Köhnə Azərbaycan ekzonimlərinin siyahısı
Köhnə Azərbaycan ekzonimlərinin siyahısı — 1940-cı illərə kimi Azərbaycan dilində (həmçinin orta azərbaycanca və qədim azərbaycanca) qeyd olunmuş ekzonimlər. SSRİ hökuməti Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətini işğal etdikdən sonra Azərbaycan istilahatına aid çox sözlər "internasionalizmlər" ilə əvəz olunur, Lenin tərəfindən başlanan və Stalin tərəfindən güclənən bu hərəkatın ən pik dönəmi 1937–1945-ci illər olur. Ərəb qrafikalı Azərbaycan əlifbasından latın əlifbasına keçmə nəticəsində bir çox istilahlar unudulur və coğrafi istilahata getdikcə ruscadan gələn sözlər çoxalır.[mənbə göstərin]
Adlar
redaktəİndiki adı | Köhnə dildə qeyd olunmuş adı | Transliterasiya | Qeyd |
---|---|---|---|
Afrika | ﴾افریقیّه ﴿افریقیە | İfriqiyyə (İfriqiyə) | XX əsrə kimi |
Albaniya | ارناود لق | Arnaudluq (Arnavudluq) | |
Amerika | ینگی دنیا ، یݣی دنیا | Yeni Dünya (Yenidünya) | |
Amsterdam | مصردام | Mısırdam[1] | XVIII-XIX əslərdə işlənmişdir |
Asiya | اسیا | Asya (Asiya, Asia) | |
Aul | آغل ، آغیل | ağıl | |
Avropa | اوروپا | Avropa (Ovropa, Oropa, O'ropa) | |
Avstriya | نمچە ، نمسە | Nemçə, Nemsə | Orta əsrlərdə bir çox dillərə daxil olmuş slavyan sözüdür. Hərfi tərcümədə němьcь sözünün anlamı "lal" deməkdir (onların slavyan dilində danışa bilmədiyinə görə) və slavyanlar bu sözü bütün almandilli tayfalar üçün işlədirdi, lakin Türk-Ərəb-Fars terminologiyasında bu ancaq Avstriya anlamı verir[2][3] |
Aysberq | بوز داغی ، بوز طاغی | Buzdağı (Buz dağı) | |
Belçika | بیلجیک | Belcik (Beljik) | |
Bosniya | بوسنه | Bosna | |
Bolqarıstan | بلغار ، بولغار ، بولغارستان | Bulğar, Bulğarstan (Bulğarıstan) | |
Brandenburq | ترنداول | Tırandavul[4] (Tirandavul, Trandavul[5], Tarandavul) | |
Çexiya | چه | Çeh | |
Efiopiya | حبش ، حبشستان | Həbəş, Həbəşistan | |
Xaldeya | کلدان | Kəldan | |
Xorvatiya | خروات | Xırvat | |
İordaniya | أردن | Ürdün | |
Kipr | قبرس | Qıbrıs | |
Kolombo | كلنبو | Kalanbu | |
Kordova (İspaniya) | قرطبہ | Qurtuba | |
Koreya | قورە[6] ، قوری | Qore [K'ore:], Qorey [K'ore:] | |
Kosovo | قوصوه ، قسوه | Qosova | |
Krakov | کراقوف | Kiraqov | köhnə yazılışı[7], tələffüzü eyni şəkildə Osmanlı Türkcəsində qeyd olunub[8] |
Qalileya | جَلِيله ، غلیله | Cəlilə, Qəlilə | |
Latviya | لتونیا | Letoniya (Letonya, Lettoniya, Lettonya) | |
Levant | شام | Şam | |
Leypsiq | لیپسق[9] | Laypsıq | |
Litva | لیتوانیا | Litvaniya (Lituvaniya, Litvanya, Lituvanya) | |
Livan | لبنان | Lübnan | |
Liviya | لِیبِیَا | Libiya | |
London | لوندره | Londra[10] | |
Makedoniya | فلیبه | Filibə | |
Mesopotamiya | جزیره | Cəzirə | |
Monteneqro | قره طاغ | Qaradağ | Bir çox kitablarda Qaradağ gedir. Tək Azərbaycanca yox, ümmumiyətlə, çox dillərdə Monte Negro (Qara Dağ) sözünün hərfi tərcüməsidir: Crna Gora, Черногория, Karadağ və s. |
Niderland | فلمنک | Fələməng (Fələmənk, Fləmənk, Fləməng) | |
Oman | عمان | Ümman | |
Polşa | لہستان ، له | Löhüstan (Lehistan), Löh (Leh) | |
Prussiya | پروسیا ، پروسیه ، پروس | Prussiya, Purusiyə, Purus | |
Portuqaliya | پرتکیز | Portəgiz (Portəkiz, Pörtəgiz, Pörtəkiz) | |
Rotterdam | روتردام | Roturdam | |
Serbiya | صرف ، صرب | Sırf, Sırb | |
Sevilya | اشبیلیہ | İşbiliyə | |
Slaviya | صقالبه ، صقالبت ، صقالبة | Səqalibə, Səqalibət | |
Sremski Karlovsi | قارلویچه | Qarloviçə | |
Stokholm | استوقولم | İstoqolm | |
Sürix | زوریق | Zuruq (Züriq, Zürix) | |
Şkoder | اشقودره | İşqodra | |
Şotlandiya | اسقوچیه | İsqoçiya (Isqoçıya, İsqoçiyə, İsqoçiyyə) | |
Şri-Lanka | سرنديب ، سیلان | Seylan, Sərəndib | |
Ştat | اشتات | İştat | |
