, respublikaçılıq
İdeoloji spektr mərkəz sağ
Üzvlüyü Milli Demokratik Qüvvələr Birliyi (2005–2013)
Demokratik Seçki Mərkəzi (2007–2008)
İslahat Bloku (2010–2013)
Üzv sayı

5 mindən çox[1]

(2023)
Şüar Ədalət, Hüquq, Demokratiya!
Milli Məclisdə
2 / 125
Ali Məclisdə
0 / 45
Mətbuat orqanı "Xalq Cəbhəsi" qəzeti [a]
Saytı baxcp.az

Ədalət, Hüquq, Demokratiya Partiyası qurulduğu gündən bəri bütün bələdiyyə və parlament seçkilərində iştirak etmişdir. Partiya Azərbaycan Milli Məclisinin II, III, IV, V və VI çağırışlarında 1 deputatla — Qüdrət Həsənquliyev ilə təmsil olunmuşdur.

Ədalət, Hüquq, Demokratiya Partiyasını Mərkəzi Seçki Komissiyasında 2010-cu ildən bəri Mikayıl Rəhimov təmsil edir. O, həmçinin, 2011-ci ildən bəri komissiya katibi vəzifəsini də daşıyır. 2006–2010-cu illərdə isə partiya Demokratik İslahatlar Partiyası nümayəndəsi Tamam Cəfərovanın üzvlüyünə dəstək vermiş və beləcə Tamam Cəfərova həm də keçmiş adı ilə BAXCP-ni təmsil etmişdir.

Partiyanın sıralarında indiyədək Azərbaycan Milli Qəhrəmanı Maşallah Abdullayev, keçmiş Laçın dağ-atıcı alayının ilk komandiri Arif Paşa, jurnalist Elçin Mirzəbəyli, Ali Məclisin sabiq deputatları Bünyamin Qəmbərli, Fərəc Yusifbəyli və Mikayıl Rəhimov, hüquqşünas, professor Məhəmməd İmanlı kimi şəxslər təmsil olunmuşdur.

Ədalət, Hüquq, Demokratiya Partiyası indiyədək 7 qurultay keçirmiş və 1 sədr seçmişdir.

Ədalət, Hüquq, Demokratiya Partiyası 2015–2020-ci illərdə Avropa Mühafizəkarlar və İslahatçılar Alyansının tamhüquqlu üzvü olmuşdur. Partiya, həmçinin, Azərbaycanda yaradılmış "İslahat" Seçki Blokunun təsisçilərindən və 2010–2013-cü illərdə üzvlərindən biri olmuşdur.

Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinin 2023-cü ilə aid hesabatına əsasən keçmiş adı ilə Bütöv Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyasının üzvlərinin 75%-i kişi, 25%-i isə qadın olmuşdur.[3]

Tarixi

redaktə

Parçalanma və birləşmə cəhdi

redaktə

4 iyun Gəncə qiyamının ardınca Azərbaycan Xalq Cəbhəsi sədri, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Əbülfəz Elçibəy paytaxtı tərk edərək doğulduğu Kələki kəndinə getmişdir. Çevrilişin lideri Surət Hüseynov Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisinin sədri Heydər Əliyev ilə ittifaq yaratmışdır. Heydər Əliyev 15 iyun 1993-cü ildə Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin sədri seçilmişdir.[4] 21 iyun 1993-cü ildə Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Əbülfəz Elçibəyə müraciət edərək onu öz işinə geri çağırmışdır.[5] 24 iyun 1993-cü ildə isə Əbülfəz Elçibəy fəaliyyətini icra edə bilmədiyi üçün prezidentin səlahiyyətləri müvəqqəti olaraq Heydər Əliyevə ötürülmüşdür.[6] Heydər Əliyev 30 iyul 1993-cü ildə qiyamçı Surət Hüseynovu Azərbaycan Respublikasının Baş naziri vəzifəsinə təyin etmişdir.[7][8][9] Heydər Əliyev daha sonra növbədənkənar prezident seçkiləri təyin etmişdir. 3 oktyabr 1993-cü ildə keçirilən prezident seçkilərində 3 namizəd arasından Heydər Əliyev 98,6% səs toplayaraq Azərbaycan Respublikasının Prezidenti seçilmişdir.[7][8]

Baş verən bu hadisələr Azərbaycan Xalq Cəbhəsi daxilində də gərginliklərə və qruplaşmalara səbəb olmuşdur. Belə ki, təşkilat daxilində Yurd İctimai Birliyi bazasından gələn qrup birgə fəaliyyət göstərməyə başlamışdır. Kütləvi informasiya vasitələrində "yurdçular" olaraq tanınan bu qrup daha sonralar "islahatçılar" olaraq adlandırılmağa başlandı. Bu qrupun təmsilçiləri o dövrdə parlament jurnalisti olan, daha sonra isə AXC sədrinin birinci müavini olan Əli Kərimli, AXC Ali Məclisinin sədri Qulamhüseyn Əlibəyli, AXC-nin sədr müavinləri Asim Mollazadə və Cəmil Həsənli, Rəyasət Heyəti üzvü Qüdrət Həsənquliyev kimi şəxslər idi. Digər bir qrup olan "klassiklər"də isə AXC-nin sədr müavini Mirmahmud Mirəlioğlu, daha sonralar yaradılan AXCP Gənclər Komitəsinin ilk sədri Oqtay Güləliyev, baş nazirin sabiq müavini Kamil Vəli Nərimanoğlu, sabiq nazir İsa Bağırov, müğənni Flora Kərimova, hüquq müdafiəçisi Novella Cəfəroğlu kimi şəxslər təmsil olunmuşdur.[10][11]

Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin səlahiyyət müddəti tamamlandıqdan sonra həm yeni və ilk dəfə hazırlanmış Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasının qəbulu ilə bağlı referendum, həm də Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinin təsis edilərək bu quruma millət vəkillərinin seçilməsi üçün parlament seçkiləri keçirilməsi qərarlaşdırıldı. 125 deputatdan 100-nün majoritar, 25-nin isə ümumrespublika üzrə vahid proporsional sistemlə seçildiyi 1995-ci parlament seçkilərində rəsmi şəkildə siyasi partiyaların iştirakına icazə verilsə də, ictimai təşkilatların iştirakı qanunda yerini tapmadı. Bu səbəbdən "yurdçular" Azərbaycan Xalq Cəbhəsinin partiyalaşması üçün fəaliyyətə keçdilər. Nəticədə 25 may 1995-ci ildə qurultay çağırıldı. Azərbaycan Xalq Cəbhəsi bu qurultayda partiyalaşaraq Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyasına çevrildi.[11] 1 sentyabr 1995-ci ildə Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası Ədliyyə Nazirliyi tərəfindən dövlət qeydiyyatına alındı.[12] Bundan sonra isə Əli Kərimlinin liderlik etdiyi "islahatçılar" və Mirmahmud Mirəlioğlunun liderlik etdiyi "klassiklər" arasında mübarizə daha da şiddətlənməyə başlamışdır

Əbülfəz Elçibəy 1997-ci ildə Kələkidən Bakıya qayıtmış və siyasi fəaliyyətinə davam etmişdir.[13]Elçibəyin qayıdışından sonra partiya daxilində çəkişmələr şiddətlənmişdir. Belə ki, "klassiklər" "islahatçılar"ın lideri, sədrin birinci müavini Əli Kərimliyi Elçibəyin fəaliyyətini məhdudlaşdırmaqla və səlahiyyətlərindən sui-istifadə etməklə günahlandırırdı. Partiya daxilində uzun müddət çəkişmələr, problemlər və münaqişələr davam etdi. 2000-ci il parlament seçkiləri ərəfəsində proporsional siyahının tərtibi səbəbi ilə bu problemlər pik həddə çatmışdır. O ərəfədə Əbülfəz Elçibəyə prostat xərçəngi diaqnozu qoyulmuş və o, 2000-ci ilin avqustunda müalicə almaq üçün Ankara şəhərinə getmişdir.[14] 19 iyun 2000-ci ildə "klassiklər" partiyanın bir sıra rayon təşkilatlarının iştirakı ilə müşavirə çağırdı. Bu isə artıq problemlərin həllinin mümkün olmadığını göstərirdi. "İslahatçılar" qanadının mənsubu olsa da, Qüdrət Həsənquliyev bu müşavirədə iştirak etmiş və üzvləri parçalanmağa mane olmağa səsləmişdir. Əbülfəz Elçibəy 22 iyul 2000-ci ildə Ankarada öldü.[15][16][14] Bundan sonra partiya de-fakto iki qanada parçalanmışdır.

Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası 2000-ci il parlament seçkilərindən əvvəl yenidən təşkil olunan Mərkəzi Seçki Komissiyasına Qüdrət Həsənquliyev və Adil Minbaşını namizəd göstərmiş və onlar 18 iyul 2000-ci ildə Mərkəzi Seçki Komissiyasının üzvü seçilmişdirlər.[17]

28–29 oktyabr 2000-ci ildə "klassiklər" qanadı qurultay çağırmış və partiyanın II (IV) Qurultayında Mirmahmud Mirəlioğlu Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyasının sədri seçilmişdir.[18] Əli Kərimli 2001-ci ilədək Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası sədrinin vəzifələrini icra etmiş, 2001-ci ildə isə partiyanın II (IV) Qurultayını keçirərək partiya sədr seçilmişdir. Azərbaycan Milli İstiqlal Partiyası və bir sıra digər təşkilatlar isə bu qanadı rəsmi partiya olaraq tanıdı.[19]

Qüdrət Həsənquliyev "islahatçılar" qanadından olsa da 2001-ci ildə hər iki qanadı birləşdirmək üçün fəaliyyətə keçirmişdir. Bu cəhd Azərbaycan Demokrat Partiyası və Müsavat Partiyası tərəfindən "hakimiyyətin planı" olaraq qiymətləndirilmiş və məqsədinin "müxalifəti parçalamaq" olduğu qeyd olunmuşdur. Başlanğıcda bu cəhd "islahatçılar"ın dəstəyini alsa da, daha sonra sədr Əli Kərimli "bu işdə qaranlıq məqamların" olduğunu söyləyərək geri çəkilmişdir. Daha sonra "klassiklər"lə aktiv əlaqələr yaradan Qüdrət Həsənquliyev onları razı sala bilmişdir, lakin Mirmahmud Mirəlioğlu bu cəhdə etiraz etmişdir.[11]

Birləşmənin gerçəkləşməsi üçün qurultay qərarı alındı və bu məqsədlə Birləşdirici Qurultaya Hazırlıq üzrə Təşkilat Komitəsi yaradıldı. Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyasının bəzi rayon təşkilarları bu komitəyə qoşulduğunu elan etdi. 19 avqust 2002-ci ildə Şəhriyar adına Mədəniyyət Sarayında Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyasının Birləşdiri Qurultayı keçirilmişdir. Qurultayda partiyanın yeni Nizamnamə və Məramnaməsi qəbul edilmişdir. Qurultaya Hazırlıq üzrə Təşkilat Komitəsinin həmsədri Qüdrət Həsənquliyev alternativ əsaslarla və gizli səsvermə yolu ilə birləşmiş partiyanın sədri seçilmişdir. Qurultaydan sonra müvafiq sənədlər Azərbaycan Respublikasının Ədliyyə Nazirliyinə təqdim olunmuş və birləşmiş Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyasını AXCP-nin yeganə hüquqi varisi olaraq tanınmışdır. Daha sonra ABŞ Dövlət Departamentinin və beynəlxalq təşkilatların etirazı ilə partiyanın dövlət qeydiyyatı ləğv olunmuşdur.[20]

Birləşmiş Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası 2002-ci ildə Azərbaycan Təkamül Partiyası ilə birgə Milli Demokratik Qüvvələr Birliyini təsis etmişdir.[21]

Qüdrət Həsənquliyev 2003-cü əlavə parlament seçkilərində 69 saylı İsmayıllı seçki dairəsindən Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası üzvü olaraq deputatlığa namizəd olmuşdur. Qanuna əsasən Mərkəzi Seçki Komissiyası üzvləri heç bir siyasi partiyaya üzv ola bilməz və deputatlığa namizəd ola bilməz. Lakin komissiya üzvü Qüdrət Həsənquliyev deputatlığa namizəd olmaq istədiyi üçün Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyevin 21 fevral 2003-cü il tarixli 1170 nömrəli sərəncamı ilə Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Seçki Komissiyasının üzvü vəzifəsindən azad edilmişdir.[22] Seçki nəticələrinə əsasən 69 saylı İsmayıllı seçki dairəsi üzrə Qüdrət Müzəffər oğlu Həsənquliyev səslərin 70,73%-ni toplayaraq deputat seçilmişdir.[23]

Bütöv Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası dövrü (2004–2024)

redaktə

Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası adı üzərində problemlərin həll olunmayacağı anlaşıldıqdan sonra dövlət qeydiyyatı ilə bağlı yaranmış problemin həlli məqsədilə 2004-cü ildə yeni konfrans çağrılmışdır. 3 aprel 2004-cü ildə birləşmiş AXCP-nin, yeni adı ilə Bütöv Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyasının Təsis Konfransı keçirilmişdir. Konfransda Bütöv Azərbaycan ideologiyasını sahiblənən Bütöv Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası təsis olundu. Partiya özünü Azərbaycan Xalq Cəbhəsinin ideoloji davamçısı olaraq qəbul etmişdir. Konfransda deputat Qüdrət Həsənquliyev partiya sədri seçilmişdir.[20] Elçin Mirzəbəyli isə partiyanın xarici əlaqələr üzrə katibi olmuşdur.[24] Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyasının sədri Əli Kərimlinin media üzrə köməkçisi olmuş Vüsalə Mahirqızı isə partiyanın mətbu orqanı olan "Xalq Cəbhəsi" qəzetinin baş redaktoru təyin edilmişdir.[25]

Bütöv Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası 15 avqust 2005-ci ildə Ədliyyə Nazirliyi tərəfindən rəsmi dövlət qeydiyyatına alınmışdır.[26][12] Partiya rəsmi olaraq qeydiyyata alındıqdan sonra Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisində 1 deputatla, yəni Qüdrət Həsənquliyev ilə və Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisində də 1 deputatla, yəni Fərəc Yusifbəyli ilə təmsil olundu.

BAXCP 2005-ci parlament seçkilərinə müstəqil şəkildə, yəni seçki bloklarıma qoşulmadan Milli Demokratik Qüvvələr Birliyi ilə qatılmışdır.[27][28] BAXCP seçkilərdə sadəcə Azərbaycan Təkamül Partiyası namizədlərini dəstəkləmiş, özünün 64 namizədini irəli sürmüş, onlardan isə 19-u qeydə alınmışdır.[29] BAXCP-yə seçkidə əməkdaşlıqla bağlı Böyük Quruluş Partiyası tərəfindən təklif gəlsə də bu qəbul olunmamışdır.[28] Seçkilərin nəticəsinə əsasən partiya 97 saylı Goranboy-Ağdam-Tərtər seçki dairəsi üzrə sədr Qüdrət Həsənquliyevin qələbə qazanması ilə 1 mandat qazanmış və beləliklə, qurulduqdan 1 il sonra parlamentdə təmsil olunma haqqını qazanmışdır.[30][31] Seçkilərdən sonra Azərbaycan Təkamül Partiyası seçki nəticələrinə etiraz etmiş və Azadlıq Blokunun etirazlarına qoşulmuşdur. Qüdrət Həsənquliyev isə seçkilərin demokratik keçirildiyini söyləmişdir. Bu birlik daxilində fikir ayrılığına səbəb olmuşdur.[32]

Seçkilərdən sonra deputat seçilmiş müxalif siyasətçilər fraksiya yaratmaq niyyətində olmuşdur. Bununla bağlı Qüdrət Həsənquliyev Aynur Camalqızı, Fazil Mustafa, İqbal Ağazadə, Sabir Rüstəmxanlı ilə əlaqələr yaratmışdır. Hər şeydən əvvəl isə qrup yaratmağı və parlamentə fraksiya yaradılması üçün lazım olan minimum həddi 25-dən 10-a endirmək üçün müraciət edilməsi planlanmışdır.[33] Bu cəhdlərin nəticəsi olaraq Azərbaycan Ümid Partiyası sədri İqbal Ağazadə, Böyük Quruluş Partiyası sədri Fazil Mustafa, Bütöv Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası sədri Qüdrət Həsənquliyev, Demokratik İslahatlar Partiyası sədri Asim Mollazadə, deputat Aynur Camalqızı və Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyası sədri Sabir Rüstəmxanlıdan ibarət 6 nəfərlik deputat qrupu yaradıldı. Qrupun rəhbəri olmayacağı, hər ay 1 üzvün qrupa koordinatorluq edəcəyi, ilk koordinatorun isə İqbal Ağazadənin olduğu bildirilmişdir.[34]

Seçkilərin ardınca Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Seçki Komissiyasına üzv seçkisi olmuşdur. Böyük Quruluş Partiyası, Bütöv Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası və Demokratik İslahatlar Partiyası üçün komissiyada tək yer ayrılmışdır. Bu üç partiya Tamam Cəfərovanı ortaq namizəd olaraq dəstəkləmişdir. 7 fevral 2006-cı ildə onun namizədliyi Azərbaycan Demokratik İslahatlar Siyasi Partiyası tərəfindən irəli sürülmüş, Böyük Quruluş Partiyası və Bütöv Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası tərəfindən dəstəklənmişdir. Parlament iclasında ümumi namizədlər siyahısının səsə qoyulması nəticəsində iştirak edən 91 deputatın 87-nin lehinə səs verməsi ilə Tamam Cəfərova Mərkəzi Seçki Komissiyasının üvü seçilmişdir.[35]

Bütöv Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası 2006-cı il təkrar parlament seçkilərində iştirak qərarı almışdır. Seçkilərdə namizəd olanlardan 5 nəfəri Bütöv Azərbaycan Xalq Partiyasının üzvü olmuşdur.[36] Seçkilərin nəticəsində partiya mandat qazana bilməmişdir.[37]

2005–2006-cı illərdə Bütöv Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası və Klassik Xalq Cəbhəsi Partiyası Mingəçevir Şəhər təşkilatlarını öz sıralarında birləşdirmişdir.[38][39]

2006-cı ildə keçirilən təkrar, əlavə və yeni bələdiyyə seçkilərinə qatılaraq ilk dəfə bələdiyyə seçkilərində iştirak edən partiya seçki nəticələrinə əsasən 6 bələdiyyə üzvü ilə seçkiləri başa vurmuşdur.[40][41][42] BAXCP bu seçkilərdə Naxçıvan Muxtar Respublikası üzrə 1 namizədlə iştirak etmişdir.[43]

2007-ci ildə BAXCP və 17 digər siyasi partiya arasında əməkdaşlıq sazişi imzalanmış və növbəti prezident seçkilərində bir-birilərinin əleyhinə kompaniya aparmamaq barədə razılaşılmışdır.[44] Həmin ilin dekabr ayında BAXCP daxil 20 siyasi partiya "Demokratik Seçki Mərkəzi"ni təsis etmişdir.[45] Bu qurum 2008-ci il prezident seçkilərində vahid namizədlə iştirak etməyi planlaşdırmışdır.[46]

