Qərbi Roma imperiyası

(Qərbi Roma İmperiyası səhifəsindən istiqamətləndirilmişdir)

Qərbi Roma imperiyası (lat. Imperium Romanum Occidentale) — 285 ci ildə Diokletianın reformasından sonra Roma imperiyasının qərb hissəsinin adı. Qərbi imperiyanın mövcudluğu III - V əsrləri əhatə edir. İmperiya qərb və şərq hissələrə bölündükdən və Roma paytaxt funksiyasını itirdikdən sonra, əvvəlcə Mediolan (müasir Milan) sonradan 402 ci ildən Ravenn, V əsrdən etibarən təzədən Roma Qərbi Roma imperiyasının paytaxtına çevrilir.

lat. Imperium Romanum Occidentale
Qərbi Roma imperiyası
395 (337)–476
Qərbi Roma imperiyası gerbi
Gerb
Şüarı: lat. Senatus Populusque Romanus (SPQR) Roma Xalqı və Senatı
395 ci illərdə Qərbi Roma ərazisi
395 ci illərdə Qərbi Roma ərazisi
PaytaxtıRoma (rəsmi)
(286-402) Milan
(402-476) Ravenna
Rəsmi dilləriLatın dili
Dini
Politeizm (380-ci ilədək)
Xristianlıq (380-ci ildən sonra)
İdarəetmə formasıMonarxiya,
Tetrarxiya (293-313)
İmperator 
• 395423
Flaviy Honori
• 475-476
Romul Avqust
• 395

-476
Flaviy Aniçi Hermogenian Olybriy
Flaviy Aniçi Probin
Basilisk
Flaviy Armat
Tarixi 
• Yaranması
395 (337)
• Süqutu
476
Ərazisi
• Ümumi
2 000 000 km²
ValyutasıFollis (bürünc)
Siliqua (gümüş)
Solid (qızıl)
Sələfi
Xələfi
Roma imperiyası
Bizans İmperiyası
Qədim Roma tarixi
lat. Senatus Populusque Romanus
Senat və Roma xalqı
Dövrlər
Roma çarlığı

( e. ə. 754 e. ə. 509)

Roma Respublikası

( e. ə. 509 e. ə. 27)

Roma İmperiyası

( e. ə. 271453-cü illər)

Prinsipat
Qərbi Roma

Dominat
Bizans

Respublika konstitusiyası
S.P.Q.R.
Senat
Komisia
Magistratura

Magistratlar

Konsul
Pretor
Senzor
Kurullu Edil
Kvestor

Xalq tribunu
Qubernator
Propretor

Fövqəladə magistratlar

Diktator
Suvarilər rəisi
(Magister equitum)
Hərbi tribun

Çar
İnterreks
Triumvirat
Desemvirlər

Titullar

Leqat
Duks
Offisium
Prefekt
Vikar
Vigintiseksviri
Liktor

Hərbi magistr
İmperator
Prinseps
Baş pontifik
Avqust
Sezar
Tetrarx

Sülalələr
Yulilər-Klavdilər ( e. ə. 2768)
Flavilər (6996)
Nerva-Antonin (96192)
Konstantinlər (305363)
Valentinlər (364378)
Feodosiya (378395)
Yustinianlar (518602)
İraklilər (610695; 705711)

Əhali, inzibati və sosial tərkib
Latınlar
Sabinlər
Etrusklar
Patrisilər
Plebeylər
Pretorianlar
Barbarlar
Qladiator
Kuriya
Senturiya
Triba
Vestal bakirəsi
Matrona

Qədim Romada hüquq
Xatirənin lənətlənməsi
(Damnatio memoriae )
Roma vətəndaşlığı
Fərqlənmə kursu
(Cursus honorum)
Digesta
Konkubinat

Portal silver.svg

III əsrdə Diokletian Roma imperiyasını iki hissəyə (hər biri özlüyündə ikiyə parçalanmaqla) bölməklə necə deyərlər tetraarxiya sistemini yaratmış olur. Ömrü çox çəkməyən tetraarxiya Böyük Konstantinin hakimiyyəti altında imperiya birləşdirildikdən sonra ləğv edilir. Amma Böyük Konstantinin vəfatından sonra imperiya üç oğlu arasında təzədən bölünür. 350 ci ildə iki qardaşın - II Konstantin və Konstantın ölümü imperiyanın təzədən II Konstançın hakimiyyəti altında birləşməsinə səbəb olur. İmperiyanın yenidən parçalanması imperator İovianın ölümündən sonra 364 cü ilə təsadüf edir. Seçilmiş imperator I Valentinian Qərbi imperiyanın, qardaşı II Valent isə Şərqi imperiyanın hakiminə çevrilir. Bölünmüş hakimiyyət üsuluna baxmayaraq rəsmən bütöv sayılan imperiya 394 cü ilədək mövcudluğunu qoruyub saxlaya bilmişdir. 394 cü ildə I Feodosi imperiyanın qərb hissəsini qəsb edərək qısa müddətə birləşmiş imperiyanın sonuncu imperatoruna çevrilmiş olur. 395 ci ildə I Feodosinin ölümündən sonra oğlanları Honnori qərbi, Arkadi isə şərqi imperiyanın imperatoruna çevrilirlər. 60 il ərzində imperiyanın qərbi Feodosinin övladları tərəfindən məhz Ravennadan idarə edilmişdir. Honnoridən sonra hakimiyyətə III Valentinian (423455) gəlir. V əsrdən başlayaraq Roma tarixinin qara günlərini yaşamış olur. Hunların, germanvandal tayfalarının aramsız hücumları altında ərazisinin böyük bir hissəsini itirən darmadağın edilmiş Roma tənəzzül etməyə başlayır. Qərbi Roma imperiyası rəsmi olaraq 4 sentyabr 476 cı ildə germanların başçısı Odoakr tərəfindən sonuncu Qərbi Roma imperatoru olan Romul Avqustun devrilməsi ilə süqut etmiş olur.

MənbəRedaktə

  • Henning Börm: Das weströmische Kaisertum nach 476. In: Josef Wiesehöfer et al. (eds.), Monumentum et instrumentum inscriptum. Stuttgart 2008

Vikianbarda Qərbi Roma imperiyası ilə əlaqəli mediafayllar var.