Tripoli | طرابلس ، طرابلوس | Tırabulus (Trabulus, Tırablus, Trablus, Tarabulus, Tərəbülüs) | |
Tunis | تونس | Tunus | |
Valensiya | بلنسیہ | Bələnsiyə | |
Vulkan | یانار داغ | Yanardağ (Yanar Dağ) | |
Yaponiya | ژاپون | Japon |
İndiki adı | Köhnə dildə qeyd olunmuş adı | Transliterasiya | Qeyd |
---|---|---|---|
Brest | برەست | Birest | "Azərbaycan" qəzetində (1918-1920) bir çox yerdə işlənmişdir[11], XX-əsrə qədər برەست yerinə برست yazılırdı (ە "e"-siz, intəhası tələffüzü eyni idi) |
Minsk | مینسق | Minisq | "Azərbaycan" qəzetində (1918-1920) bir çox yerdə işlənmişdir[11] |
Çin
redaktəİndiki adı | Köhnə dildə qeyd olunmuş adı | Transliterasiya | Qeyd |
---|---|---|---|
Cimasar | 𐰋𐰾𐰉𐰞𐰶 | Beşbalıq | Beşbalıq adı 713-cü ildə Orxon abidələrində qeyd olunub[12][13] |
Çin | خطا ، چین | Xita, Çin | |
Çyuançjou | زيتون | Zeytun | Müsəlman Şərqi yazılarındakı Çinin Zeytun şəhəri Çyuançjou (Quanzhou) ilə eyniləşdirilməsi XIX-cu əsrdə mübahisəli idi, bəzi alimlər Polo və İbn Battutanın bu adı Syamen (Xiamen) limanına dediyini düşünürdü. Amma sonra, Çin tarixi mənbələri bu şəhərin keçmiş statusu və əsrlər boyu yavaş-yavaş çökən limanının əvvəlki mükəmməlliyi qeyd edir |
Hançjou | خنسای | Xansay | Cəmi ət-Təvarix (XIV əsr), Tarix-i Bənakəti, Nüzhət əl-Qulub (1340-cı illər), Xitaynamə (XVI əsr) kimi kitablarda qeyd olunub[14] |
Qaoçanq | قره خواجه | Qaraxoca (Qara Xoca) | Yuan sülaləsi və Min sülaləsi vaxtlarında "Halahezhuo" (哈拉和卓) [Halahıcuo] və indiki uyğurca adı Qaraxocadır |
Quançjou | خانفو | Xanfu | Qədimi mənbələrdə Xanfu olaraq qeyd olunub[15] |
İnin | قولجا ، غولجا | Qulca | qazaxca və uyğurca İnin (Yíníng) şəhərinin yerli adı, deyilənə görə Orxon abidələrində qeyd olunub. Kökü Mancur dilində "uxulca" (uhulja) sözündən gəlir və Altay dağ qoyunu və ya Arxar deməkdir[16] |
Mancuriya | ماچین | Maçin | |
Pekin | خان بالق | Xanbalıq | Çinin Türk-Monqol tayfaları hökuməti (Yuan sülaləsi) vaxtında belə adlanıb[17][18] |
Şandonq | 𐱁𐰦𐰆𐰭 ⁚ 𐰉𐰞𐰶 | Şantunbalıq | Qədim Azərbaycan (Türk) mənbələrində bu şəhər Şantuŋbalıq kimi ilə qeyd olunub, Şantuŋ isə həmin şəhərin yerləşdiyi vilayyətin adıdır[19][20] |
Sincan-Uyğur Muxtar Rayonu | شرقی تركستان | Şərqi Türkistan | ərazinin tarixi adı[21][22] |
Tibet | 𐱅𐰇𐰯𐰇𐱅 ⸰ تُبُتْ | Tüpüt | Qədim türk dilində bu məkanın adı Tüpüt (𐱅𐰇𐰯𐰇𐱅) olaraq tanınırdı. Bu sözün qədim türkcə 𐱅𐰇𐰯𐰇 (töpö/töpü/tüpü - təpə) sözündən gəlməsi ehtimal olunur.[23] Mahmud Qaşqarlının məşhur Divanü Lüğat-it-Türk kitabında Qaraxanlı türkcəsində eyni qədim türk dilindəki kimi Tübüt (تُبُتْ) olaraq qeydə alınıb, lakin həmin əlifbada olmadığına görə P hərfinin işlənməməsini qeyd etmək olar. |
Tzin imperiyası | چین ماچین | Çinimaçin | |
Tyanşan | تَݣری طاغ ⸰ 𐱅𐰭𐰼𐰃 ⁚ 𐱃𐰍 | Tanrı dağ (Tanrıdağ, Tanrıdağı, Tanrı dağı) |
Tarix boyu Ermənistan hökumətləri yaşayış məntəqələrin adlarını rəsmi olaraq dəyişsə də, Azərbaycan hökuməti Qərbi Azərbaycanın tarixi şəhərlərinin orijinal adlarını işlədir (bax Ermənistanın adları dəyişdirilmiş şəhərlərinin siyahısı)
İndiki adı | Köhnə dildə qeyd olunmuş adı | Transliterasiya | Qeyd |
---|---|---|---|
Abovyan | Ellər | adı 12.10.1961 tarixində ermənicə qoyuldu | |
Alaverdi | Allahverdi | ||
Artaşat | Qəmərli | ||
Berd | Tovuzqala[24] | ||
Eçmiədzin | ﴾اوچ موذن ﴿ئۆچمُؤَذِّن | Üçmüəzzin (Üç Müəzzin) | |
Hrazdan | Aşağı Axta | 1959-cu ildə[25] | |
İcevan | Karvansara[26] | ||
İrəvan | روان ، اروان ، ایروان | Rəvan, İravan (İrəvan) | |
Martuni | Aşağı Qaranlıq | 1926-cı ildə[27] | |
Noyemberyan | Barana | 04.01.1938 tarixində | |
Sisian | Qarakilsə | 02.03.1940 tarixində[28][29][30] |
İndiki adı | Köhnə dildə qeyd olunmuş adı | Transliterasiya | Qeyd |