7 iyun 2008-ci ildə Bakı Kinoteatrında Bütöv Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyasının II Qurultayı keçirilmişdir. Qurultayda 65 rayon və şəhər təşkilatından seçilmiş 400 qurultay nümayəndəsindən 380-i iştirak etmişdir. Qurultayda Qüdrət Həsənquliyev partiya sədri, Mikayıl Rəhimov Ali Məclis sədri, Zöhrab Abdullayev baş katib, Elçin Mirzəbəyli isə beynəlxalq əlaqələr üzrə katib seçilmişdir.[47] Qurultayda 2008-ci il prezident seçkilərində iştirak qərarı verilmiş, Qüdrət Həsənquliyevin prezidentliyə namizədliyi irəli sürülmüşdür,[48] lakin namizədliklə bağlı vahid namizədin qərarlaşdırılması üçün danışıqlar aparılması qərara alınmışdır.[47] Vahid namizəd mövzusunda razılaşma əldə olunmamışdır. Qüdrət Həsənquliyevin namizədliyinin irəli sürülməsi, Seçki Məcəlləsinə edilən dəyişikliklərlə namizədliyin qeydə alınması üçün tələb olunan 45 min imzanın 40 minə endirilməsi, seçki kampaniyasının müddətinin 120 gündən 75 günə endirilməsi, dövlət televiziyasında namizədlərə pulsuz efir vaxtın ayrılmasının qadağan edilməsi, təbliğat materiallarının divarlara və obyektlərə vurulmasının qadağan edilməsi, bunun üçün xüsusi yerlərin ayrılması müxalifətin narazılığına səbəb olmuş və yekdil qərar çıxarmasına maneə törətmişdir.[49] 5 sentyabr 2008-ci ildə alınan qərarla Demokratik Seçki Mərkəzinin fəaliyyəti prezident seçkilərinin sonunadak müvəqqəti dayandırılmışdır.[50] Seçkilərdən sonra isə mərkəzin fəaliyyətinin bərpasına ehtiyac olmadığı söylənmişdir.[51]

Seçki öncəsində, 10 sentyabr 2008-ci ildə Bütöv Azərbaycan Xalq Partiyası Hacıbaba Əzimovun sədrlik etdiyi Vahid Azərbaycan Milli Birlik Partiyası ilə əməkdaşlıq sazişi imzalamışdır. Sazişə əsasən VAMBP seçkilərdə Qüdrət Həsənquliyevin namizədliyini dəstəkləyəcək və növbəti seçkilərdə əməkdaşlıq ediləcəkdi. Həmçinin, Qüdrət Həsənquliyevij prezident seçiləcəyi təqdirdə VAMBP qurulacaq yeni hökumətdə təmsil olunmalı idi.[52] 2008-ci il prezident seçkilərində prezidentliyə namizəd olan Qüdrət Həsənquliyev 83 037 səs (2.24%) səs toplayaraq 4-cü olmuşdur.

Prezident seçkilərinin ardından sədr Qüdrət Həsənquliyev prezidentliyə müxalif namizədlərdən ibarət blok yaratmağı təklif etsə də, təklif qəbul olunmamışdır.[53] Bu hadisədən sonra Vahid Azərbaycan Milli Birlik Partiyasının müraciətinə əsasən VAMBP Milli Demokratik Qüvvələr Birliyinə üzv qəbul olunmuşdur.[21]

Bütöv Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası 2009-cu il bələdiyyə seçkilərinə partiya şəklində qatılmışdır və üzvlərinə fərdi şəkildə namizəd olma haqqı tanımışdır.[54] Partiya seçkilərdə 1020 namizəd irəli sürmüşdür.[55] 23 dekabr 2009-cu ildə keçirilən bələdiyyə seçkilərində qeydə alınmış 30 975 namizəddən 264-ü BAXCP üzvü olmuşdur.[56] Seçki nəticələrinə əsasən partiyanın namizədliyini irəli sürdüyü 81 nəfər[56] və şəxsi təşəbbüslə namizəd olmuş 14 partiya üzvü olmaqla ümumilikdə 95 BAXCP-li bələdiyyə üzvü seçilmişdir.[57]

Parlament seçkilərindən öncə Müsavat Partiyasına ayrılan Mərkəzi Seçki Komissiyasındakı 2 üzvlük yerə Müsavat Partiyasının imtina qərarından sonra iddia qaldıran Bütöv Azərbaycan Xalq Cəbhəsi və Böyük Quruluş Partiyası öz namizədlərini irəli sürmüşdür.[58] Daha sonra Müsavat Partiyası öz namizədlərini təyin etmişdir. Bunun ardınca Ana Vətən Partiyasının komissiyadakı üzvü Rövşən İsmayılov Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin hakimi təyin edildiyi üçün komissiyada bir nəfərlik yer boşalmışdır. BAXCP-nin tələbini nəzərə alaraq Ana Vətən Partiyası bu yeri BAXCP-yə güzəştə getmişdir.[59] BAXCP bu yerə Mikayıl Rəhimovu namizəd göstərmişdir.[60] Onun namizədliyi digər 2 namizədlə bərabər parlamentdə 8 oktyabr 2010-cu ildə səsverməyə çıxarılmış, iclasda iştirak edən 95 deputatdan 93-nün lehinə, 1-nin bitərəf səsi ilə Mikayıl Rəhimov komissiya üzvü seçilmişdir.[61] O, Mərkəzi Seçki Komissiyası üzvü seçildiyi üçün Bütöv Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası Ali Məclisinin sədrliyindən və partiya üzvlüyündən istefa vermişdir.[62]

28 avqust 2010-cu ildə Ədalət Partiyası, Böyük Quruluş Partiyası və Bütöv Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyasından ibarət "İslahat" Seçki Bloku təsis olunmuşdur.[63] 13 sentyabr 2010-cu ildə blok Mərkəzi Seçki Komissiyası tərəfindən rəsmi qeydiyyata alınmışdır.[64] Bloka daha sonra Azərbaycan Təkamül Partiyası da qoşulmuşdur. Blok 2010-cu parlament seçkilərində 107 seçki dairəsi üzrə vahid namizədlərlə ilə iştirak etmək qərarı almışdır.[65] "İslahat" Seçki Bloku 2010-cu il parlament seçkilərində iştirak etmiş, ümumilikdə 30 ortaq namizəd çıxarmışdır. Onlardan 11-i Bütöv Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası, 9-u Böyük Quruluş Partiyası, 3-ü Ədalət Partiyası, 1-i isə Azərbaycan Təkamül Partiyasının üzvü, digərləri isə bitərəf olmuşdur.[66][67] Blok seçkilərdə BAXCP, BQP və Ədalət partiyalarının sədrlərinin liderliyində 3 mandat qazanmışdır. Ümumilikdə blok 54 995 səs (2.25%), BAXCP isə 24 499 səs (1.03%) toplamışdır.[68] Deputat seçilən Qüdrət Həsənquliyev, Fazil Mustafa və İlyas İsmayılov parlamentdə deputat qrupu təsis etmişdir.[69] Daha sonra bu qrup Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyası ilə də anlaşaraq 4 may 2011-ci ildə "Parlament Deputat Müxalifət Qrupu"nu təsis etmişdir.[70] Bu qrupun 4 deputatı olmuşdur.[71]

11 iyun 2011-ci ildə BAXCP Ali Məclisinin iclası keçirilmiş, iclasda Vaqif Abışov səsvermə ilə Ali Məclis sədri, Faiq İsmayılov sədrin müavini seçilmiş, sədrin təlimatlarının təsdiqi üçün keçirilən səsvermələrlə isə Dünyamalı İmaməliyev humanitar məsələlər üzrə katib, Telman Siyabov ideoloji və təbliğat işləri üzrə katib, gənclər üzrə katib Niyaməddin Orduxanov isə ictimai-siyasi məsələlər üzrə katib vəzifəsinə seçilmişdir.[72] Vaqif Abışov Əbülfəz Elçibəyin müavini və Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Lənkəran Təşkilatının ilk sədri olmuşdur.[73]

Bütöv Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası 2011-ci il təkrar, əlavə və yeni bələdiyyə seçkilərində 30 namizədlə iştirak etmişdir.[74]

7 yanvar 2013-cü ildə partiya daxilinsə struktur dəyişikliklərinə gedilmiş partiyada Dünya azərbaycanlıları və türk dünyası ilə əlaqələr üzrə katiblik yaradılmış, Yaşar Kələntərli təşkilati işlər üzrə katib vəzifəsindən azad edilərək BAXCP-nin Dünya azərbaycanlıları və türk dünyası ilə əlaqələr üzrə katibi vəzifəsinə təyin olunmuşdur. Partiyanın təşkilati işlər üzrə katibi vəzifəsinə isə Bünyamin Qəmbərli təyin edilmişdir.[75]

 
Prezidentliyə namizəd Qüdrət Həsənquliyevin görüş-mitinqi (2013)[76]

7 iyun 2012-ci ildə Bütöv Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyasının müttəfiqi, Milçi Demokratik Qüvvələr Birliyinin həmtəsisçisi Azərbaycan Təkamül Partiyasının sədri Teyyub Qənioğlu partiya sədrliyində istefa verdi. Daha sonra o, 4 partiyadan həmsədrlik, sədrin birinci müavinliyi və baş katiblik təklifi aldığını açıqladı və partiya sıralarından istefa verdi.[77] Sonraki açıqlamalarında o, Azərbaycan Təkamül Partiyası ilə BAXCP-nin birləşməsi təklifinin irəli sürüldüyünü, lakin partiyada belə qərar qəbul olunmadığını açıqlamışdır.[78] Teyyub Qənioğlu istefasının ardınca BAXCP-yə üzv qəbul olunmuş və partiya sədrinin əmri ilə partiyanın elm və təhsil üzrə katibi vəzifəsinə təyin olunmuşdur.[79] Daha sonra o, Ali Məclisin sədri seçilmişdir.[80] Söhrab Abdullayev isə həmin dövrdə baş katib postunu tuturdu.[81]