---|---|---|---|
Fransa | فرنگستان | Firəngistan (Frəngistan) | |
Korsika | قورسوغه | Qursuğa | Piri Rəisin xəritəsində Korsika adası Cəzirət Qursuğa deyə qeyd olunmuşdur[31] |
Marsel | مارسلیه | Mərseliyə | bir çox şərq mənbələrində |
Nitsa | نیسه | Nisə | köhnə xəritələrdə[32] |
Ramatyuel | رحمت الله | Rəhmətüllah | orijinal adı Rəhmətüllah olub[33] |
Tulon | تولون | Tulun | |
Tuluza | تولوشہ ، تولوز | Tuluz, Tuluşa (Tuluşə) | |
Tur | بلاط الشهداء | Bəlatüşşühəda (Bəlat əş-Şəhada) | 10 Oktyabr 732 tarixindəki döyüş ilə əlaqədər müsəlmanlar tərəfindən verilən ad |
Gürcüstan
redaktə1936-ci ildə SSRİ Xalq Daxili İşlər Komissarlığı (НКВД) və Mərkəzi İcra Komitəsinin (ЦИК СССР) sənədinə görə Gürcüstan SSR-nin yaşayış məntəqəsinin adları bütün sovet xalqlarının dillərində gürcü dilindəki adının transkripsiyası olmalıdır. Bir çox yaşayış məntəqələrinin adlarına sadəcə "İ" hərfi əlavə olunub.[34]
İndiki adı | Köhnə dildə qeyd olunmuş adı | Transliterasiya | Qeyd |
---|---|---|---|
Abastumani | اباسوبان | Abasuban, Abbas-Tuman (Abbastuman) | Şəhər 1595 tarixli Dəftər-i Müfəssəl-i Vilayət-i Gürcüstan-da "Abasuban" (اباسوبان) olaraq yazılmışdır, daha sonra Abbas-Tuman (Abbastuman) kimi qeyd olunurdu[35], bunun səbəbi Şah I Abbasın Kartli və Katexiyaya yürüşlərindən sonra Şah Abbasa məsxərə qurulması ola bilər. 1936-ci ildə gürcüsayağı Abastumani kimi adlandırılıb |
Anakliya (Redut-Kali) | ردوت قلعه | Redutqala[36] | Tarixi Redutqalaya aid dağıntılar indiki Anakliyada və Kulevidə tapılır (aralarında 15 km məsafə var) |
Bağdati | بغدادی | Bağdadi | 1940-ci ilə qədər Bağdadi adı ilə tanınırdı, sonra rusca Mayakovski (Маяковский) adlandırıldı; 1990-cı ildə gürcüsayağı Bağdati (t harifi ilə) adlandırıldı |
Batumi | باطوم | Batum | |
Bolnisi | Чорук-Кемерли[37] | Çörük Qəmərli | Çörük Qəmərli adı ilə salınıb, lakin 1817-1819-cu illərdə Russsiya İmperiyası Katarinenfeld olaraq dəyişdi, daha sonra Sovet vaxtında 1921-ci ildə Lüksemburq oldu və 1944-cü ildə gürcü dilində Bolnisi adlandırıldı |
Dmanisi | Башкечид | Başkeçid | 1947-ci ildə Başkeçidin adını gürcü dilində Dmanisi qoydular[38][39] |
Xaşuri | Bəytaxı | tarixi adı Bəytaxtı olub[40][41] | |
Kazbek dağı | قازبک طاغ | Qazbək dağı (Qazbəy dağı) | köhnə Azərbaycan orfoqrafiyasına görə "bəy" sözü "bək" (بک) olaraq yazılırdı[42] |
Kobuleti | چوروک صو ، چورک صو ، چوریک صو | Çürüksu[36] | |
Kulevi (Redut-Kali) | ردوت قلعه | Redutqala[36] | Tarixi Redutqalaya aid dağıntılar indiki Anakliyada və Kulevidə tapılır (aralarında 15 km məsafə var) |
Kutaisi | ﴾کوتایس ﴿کتایس | Kutayis (Kütayis) | |
Qardabani | قره تپه ، قره يازى | Qaratəpə, Qarayazı | 1947-ci ilə iki adla Qaratəpə və Qarayazı kimi tanınırdı[43] |
Marneuli | ساربان ، بورچالی | Sarvan, Borçalı | 1929-cu ilə kimi Sarvan və 1947-ci ilə Borçalı olub, sonra Gürcülər gürcü dilində ad verdilər |
Ninotsminda | آلتون قلعه | Altınqala | Osmanlının Çıldır vilayətinin bir qalası (1717-1730) |
Poti | فاش | Faş | Şərqi Qara dənizdəki quldurluq halının bitməsi üçün xaraba halda olan Faş qalası 26 iyul, 1579-cu ildə yenidən inşa edildi. 1858-ci ildə şəhər liman statusu almışdır |
Tsalka | بارْمَقْسِز | Barmaqsız | 1932-ci ildə Barmaqsız adını Tsalka (Цалка) olaraq dəyişdirdilər[44][45] |
Stepantsminda | قازبک | Qazbək (Qazbəy) | köhnə Azərbaycan orfoqrafiyasına görə "bəy" sözü "bək" (بک) olaraq yazılırdı[42] |
Suxumi | صوقوم قلعه | Suqumqala[36] | |
Tbilisi | تفلیس | Tiflis | |
Telavi | قره جه لر | Qaracalar | |
Tetritskaro | Ағбулаг | Ağbulaq | 1940-ci ildən sonra Ağbulaq gürcü dilində Tetritskaro adlandırıldı[46][47][48] |
Hindistan
redaktəBritaniya imperiyasından azadlıq əldə edən Hindistan etnik cəhətdən həssas addəyişmə siyasətini aparır (və bu yalnız yaşayış məntəqələrinə aid deyil, həmçinin küçə adları, simvolikalar və s.). Bharatiya Canata Partiyası (BJP) 1990-cı və 2001-ci illərdə Əhmədabad şəhərini Karnavati olaraq və Allahabad şəhərini Prayaqrac olaraq dəyişdi.[49] Prayaqrac adının qəbul edilməsindən sonra BJP rəsmisi bildirib: "Bu gün BJP hökuməti Əkbərin etdiyi səhvi nətər lazımdı düzəltdi".[50] 2018-ci ildə Övrəngabad şəhəri Çhatrapati Sambhaci Naqar və Osmanabad şəhəri Dharaşiv olaraq dəyişdirildi. Maharaştra ştatının rəisi Uddhav Thackerey 2020-ci ildə qeyd etdi ki, bunların səbəbi «islami» adlardan hindu adlarına keçməkdir.
Hindistan mədəniyyəti etnik və dini qrupların əsrlər boyu bir-bir ilə sülh içində yaşamaqda idi, lakin Hindistan şəhərlərinin və yerlərinin adlarının dəyişdirilməsi kimi hadisələr bu qruplar arasında əsas gərginliyi üzə çıxarır. Bu, ən asan şəkildə millətin müsəlman və hindu əhalisi arasında ziddiyyətli maraqlar və tarixi şərhlər vasitəsilə nümayiş etdirilir. Hindu millətçi partiyası Bharatiya Canata Partiyasının (BJP) siyasətdə hindu millətçiliyinin artan tendensiyası nəticəsində müsəlmanlarda və başqa hindlərdə müsəlman keçmişlərinə qorxu və nifrət yaradır. Bu məyusluğa səbəb olan mühüm hadisələr arasında Feyzabad rayonunun adının Ayodhya rayonu (hinduizmin müqəddəs şəhəri) adlandırılması daxildir.
Hindistanın dəyişən imici ilə yanaşı, onun tarixi tədricən müsəlman deyil, hindu irsini əks etdirən adlarla yenidən yazılır. Hindistanlı müəllif Puşpa Sundar yazır: “Addəyişdirilmələrin arxasında duran məqsəd, istər əvvəllər, istərsə də indi edilir, digərinin etdiyi yaxşılığın və pisin hökm sürən yaddaşını silməkdir və eyni zamanda, cari dövrün şərh etdiyi kimi, tarixə böyük təsir göstərməkdir”. O, oxucuları nəsillərin dəyərləri və münasibətləri dəyişdikcə tarixin yenidən yazılmasının arxasında duran əxlaqı nəzərdən keçirməyə sövq edir. Bu hadisələr müsəlman olan Hindistan vətəndaşlarını öz barədə «ikinci sort» düşüncəsini yayır və bu Hindistanın dünyəvi, çoxkonfessiyalı bir millət olması iddiasına zidd görünür.
İndiki adı | Köhnə dildə qeyd olunmuş adı | Transliterasiya | Qeyd |
---|---|---|---|
Ayodxya rayonu | فیض آباد محلی | Feyzabad mahalı | |
Benqaliya | بنگاله | Bengalə | |
Benqal körfəzi | بنگاله کورفزی | Bengalə körfəzi | |
Çennai | مدراس ، مَدرَس | Mədrəs | |
Dehli | شاه جہان آباد ، شاه جهان آباد | Şahcahanabad (Şah-Cahan-Abad) | |
Hindistan | هند | Hind | Köhnə dildə Hindistan ərazisi üçün sadəcə Hind (هند) sözü işlənirdi |
Karnataka | میسور و حیدرآباد | Məysur və Heydərabad | 1956 ildə Hindu millətçiləri tərəfindən ştatları yeni yenidən qurma nəticəsində müsalman əhalili Heydərabad ştatı Andhra Pradeş və Məysur arasında bölünür, bunun mənası müsəlmanları deorqanizasiya etmədir. 1973-cü ildə Məysur ştatı müsəlman adına oxşadığına görə adını dəyişdirərək Karnataka edirlər |
Narmadapuram | ہوشنگ آباد | Hüşəngabad | 2021-ci ilin Mart ayında Hindu millətçilərin addəyişmə siyasəti ilə əlaqəli "müsəlman" adı Hindu adına dəyişdirildi[51][52] |
Tamil-Nadu ştatı | مدراس ریاستی | Mədrəs rəyasəti | 14 yanvar 1969-cu ildə Hindu millətçilərinin addəyişmə siyəsətində dəyişdirildi |
Varanasi | بنارس | Bənarəs | Hindu millətçlərin ləhcəsində yazılmağa başladı |
İran
redaktəİranda şəhərlərin adını dəyişməsi əsasən 1925-ci ildən hökumətə fars milliyyətçi Pəhləvilərin keçməyi ilə əlaqəlidir, bir çox türkdilli adlar ya başqa farsca sözlə əvəz olunub və ya hərfi tərcümə olunub.