2 iyun 2013-cü ildə Bakı Əyləncə Mərkəzində Bütöv Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyasının III Qurultayı keçirilmişdir. Qurultayda Qüdrət Həsənquliyev yenidən sədr seçilmişdir. Həmçinin, partiya 2013-cü il prezident seçkilərində sədr Qüdrət Həsənquliyevin namizədliyini irəli sürmüşdür.[82]

2013-cü il prezident seçkiləri ərəfəsində, 16 mart 2013-cü ildə Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı, BAXCP Goranboy Rayon Təşkilatının sədri Maşallah Abdullayev təşkilatı ilə birgə partiyadan istefa verdiyini və Eldar Namazovun sədrlik etdiyi "El" Hərəkatına üzv olduğunu açıqlamışdır.[83] Partiya isə bunun Maşallah Abdullayevin şəxsi qərarı olduğunu, partiya strukturunun bundan xəbərsiz olduğunu və seçkilərə hazırlaşdığını açıqlamışdır.[84]

2013-cü il prezident seçkilərinin ardınca exit-poll nəticələrinə əsasən prezidentliyə namizəd İlham Əliyevin qələbə qazandığı məlum olmuşdur. Prezidentliyə namizəd, BAXCP sədri Qüdrət Həsənquliyev İlham Əliyevi təbrik etmişdir.[85] Yekun nəticələrə əsasən Qüdrət Həsənquliyev 73 702 (1.99%) səs almış və seçkiləri yenə 4-cü sırada tamamlamışdır.[86]

Bütöv Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası 2014-cü il bələdiyyə seçkilərində də iştirak etmişdir.[87] Partiya Naxçıvan Muxtar Respublikası üzrə 75 namizəd irəli sürmüşdür.[88]

 
Əli Həsənov rəhbərliyində iqtidar-müxalifət görüşü (Bakı, 2015)

Bütöv Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası iqtidarın 2015-ci ildə başlatdığı yeni iqtidar-müxalifət dialoqlarında iştirak etmiş, partiya sədri Qüdrə Həsənquliyev isə prezidentin köməkçisi Əli Həsənovun rəhbərliyində keçirilmiş bir neçə görüşə qatılmışdır.[89]

2015-ci il parlament seçkilərində hakim Yeni Azərbaycan Partiyası 117 seçki dairəsi üzrə vahid namizədlərlə seçkiyə getmişdir. KİV-də hakim partiyanın digər 7 seçki dairəsi üzrə başqa namizədləri dəstəkləyəcəyi, onlardan birinin də BAXCP sədri Qüdrət Həsənquliyev olacağı iddia edilmişdir.[90] BAXCP bu seçkilərə 28 namizədlə qatılmış, lakin 1 mandat qazana bilmişdir.[91]

Aprel ayında Teyyub Qənioğlu BAXCP Ali Məclisinin sədrliyindən və partiya sıralarından istefa verdi. 13 aprel 2016-cı ildə Azərbaycan Təkamül Partiyası Teyyub Qənioğluna müracitə etmiş və onun istefa barəsindəki qərarlarını ləğv edərək partiya sədri postuna bərpa etmişdir.[92] 14 may 2016-cı ildə Yaşar Kələntərli Ali Məclisin sədri seçilmişdir. BAXCP Nizamnaməsinin tələblərinə uyğun olaraq partiya sədrinin İcra Aparatı haqqında Əsasnaməyə müvafiq düzəlişlər edilmişdir. Düzəlişlərə əsasən BAXCP-nin İcra Aparatı haqqında Əsasnamənin III bəndindən (İcra Aparatının strukturu) "BAXCP-nin İctimai-siyasi əlaqələr üzrə katibi", "BAXCP-nin İdeoloji və təbliğat işləri üzrə katibi", "BAXCP-nin Humanitar məsələlər üzrə katibi", "BAXCP-nin Elm və Təhsil məsələləri üzrə katibi", "BAXCP-nin Dünya Azərbaycanlıları və türk dünyası ilə əlaqələr üzrə katibi", "Qadınlarla iş şöbəsi" və "Gənclərlə iş şöbəsi" sözləri çıxarılmışdır. Daha sonra BAXCP-nin İcra Aparatı haqqında Əsasnaməsinə edilən dəyişikliklərə uyğun olaraq müvafiq sahələrə rəhbərlik edən katiblər partiya sədrinin təqdimatı ilə tutduqları vəzifələrdən azad ediliblər. Aparılan müzakirələr nəticəsində Ali Məclisin Qarabağ, İctimai-siyasi qurumlarla iş, Sosial siyasət, Səhiyyə, Elm və təhsil, İqtisadi siyasət, Ailə, qadın və uşaq məsələləri və Gənclərlə iş komitələrinin yaradılması ilə bağlı təkliflər səsə qoyularaq qəbul olunmuşdur. Ali Məclisin qərarına əsasən Faiq İsmayılov Qarabağ komitəsinin, Niyaməddin Orduxanlı İctimai-siyasi qurumlarla iş komitəsinin, Telman Siyabov Sosial siyasət komitəsinin, Dünyamalı İmaməliyev Səhiyyə komitəsinin, Vaqif Abışov Elm və təhsil komitəsinin, Mahir Zeynalov isə İqtisadi siyasət komitəsinin sədri seçilmişdir.[93] 29 oktyabr 2016-cı ildə Yaşar Kələntərli partiyanın baş katibi vəzifəsinə təyin olunduğu üçün Ali Məclis sədrliyindən istefa vermiş, Vaqif Abışov isə yenidən Ali Məclis sədrliyinə seçilmişdir.[94] Həmin iclasda baş katib Söhrab Abdullayevin partiyadan ixrac olunması qərara alınmışdır, lakin yetərsay olmamışdır.[95] 16 noyabr 2016-cı ildə partiyanın İdarə Heyətinin aldığı qərarla İdarə Heyətinin üzvü, sabiq baş katib Söhrab Abdullayev "pozuculuq fəaliyyəti" səbəbi ilə partiya sıralarından xaric edilmişdir.[95] Söhrab Abdullayev isə ondan vəkil Aslan İsmayılov əleyhində yazı yazması tələb olunduğunu, onun bunu etmədiyi üçün partiyadan ixrac olunduğunu iddia etmişdir. Onun iddiasına görə onunla birgə BAXCP-nin 8 rayon şöbəsi də istefa vermişdir.[96] Partiya bu məlumatları təkzib etmişdir.[95]

5 fevral 2018-ci il tarixindı alınan qərarla prezident seçkiləri erkənə alınmış və 11 aprel 2018-ci il tarixinə növbədənkənar prezident seçkiləri təyin olunmuşdur.[97] BAXCP İdarə Heyəti seçkilərdə iştirak qərarı almış və sədr Qüdrət Həsənquliyevin namizədliyini irəli sürmüşdür.[98]

7 aprel 2018-ci ildə Bütöv Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyasının V Qurultayı keçirilmişdir. Bu qurultaydan etibarən birləşdirici AXCP Qurultayı I Qurultay hesab olunmuşdur. Qurultayda Qüdrət Həsənquliyev sədr, Vaqif Abışov Ali Məclisin sədri, Faiq İsmayılov və Bəhruz Cabbarlı sədr müavinləri, Yeganə Dilbazi Ali Məclisin katibi vəzifəsinə seçilmişdir. Sədrin ilk təyinatı ilə Yaşar Kələntərli isə baş katib təyin olunmuşdur.[99]

11 aprel 2018-ci il tarixinə növbədənkənar prezident seçkilərində prezidentliyə namizəd İlham Əliyev qələbə qazanmışdır. Qüdrət Həsənquliyev isə 119 301 səs (3.01%) toplayaraq seçkiləri 4-cü tamamlamışdır.[100]

Bütöv Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası 2019-cu il bələdiyyə seçkilərində də iştirak etmək qərarı almışdır.[101]

Bütöv Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası 2020-ci il növbədənkənar parlament seçkilərində də iştirak etmək qərarı almışdır.[102] Partiya seçkilərdə 30 seçki dairəsində namizəd irəli sürmə qərarı almışdır.[103] Seçki günü isə bülletenlərdə 13 BAXCP üzvünün adı olmuşdur.[104] Seçkilərin nəticəsinə əsasən isə partiya 1 mandat qazanmışdır.[105]

Bütöv Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası seçkilərin ardınca formalaşan Mərkəzi Seçki Komissiyasına yenidən Mikayıl Rəhimovun namizədliyini irəli sürmüşdür.[106] Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinin 27 aprel 2021-ci ildə keçirilmiş plenar iclasında üzvlər siyahısı səsverməyə çıxarılmış iclasda iştirak edən 104 deputatın 102-sinin lehinə, 1-nin əleyhinə səsiylə üzvlər siyahısı təsdiqlənmişdir.[107][108]

BAXCP 2020-ci ildə başladılmış iqtidar-müxalifət dialoquna qatılmış, partiya sədri Qüdrət Həsənquliyev bir neçə dəfə Prezident Administrasiyasının şöbə müdiri Ədalət Vəliyev ilə görüşmüşdür.[109][110]

BAXCP İkinci Qarabağ müharibəsi dönəmində və sonrasında siyasi partiyaların iqtidara dəstək, dünya ictimaiyyətinə müraciət, lokal antiterror əməliyyatlarına dəstək və s. kimi ortaq qərarlarına imza atmışdır.[111][112][113]

11 yanvar 2021-ci ildə Əli Həziquliyev BAXCP-nin Dünya Azərbaycanlıları və Türk Dünyası üzrə katibi vəzifəsinə təyin olunmuşdur.[114]