İndiki adı | Köhnə dildə qeyd olunmuş adı | Transliterasiya | Qeyd |
---|---|---|---|
Arasbaran | قره داغ | Qaradağ | 1925-ci ildə Rza Şah Əhməd Şah Qacarı taxtdan salıb Pəhləvi sülaləsini quranda Arasbaranın tədricən tənəzzülü başladı. Yeni padşah türk (Azərbaycan) əhalisinə qarşı mədəni və etnik millətçilik və assimilyasiya siyasətini həyata keçirməyə başladı və Qaradağ şəhərinin adını Arasbaran olaraq dəyişdi[53][54] |
Həştrud | سرسکند | Sərəskənd | Bölgənin Azərbaycan türkcəsində istifadə olunan adı Sərəskənddir. Hazırki rəsmi adı olan "Həştrud" isə farsca "həşt" (səkkiz) və "rud" (çay, axar su) sözlərindən ibarətdir. Şəhərin əsası Teymurilər dövləti dövründə salınıb |
Məhabad | ساوق بلاغ | Soyuqbulaq | Məhabad adı ilk dəfə Birinci Dünya Müharibəsindən sonra, Pəhləvi Rza şahın (1925–1941) dövründə olmuşdur. Bundan əvvəl türkcə soğuq-bulaq sözünün farsca təhrifi olan Savojbolagh kimi tanınırdı |
Məlikan | مَلِکْ کَنْدی | Məlikkəndi (Məlik Kəndi) | Farsca Məlikan kimi tanınan şəhərin adı Qacar süləlasinin vaxtında Məlikkəndi adıyla yaranmışdır[55] |
Miyandoab | قوشاچای | Qoşaçay | Şəhərin Azərbaycan türkcəsindəki adı olan Qoşaçay adı "cüt, iki dənə olan" mənalarını daşıyan "qoşa", və "təbii axar su" demək olan "çay" sözlərindən ibarətdir. Hazırkı rəsmi farsca adı olan Miyandoab adı isə "miyan" (orta, ortasında), "do" (iki), və "ab" (su) sözlərindən ibarətdir |
Nəqədə | سۇلدۇز | Sulduz | Monqol tayfasının şərəfinə Sulduz adı ilə salınıb (yerli əhalə həm də Sundus deyir)[56] |
Puldəşt | عَرَبْلَر | Ərəblər | Şəhərin əski adı Ərəblər olsa da sonradan 1938-ci ildə farslaşdırılaraq Puldəşt adı verilmişdir[57] |
Siyahçeşmə | قره عینی | Qaraəyni (Qara Əyni) | Şəhərin Azərbaycan türkcəsindəki adı olan Qaraeyni adı Azərbaycan türkcəsindəki "qara" (bu söz yer adlarında istər qara rəng, istər "böyük, əzəmətli, [bəzən] uca" mənalarını verir) və ərəbcə "göz, bulaq" mənalarını verən "eyn / əyn" sözlərindən ibarətdir. Lakin şəhərin hazırkı rəsmi farsca adı olan Siyahçeşmə bu şəhərin əsl doğma adının (Qaraeyni) farscaya sözbəsöz tərcümə edilməsiylə yaranıb; belə ki, "qara" sözü "siyah" sözü ilə, "eyni" (bulaq) sözü isə "çeşmə" sözü ilə (hər iki söz xalis fars sözləridirlər) əvəz olunub |
Şahindej | صاین قلعه افشار | Sayınqala Əfşar | şəhərin köhnə adı, Zəncandakı Sayınqala (Sainqala) ilə qarışdırmamaq üçün Əfşar sözü əlavə olunur |
Təkab | تیکان تپه | Tikantəpə | 1938-ci ildə Rza xan Palani Pəhləvinin toponimlərin farslaşdırılması proqramına uyğun olaraq tarixi adı Tikantəpə olan şəhərin adı dəyişdirilərək Təkab olmuşdur[58][59] |
Üskü | اوشقایا | Üşqaya | yazılışı Üşqaya-dır (Üçqaya deyil), bunun səbəbi "üç" sözü ilə əlaqəsi olmamasıdır[55] |
İtaliya
redaktəAdların çoxusu 831-1072 illərdə olan Siciliya əmirliyi ilə bağlıdır. Cənubi İtaliyanı şəhərlərin adları çoxusu ərəbcədir.