22 oktyabr 2022-ci ildə Bütöv Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası VI Qurultayını keçirmişdir. Qurultayda Qüdrət Həsənquliyev yenidən sədr, Vaqif Abışov Ali Məclisinin sədri, Faiq ismayılov və Bəhruz Cabbarlı isə Ali Məclis sədrinin müavinləri seçilmişdir. Həmçinin, Ali Məclis BAXCP sədrinin təqdimatı əsasında baş katibin və müvafiq sahələr üzrə katiblərin təsdiq olunmaları barədə də qərar qəbul etmişdir. Ali Məclisin qərarı ilə Yaşar Kələntərli BAXCP-nin baş katibi, Elçin Mirzəbəyli ictimai-siyasi əlaqələr üzrə katib, Niyaməddin Orduxanlı təşkilati işlər üzrə katib, Əli Həziquliyev isə Dünya Azərbaycanlıları və türk dünyası ilə əlaqələr üzrə katib vəzifəsinə təsdiq edilmişdir.[115][116]

"Siyasi partiyalar haqqında" yeni Qanunun qəbulundan sonra siyasi partiyalar üçün siyasi partiyaların yenidən dövlət qeydiyyatına alınması prosesi başladıldı. Bu proses çərçivəsində Bütöv Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası siyahısını Ədliyyə Nazirliyinə təqdim etdi, lakin avqust ayında siyahıda olan problemlər səbəbi ilə nazirlikdən rədd cavabı gəldi və partiyaya 1 ay müddət verildi.[117] Bütöv Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası üzv reyestrini nəzərdən keçirərək yenidən nazirliyə göndərmiş və partiya 11 sentyabr 2023-cü ildə yenidən dövlət qeydiyyatına alınmışdır.[118]

Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin imzaladığı 7 dekabr 2023-cü il tarixli sərəncamla 7 fevral 2024-cü il tarixinə Azərbaycanda növbədənkənar prezident seçkiləri təyin olunmuşdur.[119] 18 dekabr 2023-cü ildə Bütöv Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası İdarə Heyətinin qərarı ilə sədr Qüdrət Həsənquliyevin prezidentliyə namizədliyi irəli sürülmüşdür.[120]

18 dekabr 2023-cü ildə KİV-də yayılan məlumata əsasən Bütöv Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası İdarə Heyəti həmin gün keçirdiyi iclasında partiyanın adının Ədalət, Hüquq, Demokratiya Partiyası olaraq dəyişdirilməsini qərara almışdır. Müvafiq qərar partiya Ali Məclisi və Qurultayı tərəfindən məqsədəuyğun görüləcəyi təqdirdə partiyanın adı rəsmi olaraq dəyişdiriləcəkdir.[121] Daha sonra partiya katibi Niyaməddin Orduxanlı tərəfindən verilən məlumata əsasən addəyişmənin səbəbini partiyanın adındakı "Xalq Cəbhəsi", xüsusən də "Cəbhə" ifadəsinin olduğunu bildirmişdir. Belə ki, "Xalq Cəbhəsi" Sovet idarəsinə qarşı yaradılmış, daha sonra partiya adındakı "Xalq Cəbhəsi" və "Cəbhə" sözləri Ermənistanın işğalına qarşı istifadə olunmuşdur. Artıq isə buna ehtiyac qalmamışdır.[122] Partiyanın sonrakı açıqlamasında isə "cəbhə" sözünün "qarşıdurma", "səngər", "müharibə" təəsüratı yaradır. Azərbaycan dilinin izahlı lüğətində də "cəbhə" sözü birbaşa olaraq, "Düşmənlə üz-üzə durub vuruşan ordu hissələrinin yerləşdiyi sahə, xətt" anlamında təqdim olunduğu üçün partiya addəyişməyə getmişdir. "Ədalətli cəmiyyət", "Hüquqi dövlət", "Demokratiya" naminə isə partiyanın adı Ədalət, Hüquq, Demokratiya Partiyası olaraq seçilmiş və bu adın qısaltması isə ƏHD Partiyası olaraq müəyyən edilmişdir. Həm də əhd sözü "öhdəlik" ifadə etməkdədir. Partiya əhdə sədaqətin də "Allahın buyurduğu əməl" olaraq qiymətləndirmiş və bəyanatın sonunda "Əhdimiz Ədalət, Hüquq və Demokratiyadır!" şüarından istifadə etmişdir.[123]

Ədalət, Hüquq, Demokratiya Partiyası (2024-)

redaktə

16 mart 2024-cü ildə Bütöv Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyasının VII Qurultayı keçirilmiş, qurultayda partiyanın adının Ədalət, Hüquq, Demokratiya Partiyası olaraq dəyişdirilməsi təklifi səsə qoyularaq qəbul edilmişdir.[124]

Ədalət, Hüquq, Demokratiya Partiyası 2024-cü il növbədənkənar parlament seçkilərində əvvəlcə 40, sonra isə 20 nəfərin deputatlığa namizədliyini irəli sürəcəyini açıqlamışdır.[125] Yekunda partiyanın 11 namizədi qeydə alınmışdır.[126] İlkin nəticələrə əsasən 36 saylı Xətai-Suraxanı seçki dairəsi üzrə sədr Qüdrət Həsənquliyev və 90 saylı Ağsu seçki dairəsi üzrə isə sədr müavini Elçin Mirzəbəyli deputat seçilmişdir.[127][128] Ədalət, Hüquq, Demokratiya Partiyası 2 sentyabrda seçkilərin nəticələrini tanıdıqları və seçki məntəqələrində növbədənkənar parlament seçkilərinin yekun nəticələrinə təsir edə biləcək ciddi qanun pozuntusuna rast gəlinmədiyi ilə bağlı bəyanat yaymışdır.[129]

Seçki nəticələri

redaktə

Milli Məclis

redaktə

Ali Məclis

redaktə
Seçki Sədr Nəticə
Səs % ± Mandat
Bütöv Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası
2005
 
Qüdrət Həsənquliyev
 İştirak etmədi.
2010
0 / 45
2015
0 / 45
2020 Partiya seçkilərdə iştirak etməmişdir.[130]
Ədalət, Hüquq, Demokratiya Partiyası
2024
 
Qüdrət Həsənquliyev
 Partiya seçkilərdə iştirak etməmişdir.[131]

Bələdiyyə

redaktə

Mərkəzi təşkilat

redaktə

Sədrlər

redaktə
# Sədr Başlanğıc tarixi Bitmə tarixi
Bütöv Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası (2004–2024)
1  
Qüdrət Həsənquliyev 		3 aprel 2004 16 mart 2024
Ədalət, Hüquq, Demokratiya Partiyası (2024-)
1  
Qüdrət Həsənquliyev 		16 mart 2024 Hal-hazırda

Gənclər Təşkilatı

redaktə

Ədalət, Hüquq, Demokratiya Partiyası Gənclər Təşkilatının sədri Günel Elxanlıdır.[132]

Qurultaylar

redaktə
Qurultay Tarixi Sədrliyə namizədlər Seçilən sədr
Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası (birləşmiş)
Birləşdirici Qurultay 19 avqust 2002[11] Qüdrət Həsənquliyev Qüdrət Həsənquliyev
Bütöv Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası
I Konfrans 3 aprel 2004[20] Qüdrət Həsənquliyev Qüdrət Həsənquliyev
II Qurultay 7 iyun 2008[133]
III Qurultay 2 iyul 2013[82]
V Qurultay[c] 7 aprel 2018[99]
VI Qurultay 27 oktyabr 2022[115]
VII Qurultay 16 mart 2024[124] Ad dəyişmə qurultayı

Maddi-texniki baza

redaktə

Ədalət, Hüquq, Demokratiya Partiyasının qərargahı və "Xalq Cəbhəsi" qəzeti uzun müddət Meliorasiya və Su Təsərrüfatı Komitəsinin nəzdindəki Azərbaycan Elmi-Tədqiqat Hidrotexnika və Meliorasiya İnstitutu Elm İstehsalat Birliyinin binasının 13-cü mərtəbəsində yerləşmişdir.[134] 2008-ci ildə dövlət tərəfindən həmin binada təmir işləri aparıldığı üçün partiya və qəzet redaksiyası ilə müqavilə uzadılmamış və hər iki qurum binadan çıxarılmışdır.[135] Partiya hazırda "Xalq Cəbhəsi" qəzeti ilə birlikdə Yasamal rayonu, Seyidov küçəsi 60-da fəaliyyət göstərir[136].

Beynəlxalq əlaqələri

redaktə

13 noyabr 2015-də Tunisdə keçirilən Konfransda Ədalət, Hüquq, Demokratiya Partiyası Avropa Mühafizəkarlar və İslahatçılar Alyansının tamhüquqlu üzvü olmuşdur.[137]

İdeologiyası

redaktə

Ədalət, Hüquq, Demokratiya Partiyasının Məramnaməsinə əsasən partiya özünü sağ mərkəzçi olaraq elan etmişdir. Partiya milli təsanüdçülük, dövlətçilik, millətçilik, hüriyyətçilik, cümhuriyyətçilik, insan haqları, xalq hakimiyyəti, qanunun aliliyi prinsiplərini əsas götürür. Partiya həmçinin Bütöv Azərbaycan ideologiyasını mənimsəmişdir.[138]

ƏHD Partiyası parlamentli respublika idaretmə sistemini, proporsional seçki sistemini müdafiə edir.[139][140]

Rəmzləri

redaktə
 
Bütöv Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası emblemi (2004–2024)

2004–2024-cü illərdə Bütöv Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası adlanan partiyanın emblemi "AXC" yazılmış sözdən və "C" hərfinin içərisində yerləşdirilmiş Azərbaycan bayrağından ibarət olmuşdur. Partiya sədrinin müavini Elçin Mirzəbəylinin sözlərinə görə, xalq hərəkatı zamanında Azərbaycan Xalq Cəbhəsinin emblemi Türkiyədə çap olunduğu üçün onu "AHC" kimi çap ediblər: "Biz isə bu yanlışlığı aradan qaldırıb Azərbaycan Xalq Cəbhəsi kimi qəbul etdik". Partiyanın bayrağı isə ağ atlas olmuşdur. Bayrağın üzərində partiya emblemi əks olunmuşdur. Ağ rəngin mənası isə sülhsevərlik və saflıqdır.[141]

2024-cü ildən etibarən adını Ədalət, Hüquq, Demokratiya Partiyası olaraq dəyişdirən partiya öz emblemini də yeniləmişdir. Belə ki, yeni emblem göy ay ulduz içində göy rənglə "Ə", qırmızı "H" və yaşıl "D" hərflərindən ibarətdir.