İndiki adı | Köhnə dildə qeyd olunmuş adı | Transliterasiya | Qeyd |
---|---|---|---|
Alkamo | القاموق | əl-Qamuq | şəhəri salan kişinin adına görə (əl-Qamuq) |
Baqeriya | بحریه | Bəhriyyə | |
Florensiya | فلورنچه | Florança | "Dictionnaire Turc - Français" (1837) lüğətində; Məhəmməd İdrisi İflürənsə (إِفْلُورَنْسَة) kimi qeyd etmişdir[60] |
Genuya | جَنَويزْ | Cənəviz ~ Gənəviz | |
İtaliya | ایتالیه | İtaliyə (İtaliyyə, İtalya, İtalyə) | |
Kaltanissetta | قَلْعَةُ النِّسَاءِ | Qələtənnisə (Qalanisə) | ən birinci adı Castra Nicia (Kastranisiya) olmuşdu; müsəlman fəthindən sonra oldu Qələt ən-Nisə (قَلْعَةُ النِّسَاءِ) — 'Qadın qalası'[61] |
Kataniya | [62][63][64]قَطَانِیه | Qətəniyə (Qətəniyyə) | Bələdülfil (Bələd-ül-Fil - "Fil şəhəri") adı da var[65] |
Lombardiya | أَنْبَرْدِیه | Ənbərdiyə | Məhəmməd İdrisi qeyd etmişdir[66] |
Marsala | مَرْسَى عَلِيّ | Mərsa Əli (Mərsaəli) [mərsəli] | Məhəmməd İdrisi qeyd etmişdir, mənası "Əli Limadı" deməkdir. Daha sonra "Mərsa Allah" (مَرْسَى الله) olaraq dəyişmişdir, bunu italyanlar Marsala kimi deməyə başladı |
Messina | [67]﴾مسینه ﴿مَسِّينَةُ | Məsinə (Məssinə) | 842-ci ildə müsəlmanların fəthi nəticəsində uyğunlaşmış ad, daha öncə fərqli variantlar var idi: Messana, Messene, Missina və s. |
Neapol | آنابولى | Anabolu | "Antonio Ciadyrgy Dizionario Italiano e Turco" (1834) və Osmanlı mənbələrində |
Palermo | باندرمه | Bandırma | "Antonio Ciadyrgy Dizionario Italiano e Turco" (1834) və Osmanlı mənbələrində |
Roma | قزل الما ، روم | Qızıl Alma (Qızılalma), Rum (Urum) | bax Qızıl Alma; qız alma bir çox türkdilli (osmanlı, türkiyə, qırımtatar və s.) lüğətlərdə Roma şəhərinin qarşılığı kimi verilib. Başqa mənbələrdə yenə Romada yerləşən Vatikan cırtdan dövlətinin Pyotr bazilikası (Basilica Sancti Petri) ola bilər. Ayrıca, "romalı" sözün tərcüməsi də "qızılalmalı" kimi verilir |
Siciliya | سچلیا ، چچلیه | Siçiliya (Siçilya), Çiçiliyə (Çiçiliyyə) | |
Taranto | طارنت | Tarant[68][69] | |
Tirren dənizi | دوقه دكزی | Duqa dənizi | |
Triest | [70]ترِیـٔـسـته | Triyəstə | "Antonio Ciadyrgy Dizionario Italiano e Turco" (1834) kitabında 733-cü səhifəsində. Məhəmməd İdrisi İstəcənkü (إصطاجانكو) kimi yazmışdır |
Turin | طَرُونَه | Tərünə | Məhəmməd İdrisi qeyd etmişdir[66] |
Venesiya | وندیک | Venedik | |
Verona | [71]فيرونه | Feyruna |
İndiki adı | Köhnə dildə qeyd olunmuş adı | Transliterasiya | Qeyd |
---|---|---|---|
Baykonur | باي قوݣور | Bayqonur | Bay və Qonur birləşməsindən |
Fort-Şevçenko | توپ قراغان | Tüpqarağan (Tüpqırağan, Tüp Qırağan) | |
Jarkent | جار کند | Carkənd | Car («carçı», «car çəkmək» sözləri ilə əlaqəlidir) və kənd birləşməsindən |
Oral (Uralsk) | تکه قلعەسی ، تکه | Təkə, Təkə qalası (Təkəqalası) | |
Petropavlovsk | قزل جار | Qızılcar | Qızıl və Car («carçı», «car çəkmək» sözləri ilə əlaqəlidir) birləşməsindən. Lazar Budaqov 1871-ci ildə qeyd etmişdir[72] |
İndiki adı | Köhnə dildə qeyd olunmuş adı | Transliterasiya | Qeyd |
---|---|---|---|
Bessarabiya | بوجاق | Bucaq | Bucaq Moldovanın cənubu və Ukraynanın Odessa vilayyətinin qərb hissəsindən ibarət tarixi bölgədir. Lazar Budaqovun lüğətində və 1876-cı ilin Турецкий собеседник kitabında Bessarabiya sözünün tərcüməsi kimi yazılıb |
Kauşen | قاوشان | Qovşan (Qavşan) | Lazar Budaqov lüğətində |
Kişinyov | قشلانو | Qışlanöv | Lazar Budaqov lüğətində |
Komrat | کومرات | Kömürat (Kömrat) | Komrat adı yerli tatar (qaqauz) dilindən "kömür at" (kömür rəngli at, qara at) ifadəsindən gəlməsi ehtimal olunur[73] və şəhər gerbində həmin at təsvir olunub. Köhnə əlifba ilə کومرات kimi yazıldığına görə bunu bir neçə cür oxumaq olur: Kömürat > Kömrat > Komrat. Bunun haqqında bir xalq sözü var: “...yaşamak erinin saabisi tatarmış, Orumbet Oglu adıymış. Onun bir beygiri Komur at varmış. At yarışmakların çoyunda o ensärmiş. Bu beygirin adını tatar küüyünä koymuşlar...” — "yaşayış yerinin sahibi tatar imiş, adı Or Məhəmməd Oğlu imiş. Onun "Kömür At" adında bir atı var imiş. At yarışlarının çoxunu o udurmuş. Bu atın adını Tatar kəndinə qoymuşlar." |
Moldova | قره افلاق ، قَرَه اَفْلاق ، بوجاق | Qara Əflaq, Bucaq | Tarixi Əflaq (Valaxiya) ərazisinin bir hissəsi olduğuna görə bura əraziyə də Əflaq deyilir, amma dəqiqləşdirmək üçün Qara Əflaq ifadəsi deyilirdi. Bucaq isə Moldovanın cənubu və Ukraynanın Odessa vilayyətinin qərb hissəsindən ibarət tarixi bölgədir |
Ştefan Voda | قزل | Qızıl | 1949 ildə adını dəyişdirdilər |
İndiki adı | Köhnə dildə qeyd olunmuş adı | Transliterasiya | Qeyd |
---|---|---|---|
Braşov | Barasu | "bara su" sözü Bulğar Türkcəsindən "ağ su" mənası verir[74][75] | |
Breila | ابرائل | İbrayıl (İbrail) | |
Buxarest | بکرش | Bükrəş (Bükürəş) | |
Curcu | یر گوگی | Yergöyü | avropa mənbələrində Iergogi[76] və Jergiogi[77] kimi qeyd olunurdu, əbcədlə Yergöyü sözü qaydaya görə "yer gögi" (یر گوگی) kimi yazılır |
Çokırliya | Bülbül | iki kənddən birləşir: Kiçik Bülbül və Böyük Bülbül; komunnanın köhnə adı Bülbül idi (1968) | |
İstriya | Qaranəsif | ||
Konstansa | كوستنجه | Köstəncə | yerli dildə adı: yerli qaraçılar, bolqarlar, dombruca tatarları və türklər işlətdiyi şəhər adı Köstəncədir |
Krayova | قره يوه | Qarayuva (Qara Yuva) | osmanlı xəritələrində və yazılarında keçdiyi ad[78] |
Neqru Vode | قره عمر | Qaraömər (Qara Ömər) | 1715-ci ilə Qaraömər adı ilər salınıb Romınca 1926-cı ilə kişi yazılışı Caraomer, yerli türklər Karaömer deyir |
Nevodari | Qaraqoyun | şəhər 1421-ci Qara Qoyun adı ilə salınıb, lakin indiki yerli camaat Qaraqoyum deyir, rumınca yazılışı Caracoium idi | |
Oradea | واراد | Varad | |
Rumıniya | رومانيا | Romaniya (Romanya) | |
Satu-Mare | ساتمار | Satmar | |
Sibiu | Sibin (Sebin, Sevin) | Sibin<Sebin<Säbin sözü Bulğar Türkcəsindən "sevin" feilinin mənasını verir[79] | |
Timişoara | طمشوار | Tumuşvar (Tımışvar) | |
Tırqu-Mureş | مورش بازاری | Mureşbazarı | |
Transilvaniya | اردل | Ərdəl (Erdəl) | |
Valaxiya | افلاق | Əflaq (İflaq) | |
Yassı | یاش | Yaş |
Rusiya
redaktəİndiki adı | Köhnə dildə qeyd olunmuş adı | Transliterasiya | Qeyd |
---|---|---|---|
Azov | آزاق | Azaq | |
Azov dənizi | آزاق دَݣِزی | Azaq dənizi | |
Anapa | Buğurqala | tarixi adı[80] | |
Axtubinsk | آق تبه | Ağtəpə | Hacıtərxanlılar tərəfindən "Aqtübə" ("Ağ təpə" yerli ləhcədə Axtüpə kimi səslənir) adı ilə salınıb, ruslar rəsmi Axtubinsk yazıb |
Belqorod | آقسرا | Aqsara (Ağsara) | Belqorodun türk dillərinə Aqsara (Ağsara) kimi tərcüməsi Lazar Budaqovun lüğətində qeyd olunmuşdur |
Beslan | بک آصلان | Bəyaslan (Bəy Aslan) [bəslan] | Şəhərin adı yerli müsəlman-osetinlərindən dağaur tayfalı dərəbəy olan Beslan Tulatovun (Беслан Тулатов) adını daşıyır. Bu ad «Bəy Aslan» (بک آصلان) sözlərinin birləşməsidir, qısaldılaraq Bəslan şəklini almışdır |
Blaqodarnıy | سولدوز | Sulduz | Köçəri Monqol-Tatar tayfaları Soldus şəklində deyirdi[81] |
Budyonnovsk | Карабаглы[82] | Qarabağlı | Şəhər Macar adı ilə Xəzərlər tərəfindən salınıb, bu adla Dərbəndnamədə, İbn Bətutə tərəfindən və digər mənbələrdə qeyd olmuşdur; ruslar buranı Starıye Macarı (Köhnə Macarı) qeyd edirdilər. 1799-cu ildə rus çarı fərqli yerlərdən (İran, Dərbənd) erməniləri toplayaraq bu şəhərdə məskənləşdirdi və şəhərə 2 rəsmi ad qoyuldu: Svyatoy Krest ("Müqəddəs Xaç", Св. Крест, Святой Крест, Креста Святого) və Qarabağlı (Карабаглы).[83] Başqa məlumata görə yerli camaat bu şəhəri Qarabağlı deyirdilər, ermənicə adı isə Surb Xaç olmuşdur.[84] Daha sonra ermənilər əsksəriyyətə dönüb və onlara öz erməni məhkəmə sistemini istifadə etməyi icazəsi verilib |