Partiyanın bayrağı ağ rəngdədir.[142]

Qeydlər

redaktə
  1. ↑ Qəzet partiyanın mətbu orqanı olmasa da, partiyanın mövqeyini dəstəkləyir.[2]
  2. ↑ Bütöv Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası Azərbaycan Təkamül Partiyası, Böyük Quruluş Partiyası və Ədalət Partiyası ilə birgə "İslahat" Seçki Bloku şəklində seçkilərə qatılmışdır.
  3. ↑ Bu qurultaydan etibarən Birləşdirici Qurultay I Qurultay olaraq qəbul edilmişdir. Beləliklə, IV Qurultay adlı qurultay mövcud olmamışdır.

Mənbə

redaktə

Ədəbiyyat

redaktə
  • Tahirə Allahyarova, Fərhad Məmmədov. Azərbaycanda siyasi partiyalar: Seçkidən seçkiyə (PDF). Bakı. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Strateji Araşdırmalar Mərkəzi. 2010. Arxivləşdirilib 2022-07-06 at the Wayback Machine
  • Schmemann, Serge. "Veteran Communist Crowns A Comeback in Azerbaijan" (ingilis). The New York Times. 1 iyul1993. 2021-12-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-31.
  • J. Libaridian, Gerard. L'Arménie moderne: histoire des hommes et de la nation (fransız). Éditions Karthala. 2008. 2022-03-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-31.
  • "The Coup of June 1993". Library of Congress (ingilis). 2011-10-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-31.
  • "Abulfez Elchibey". Encyclopædia Britannica (ingilis). 2015. 2015-08-01 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-31.

İstinadlar

redaktə
  1. ↑ modern.az. "Ədliyyə Nazirliyi daha iki partiyanı qeydə aldı - SİYAHI". modern.az (az.). 2023-12-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-09-11.
  2. ↑ Sadıqov, Pərviz. ""Mətbuatımızda Bütöv Azərbaycan mövzusunun işıqlandırılma miqyası və səviyyəsi qənaətbəxş deyil"". 525.az. 2023-12-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-20.
  3. ↑ modern.az. "Hansı siyasi partiyalarda qadınlar daha çoxdur? - SİYAHI". modern.az (az.). 2024-05-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-05-20.
  4. ↑ "H. Ə. Əliyevin Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin sədri seçilməsi haqqında AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI MİLLİ MƏCLİSİNİN QƏRARI". e-qanun.az (ingilis). 2023-03-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-24.
  5. ↑ "Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Əbülfəz Elçibəyə müraciət edilməsi haqqında AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI MİLLİ MƏCLİSİNİN QƏRARI". e-qanun.az (ingilis). 2023-12-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-24.
  6. ↑ "Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Əbülfəz Qədirqulu oğlu Əliyevin (Elçibəyin) Azərbaycan Respublikasının Prezidenti vəzifələrini daha icra edə bilməməsi və Azərbaycan Respublikası Prezidentinin səlahiyyətinin Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin sədri Heydər Əlirza oğlu Əliyevə keçməsi haqqında AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI MİLLİ MƏCLİSİNİN QƏRARI". e-qanun.az (ingilis). 2022-11-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-24.
  7. ↑ 1 2 Schmemann, 1993, The New York Times
  8. ↑ 1 2 Library of Congress
  9. ↑ "S. D. Hüseynovun Azərbaycan Respublikasının Baş naziri təyin edilməsi haqqında AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI PREZİDENTİNİN FƏRMANI". e-qanun.az (ingilis). 2022-11-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-24.
  10. ↑ "AXCP - Əli Kərimli timsalında parçalanma sindromunu yaşayan ilk siyasi təşkilat". Sesqazeti.az (az.). 2016-07-21. 2023-12-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-24.
  11. ↑ 1 2 3 4 modern.az. "AXCP-yə gəlib-getmiş tanınmışlar - Onlar Əli Kərimlini niyə tərk etdilər? - ARAŞDIRMA". modern.az (az.). 2023-12-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-24.
  12. ↑ 1 2 "Dövlət qeydiyyatına alınmış siyasi partiyalar | Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Seçki Komsissiyası". www.msk.gov.az. 2023-07-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-25.
  13. ↑ "19 il əvvəlin tarixi - Elçibəyin Kələkidən dönüşü..." musavat.com. 2023-12-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-25.
  14. ↑ 1 2 ""Elçibəyi zəhərləməmişdilər, onu xərçəng zəhərləmişdi"". BBC News Azərbaycanca (az.). 2018-08-22. 2023-11-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-25.
  15. ↑ Encyclopædia Britannica, 2015
  16. ↑ Libaridian, 2008. səh. 229
  17. ↑ "Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Seçki Komissiyasının üzvlərinin təyin edilməsi haqqında AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI PREZİDENTİNİN SƏRƏNCAMI". E-qanun.az. 2022-03-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-05-31.
  18. ↑ "AXC-nin varisi kimdir?- Elçibəydən sonra qalmaqal yenə başladı". publika.az (az.). 2014-07-15. 2021-09-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-25.
  19. ↑ demokrat.az. "Azərbaycan siyasətinin Əliləri". demokrat.az (ingilis). 2023-12-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-25.
  20. ↑ 1 2 3 modern.az. "Qüdrət Həsənquliyevin BAXCP-si necə yarandı?". modern.az (az.). 2023-12-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-24.
  21. ↑ 1 2 "Azərbaycan müxalifətini təmsil edən birliyə yeni partiya daxil olub". Trend.Az (az.). 2008-12-10. 2021-04-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-01.
  22. ↑ "Q. M. Həsənquliyevin Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Seçki Komissiyasının üzvü vəzifəsindən azad edilməsi haqqında AZƏRBAYCAN RESPUBLIKASI PREZIDENTININ SƏRƏNCAMI". 2019-03-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-08-03.
  23. ↑ "2003–cü il martın 5–də 14 saylı Qaradağ, 69 saylı İsmayıllı və 91 saylı Xanlar-Daşkəsən seçki dairələrində Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə keçirilmiş əlavə seçkilərin nəticələrinə dair AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI ADINDAN AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI KONSTİTUSİYA MƏHKƏMƏSİNİN QƏRARI". 2022-08-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-08-03.
  24. ↑ "BAXCP Ali Məclisinin toplantısında struktur dəyişiklikləri olacaq". Trend.Az (az.). 2006-04-05. 2023-12-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-25.
  25. ↑ aleks. "APA-nın hökumətdən asılılığının səbəbi - Vüsalə Mahirqızının ailə biznesi". MEYDAN.TV (az.). 2024-04-20. 2024-08-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-16.
  26. ↑ "8 SİYASİ PARTİYA ƏDLİYYƏ HAZİRLİYİHDƏ QEYDİYYATDAH KEÇİB". Trend.Az (az.). 2005-08-15. 2023-12-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-31.
  27. ↑ "AZƏRBAYCAN BÜTÖV XALQ CƏBHƏSİ YALNIZ TƏKAMÜL PARTİYASININ NAMİZƏDLƏRİNİ DƏSTƏKLƏYƏCƏK". Trend.Az (az.). 2005-08-26. 2023-12-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-25.
  28. ↑ 1 2 "BAXCP SEÇKİ BLOKLARINA QOŞULMAYACAQ". Trend.Az (az.). 2005-07-05. 2023-12-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-25.
  29. ↑ "AZƏRBAYCAN BÜTÖV XALQ CƏBHƏSİ YALNIZ TƏKAMÜL PARTİYASININ NAMİZƏDLƏRİNİ DƏSTƏKLƏYƏCƏK". Trend.Az (az.). 2005-08-26. 2023-12-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-31.
  30. ↑ "İqbal Babayev: YAP namizədləri qalib gələn partiyalar sırasında liderdir". Trend.Az (az.). 2005-11-07. 2023-12-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-31.
  31. ↑ "2005-ci il noyabrın 6-da keçirilmiş üçüncü çağırış Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi deputatlarının seçkilərinin nəticələrinə dair AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI ADINDAN AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI KONSTİTUSİYA MƏHKƏMƏSİ PLENUMUNUN QƏRARI". 2022-07-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-08-11.
  32. ↑ "Milli Demokratik Qüvvələr Birliyində fikir ayrılığı yarana bilər". Trend.Az (az.). 2005-11-16. 2023-12-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-25.
  33. ↑ "Müxalifətçi deputatlar parlamentdə fraksiya yaratmaq niyyətindədir". Trend.Az (az.). 2005-12-13. 2023-12-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-25.
  34. ↑ "Parlamentdə müxalifət qrupunun koordinatoru İqbal Ağazadədir". Trend.Az (az.). 2006-01-18. 2023-12-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-31.
  35. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2021-04-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-04-28.
  36. ↑ "Bu gün Azərbaycanda 10 seçki dairəsi üzrə Milli Məclisə təkrar seçkilər keçirilir". Trend.Az (az.). 2006-05-13. 2023-03-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-25.
  37. ↑ "AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI ADINDAN 2006-cı il mayın 13-də keçirilmiş 9 saylı Binəqədi ikinci, 31 saylı Suraxanı ikinci, 38 saylı Nizami ikinci (Gəncə), 42 saylı Sumqayıt ikinci, 44 saylı Sumqayıt -Abşeron, 69 saylı Cəlilabad-Masallı-Biləsuvar, 103 saylı Gədəbəy, 106 saylı Tovuz—Qazax—Ağstafa, 110 saylı Zaqatala, 119 saylı Ağdam kənd seçki dairələri üzrə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi deputatlarının təkrar seçkilərinin nəticələrinə dair AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI KONSTİTUSİYA MƏHKƏMƏSİ PLENUMUNUN QƏRARI". 2022-08-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-08-11.
  38. ↑ "KAXCP-nin Mingəçevir təşkilatının sədri BAXCP sıralarına qoşulub". Trend.Az (az.). 2006-04-24. 2020-10-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-25.
  39. ↑ "AXCP (i) –nin Mingəçevir şəhər təşkilatı BAXCP-yə qoşulmaqla bağlı bəyanat verib". Trend.Az (az.). 2006-03-02. 2023-06-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-25.
  40. ↑ "Partiyalar üzrə seçki nəticələri". 2007-03-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-05-13.
  41. ↑ "Bələdiyyə üzvlüyünə 20 siyasi partiyanın təmsilçiləri və 692 nəfər bitərəf seçilib". 2022-08-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-05-13.
  42. ↑ "Bələdiyyə seçkilərinin nəticələri açıqlandı". 2021-08-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-05-14.
  43. ↑ "Naxçıvanda 2006-cı il oktyabrın 6-da keçiriləcək bələdiyyə seçkilərinə hazırlıq başa çatıb". Trend.Az (az.). 2006-09-13. 2020-10-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-31.
  44. ↑ "Azərbaycanın 18 müxalifət partiyası əməkdaşlıq sazişi imzaladı". Trend.Az (az.). 2007-12-26. 2021-05-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-25.
  45. ↑ "BAXCP bir sıra partiyalarla ilkin seçkidə iştirakdan imtina edir". Trend.Az (az.). 2008-02-20. 2021-05-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-25.
  46. ↑ "Prezidentliyə vahid namizədlə bağlı müxalifət partiyaları arasında danışıqlar aparılır". Trend.Az (az.). 2008-03-31. 2021-04-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-25.
  47. ↑ 1 2 "Azərbaycan müxalifət partiyasından prezidentliyə yeni namizəd müəyyənləşdirib". Trend.Az (az.). 2008-06-07. 2021-01-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-25.
  48. ↑ "Azərbaycanın müxalif partiyasının prezidentliyə namizədi seçkidə sona qədər iştirak etməyə bilər". Trend.Az (az.). 2008-07-22. 2023-12-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-25.
  49. ↑ "Azərbaycanın müxalifət mərkəzində prezident seçkisi ilə bağlı vahid mövqe olmayacaq". Trend.Az (az.). 2008-06-11. 2021-01-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-01.
  50. ↑ "Azərbaycanın müxalif Mərkəzi fəaliyyətini müvəqqəti dayandırıb". Trend.Az (az.). 2008-09-05. 2022-12-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-01.
  51. ↑ "Azərbaycanın müxalifət partiyalarının mərkəzinin bərpa olunmasına zərurət yaranmayıb". Trend.Az (az.). 2008-10-23. 2021-10-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-01.
  52. ↑ "Azərbaycanın iki müxalifət partiyası arasında əməkdaşlıq haqqında saziş imzalanıb(video)". Trend.Az (az.). 2008-09-10. 2022-12-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-25.
  53. ↑ "Azərbaycanda prezident seçkisində iştirak edən müxalif partiyaların blok yaratması baş tutmayacaq". Trend.Az (az.). 2008-11-05. 2024-01-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-01.
  54. ↑ "Azərbaycanın müxalifət partiyasının mindən artıq üzvü bələdiyyələrə namizədliyini irəli sürüb". 2021-04-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-05-07.
  55. ↑ "Azərbaycanın müxalifət partiyası bələdiyyə üzvlüyünə namizədlərin qeydə alınmaması ilə bağlı şikayət edəcək". Trend.Az (az.). 2009-11-23. 2023-09-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-01.
  56. ↑ 1 2 "MDB PAA DİMBİ-nin Bakı filialının 2009-cu il Azərbaycanda Bələdiyyə seçkiləri haqqında ümumi məlumatı". 2022-01-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-07-04.
  57. ↑ "Siyahıya YAP liderlik edir". 2021-11-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-04-26.
  58. ↑ "Azərbaycanın iki müxalifət partiyası MSK üzvlüyünə namizədlərini təqdim edib". Trend.Az (az.). 2010-05-19. 2022-09-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-25.
  59. ↑ "AVP MSK-dakı yerini BAXCP-yə güzəştə gedir". www.azadliq.org. 2023-12-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-25.
  60. ↑ "Azərbaycanın iki müxalifət partiyası MSK üzvlüyünə namizədlərini təqdim edib". Trend.Az (az.). 2010-05-19. 2022-09-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-01.
  61. ↑ "08.10.2010 - tarixli iclasın stenoqramı". 08.10.2010 - tarixli iclasın stenoqramı (az.). İstifadə tarixi: 2023-12-25.
  62. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-05-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-05-07.
  63. ↑ "Azərbaycan müxalifətində yeni ənənələr yaratmaq üçün "İslahat" bloku yaradılıb – partiya sədri Fazil Mustafa (FOTO)". Trend.Az (az.). 2010-08-30. 2023-12-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-25.
  64. ↑ AzadlıqRadiosu. "Daha üç müxalif blok qeydiyyata alındı". Azadlıq Radiosu (az.). 2010-09-13. 2022-12-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-01.
  65. ↑ "Azərbaycanın müxalif "İslahat" seçki bloku 107 dairə üzrə vahid namizəd irəli sürəcək". Trend.Az (az.). 2010-09-14. 2023-03-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-25.
  66. ↑ "Azərbaycanda deputatlıq uğrunda 692 namizəd mübarizə aparır". Voice of America (az.). 2010-10-18. 2022-07-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-01.
  67. ↑ modern.az. "Bütün deputatlığa namizədlər barədə yeni məlumat". modern.az (az.). 2021-10-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-25.
  68. ↑ "Wayback Machine". web.archive.org. 2017-06-30. Archived from the original on 2017-06-30. İstifadə tarixi: 2023-12-25.
  69. ↑ "Azərbaycan Parlamentində müxalifətin yeni qrupu yaradılıb: müxalifətçilər bir araya gəlmədilər (ƏLAVƏ OLUNUB)". Trend.Az (az.). 2010-12-13. 2023-12-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-01.
  70. ↑ "İlyas İsmayılov: Parlamentdə müxalifətin birliyi partiyaların fəaliyyətinin koordinasiya olunması üçün yaradılır". Trend.Az (az.). 2011-05-04. 2023-03-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-25.
  71. ↑ "«Parlament müxalifət deputat qrupu» təsis olunub". Azadlıq Radiosu (az.). 2022-08-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-01.
  72. ↑ "Azərbaycanın müxalifət partiyasının sədri istefaya gedib (FOTO)". Trend.Az (az.). 2011-06-11. 2023-12-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-25.
  73. ↑ "Qüdrət Həsənquliyev BAXCP-ni dəyişdirir". 2021-09-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-01.
  74. ↑ AzadlıqRadiosu. "Müxalifət təkrar bələdiyyə seçkilərinə qatılmır". Azadlıq Radiosu (az.). 2011-10-27. 2023-05-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-01.
  75. ↑ "BAXCP-də yeni təyinatlar". Trend.Az (az.). 2013-01-07. 2021-10-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-01.
  76. ↑ "Prezidentliyə namizəd Qüdrət Həsənquliyev görüş-mitinqi keçirir". Voice of America (az.). 2013-09-27. 2021-10-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-01.
  77. ↑ modern.az. ""BAXCP-dən başqa 4 partiya mənə sədrlik postu təklif etmişdi" - MÜSAHİBƏ". modern.az (az.). 2024-01-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-01.
  78. ↑ mia.az. ""İnanmıram ki, nə vaxtsa BAXCP-yə birləşmək haqqında qərar qəbul edilsin"". mia.az (az.). 2024-01-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-01.
  79. ↑ modern.az. "Teyyub Qənioğlu BAXCP-nin katibi təyin olundu". modern.az (az.). 2024-01-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-01.
  80. ↑ "BAXCP-də istefa – Ali Məclisin sədri partiyadan getdi (Bəyanat)" (ingilis). 2024-01-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-01.
  81. ↑ moderator.az. "BAXCP Ali Məclisinin sessiyası keçirilib". moderator.az (az.). 2015-12-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-01.
  82. ↑ 1 2 "BAXCP-nin lll qurultayı keçirildi". Qafqazinfo (az.). 2013-06-02. 2023-12-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-24.
  83. ↑ modern.az. "Milli Qəhrəmandan "EL"açıqlaması: "Neçə il BAXCP-də olduq bütövləşmə görmədik"". modern.az (az.). 2023-12-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-24.
  84. ↑ "BAXCP-nin rayon təşkilatı «El» hərəkatına qoşulması ilə bağlı məlumatı təkzib edib". Trend.Az (az.). 2013-03-18. 2022-08-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-01.
  85. ↑ "Prezidentliyə namizəd Qüdrət Həsənquliyev İlham Əliyevi qələbə münasibətilə təbrik edib". Trend.Az (az.). 2013-10-09. 2021-10-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-01.
  86. ↑ Crocusoft. "E-QANUN". e-qanun.az (ingilis). 2024-01-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-01.
  87. ↑ AzadlıqRadiosu. "Bələdiyyə seçkiləri: iştirak edənlər və qatılmayanlar [Video]". Azadlıq Radiosu (az.). 2014-11-06. 2021-09-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-01.
  88. ↑ AzadlıqRadiosu. "Naxçıvanda 1453 bələdiyyə üzvlüyünə 2149 nəfər iddiaçıdır". Azadlıq Radiosu (az.). 2014-12-22. 2021-06-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-01.
  89. ↑ "Hakimiyyət Avropa Oyunlarını siyasi partiyalarla müzakirə edib". Amerikanın səsi. 2022-05-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-05-31.
  90. ↑ "Parlament seçkilərində YAP-ın namizədlərini irəli sürmədiyi dairələrdə dəstəkləyəcəyi namizədlər məlum olub". Trend.Az (az.). 2015-09-16. 2017-02-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-01.
  91. ↑ "DAİRƏLƏR ÜZRƏ DEPUTAT SEÇİLMİŞ NAMİZƏDLƏR (2015)". 2022-02-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-06-02.
  92. ↑ "Daha bir partiyada sədr dəyişikliyi – BAXCP Ali Məclisinin sabiq sədri yeni postda". 2024-01-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-01.
  93. ↑ "BAXCP Ali Məclisinə yeni sədr seçilib, 5 katib vəzifəsindən azad edilib". sherg.az (az.). 2024-01-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-01.
  94. ↑ modern.az. "BAXCP Ali Məclisinin sədri istefa verdi". modern.az (az.). 2024-01-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-01.
  95. ↑ 1 2 3 "BAXCP baş katibi: "Söhrab Abdullayev pozuculuğa cəhd edib"". Teleqraf.com (az.). 2016-11-18. 2024-01-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-01.
  96. ↑ "BAXCP-nin 8 şöbəsi istefa verdi FOTO". Azadliq (az.). 2016-11-18. 2024-01-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-01.
  97. ↑ Crocusoft. "E-QANUN". e-qanun.az (ingilis). 2018-03-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-01.
  98. ↑ Azvision, Xəbərlər, Son xəbərlər, Xeberler, Son xeberler. "Qüdrət Həsənquliyev prezidentliyə namizəd oldu". https://azvision.az (az.). 2018-01-01. 2024-01-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-01.
  99. ↑ 1 2 moderator.az. "Qüdrət Həsənquliyev yenidən BAXCP-nin sədri seçildi- FOTO". moderator.az (az.). 2019-07-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-24.
  100. ↑ "Konstitusiya Məhkəməsi". constcourt.gov.az. 2022-07-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-01.
  101. ↑ "Bələdiyyə seçkilərində iştirak üçün müraciət edən partiyaların sayı 10-a çatıb". Trend.Az (az.). 2019-10-31. 2022-01-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-01.
  102. ↑ "BAXCP növbədənkənar parlament seçkilərində iştirakla bağlı qərar qəbul edib". Trend.Az (az.). 2019-12-09. 2019-12-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-01.
  103. ↑ "BAXCP parlament seçkiləri ilə bağlı qərarını açıqladı". Axar.Az (az.). 2019-12-09. 2024-01-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-01.
  104. ↑ "Ən çox namizədi olan partiya - YAP". Azərbaycanın xəbər saytı - NEWS24.AZ (az.). 2024-01-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-01.
  105. ↑ "Banker.az | Banker.az" (ingilis). 2021-08-28. 2024-01-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-01.
  106. ↑ "MSK üzvlüyünə namizədlərin siyahısı müəyyənləşib". Trend.Az (az.). 2021-04-23. 2021-05-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-01.
  107. ↑ "27.04.2021 - tarixli iclasın stenoqramı" (PDF). 2022-03-02 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2023-04-16.
  108. ↑ "Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Seçki Komissiyasının üzvlərinin və əvəzedici üzvlərinin seçilməsi haqqında AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI MİLLİ MƏCLİSİNİN QƏRARI". 2022-05-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-04-16.
  109. ↑ "Qüdrət Həsənquliyev PA-nın şöbə müdiri ilə görüşüb". www.aznews.az. 2024-01-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-01.
  110. ↑ "Ədalət Vəliyev partiya rəhbərləri ilə görüşdü". Pravda.az. 2024-01-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-01.
  111. ↑ mia.az. "50 SİYASI PARTİYA QARABAĞDAKI VƏZİYYƏTLƏ BAĞLI BİRGƏ BƏYANAT YAYDI". mia.az (az.). 2024-01-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-01.
  112. ↑ BestApp.az. "50 siyasi partiya Fransanın mövqeyini PİSLƏDİ". -Yeni Sabah- (az.). 2020-10-07. 2024-01-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-01.
  113. ↑ "Azərbaycandakı siyasi partiyalar lokal antiterror tədbirlərinə dəstək bəyanatı yayıb". Apa.az (az.). 2024-01-01. 2023-09-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-01.
  114. ↑ "BAXCP-də yeni təyinat – Tanınmış jurnalist sədr müavini oldu". avropa.info (az.). 2024-01-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-01.
  115. ↑ 1 2 "BAXCP-nin VI Qurultayı keçirilib - VİDEO". Bay Media (az.). 2022-10-24. 2023-12-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-24.
  116. ↑ "Qüdrət Həsənquliyev yenidən sədr seçilib". www.aznews.az. 2022-10-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-01.
  117. ↑ "BAXCP qeydiyyata alınmayıb » Reyting.az". Reyting.az. 2024-01-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-01.
  118. ↑ bizim.media. "Qüdrət Həsənquliyevin partiyası QEYDİYYATA ALINDI". bizim.media (az.). 2024-01-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-01.
  119. ↑ "Azərbaycanda növbədənkənar prezident seçkiləri keçiriləcək". Milli.az. 2023-12-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 dekabr 2023.
  120. ↑ modern.az. "Prezidentliyə namizədliyini irəli sürənlərin sayı 5-ə ÇATDI". modern.az (az.). 2023-12-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-18.
  121. ↑ "BAXCP adını dəyişdirir: bundan sonra ƏHD adlanacaq". Axar.Az (az.). 2023-12-18. 2023-12-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-01.
  122. ↑ BestApp.az. "BAXCP adını niyə dəyişir? - "Cəbhə səngər mənası verir"". -Yeni Sabah- (az.). 2023-12-18. 2024-01-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-01.
  123. ↑ "BAXCP-nın adı dəyişəcək". Apa.az (az.). 2024-01-01. 2023-12-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-01.
  124. ↑ 1 2 moderator.az. "BAXCP-nin adı dəyişdirldi – ƏHD Partiyası adlanacaq". moderator.az (az.). 2024-03-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-03-18.
  125. ↑ "ƏHD Partiyasının seçki planı dəyişdi » Newscenter.az". Newscenter.az. 2024-08-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-17.
  126. ↑ "ƏHD Partiyasının 11 namizədi qeydə alındı". Teleqraf.com (az.). 2024-08-05. 2024-08-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-17.
  127. ↑ "Mərkəzi Seçki Komissiyası". www.infocenter.gov.az. 2024-09-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-09-02.
  128. ↑ "İlkin nəticələr: YAP-ın deputatlarının sayı iki nəfər azaldı". Azadlıq Radiosu (az.). 2024-09-02. 2024-09-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-09-02.
  129. ↑ "ƏHD: Parlament seçkilərinin yekun nəticələrinə təsir edə biləcək ciddi qanun pozuntularına rast gəlinməyib". Report İnformasiya Agentliyi (az.). 2024-09-02. 2024-09-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-09-02.
  130. ↑ "Naxçıvandakı seçkidən nə xəbər?". Novator.az (az.). 2020-02-13. 2023-07-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-14.
  131. ↑ "01 sentyabr 2024-cü il tarixdə Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinə seçkilərdə qeydə alınan namizədlərin SİYAHISI" (PDF). 2024-08-16 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-08-16.
  132. ↑ "Siyasi partiyaların gənclər təşkilatları - SORĞU | Hafta.az".
  133. ↑ "Qurultay olacaq". Qafqazinfo (az.). 2011-10-31. 2023-12-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-24.
  134. ↑ AzadlıqRadiosu. "Nəhs mərtəbədə yerləşən qərargah". Azadlıq Radiosu (az.). 2008-10-15. 2023-03-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-01.
  135. ↑ "Azərbaycan hakimiyyəti hesab edir ki, siyasi partiyalar öz imkanları hesabına qərargah tapacaqlar". Trend.Az (az.). 2008-06-14. 2021-01-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-01.
  136. ↑ "Partiyalarımız hara sığınır?". 2010-02-06 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-02-04.
  137. ↑ moderator.az. "BAXCP Avropa Mühafizəkarlar və İslahatçılar Alyansının tamhüquqlu üzvü oldu". moderator.az (az.). 2024-01-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-01.
  138. ↑ "Bütöv Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyasının Məramnaməsi". (#archive_missing_date) tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
  139. ↑ "BAXCP hökumətin palamentə seçilmiş partiyalar tərəfindən formalaşdırılmasını təklif edir". Trend.Az (az.). 2007-08-27. 2023-12-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-25.
  140. ↑ "Azərbaycanın müxalifət partiyaları proporsional seçki sisteminin bərpasını tələb edirlər". Trend.Az (az.). 2007-09-27. 2023-12-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-31.
  141. ↑ "Partiyaların simvolları – ARAŞDIRMA". 2009-12-08 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-12-05.
  142. ↑ Seçkidən seçkiyə, 2010. səh. 25
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Ədalət,_Hüquq,_Demokratiya_Partiyası&oldid=7849230"