Çeçenistan | چچنیستان ، میچغیز | Çeçənstan (Çeçənistan), Mıçığız[72] | |
Çelyabinsk | چلبى | Çələbi | indiki zaman türk dillərində olan adı (Siləbe, Çiləbe, Çeləbi, Şelepi) və tarixi əsl adı. Rus dili Çelyabı və Çelyaba kimi tələffüz olunurdu. Əslən Başqırd şəhəri kimi salınıb[85] |
Çerkessk | بطال پاشا | Battalpaşa | |
Çervlyonnaya | اوراز قلعه | Orazqala[86] | |
Dalnereçensk | إيمان | İman | 1972-ci ildə[87] |
Dnepr çayı | اوزی صویی | Özü suyu | |
Don çayı | تن | Tin | |
Endirey | اندیری | Əndirəy (Əndəri) | |
Gelencik | کلنجک | Gələncik | |
Georgiyevsk | گوم قَلْعَه | Gümqala | |
Həştərxan | حاجی ترخان | Hacı Tərxan (Hacıtərxan) | |
Kaluqa | قالوغا | Qaluğa | ən qədimi mənbələrdə Xəzər dilində Xoloqa (oğrular yığnağı) adı ilə keçir, daha sonra rusca Kaluqa (Qaluğa) |
Kama çayı | چولمان | Çolman | |
Kamışın | Qamışlı | yerli adı | |
Kizlyar | قزلر ، قِزْلَرْ قَلْعَه ، قیزلار قالا | Qızlar, Qızlarqala | |
Kostek | کؤسْتِک ، کوستک | Köstək | |
Krasnodar | قوبان | Quban | |
Krasnoyarsk | Кызыл-яр | Qızılyar (Qızıl Yar) | |
Kuban çayı | قومان | Quman | |
Kuma çayı | گومو | Gümü | |
Kurcinovo | Xurcunoba | adı yerli türk dillərindən (Qaraçay-balkar) Azərbaycan dilindəki eyni mənası ilə xurcun sözündən gəlir, ad öz relyefinə görə verilib[88] | |
Qolovinka (Soçi) | صو باشی | Subaşı (Su Başı) | |
Qroznı | Суюнчь-кһала[89] | Söyüncqala (Sevincqala) | |
Mahaçqala | انجی قلعه | İnciqala, Unçuqala | Orijinal adı sırf ərəb hərflər ilə (türk ya fars deyil) və hərəkəsiz yazıldığına görə, bu söz fərqli oxuna bilər: Ancıqala, İnciqala, Unçuqala və s.[90] Mirzə Kazım bəy bunu İnci (ing. Inji) kimi oxuyurdu.[91] Rus müəlifləri bu şəhəri un ilə əlaqələndirərək yerlilər tərəfindən adını Unçuqala (rus. Мучная крепость) dediyini qeyd edirdilər və bunun səbəbini bu qalanın Qafqaz mövqesində əsas ərzaq məntəqəsi olduğunu bildirirdilər.[92][93][94][95][96][97][98]Rus İmperiyası vaxtı rusca Petrovsk, Sovet dönəmindən bəri isə Maxaçkala adlanır |
Mamayka | مامای قلعه | Mamayqala[36] | |
Moskva | مسکو ، مسقو | Məsko (Məskəv, Məskov), Mosqu (Masqo, Mosqov, Masqov) | |
Nalçik | نعلجق | Nalcıq | |
Naurskaya | Невре, Новр | Nevrə | Çeçenistan hökuməti rəsmi olaraq Naurskayanın adını Nevrə olaraq dəyişdi[99] |
Novorossiysk | صوغوجاق ، صوغوجق | Soğucaq | |
Nuradilovo | Davud-Otar | köhnə yerli adı Davudotar olmuşdu sonra SSRI qəhrəmanı Nurpaşa Nürəddilovun şərəfinə Nürədilovo qoyuldu | |
Orenburq | اورنبورغ | Orunburğ | |
Primorsko-Axtarsk | اختر باختر ، اختار باختار | Axtar-Baxtar (Axtarbaxtar, Axtər-Baxtər, Axtərbaxtər) | |
Proxladnı | اوزون قلا | Uzunqala | |
Pyatiqorsk | Бештау | Beşdağ (Beşdağı) | əsl adı (Beştau - beş dağ) rus dilinə tərcümə olunub |
Rusiya | ، Әрәсеј روس ، روسیة | Rus (Urus), Rusiyet (Urusiyyet, Urusiyet, Urusyet, Rusyet), Ərəsey | Russiya köhnə mənbələrdə روسیة (Rusiyet, Urusiyyet, Urusiyet, Urusyet, Rusyet), روس (Urus ,Rus)، Әрәсеј (Ərəsey)[100] kimi qeyd olunmuşdur |
Sankt-Peterburq | ﴾فتيلبورك ﴿فيتيلبورك ، فـتيلبورك | Fitilbörk[101][102] | XX əsrin əvvəllərinə kimi azərbaycanlılar arasında bu şəhərə Fitilbörk deyilirdi və eyni şəkildə "Molla Nəsrəddin" jurnalında,[103] Cəlil Məmmədquluzadə,[104] Üzeyir Hacıbəyov[105] və s. yazıçıların əsərlərində də görünür[106] |
Saratov | ساری طاغ | Sarıdağ | Sarı dağ sözündən[107][107][107][108][109] |
Sarov | Сараклыч, Сары Кылыч, Сараклич | Sarıqılınc | həmçinin Rus mənbələrində bu yerdə XIV və ya XVII əsrdə dağıdılmış Sarı Qılınc şəhəri olduğu bildirilir, rus dilində Sarakliç (Сараклич)[110], Sarıklıç (Сарыклыч)[111], Sarı Kılıç (Сары Кылыч)[112] şəkillərində qeyd olunmuşdur, tatar dilində adı Sarıqılıç gedir |
Selenqa | 𐰾𐰠𐰭𐰀 | Seləngə çayı | qədimi mənbələrdə Seləngə adı ilə qeyd olunur[113][114] |
Sudja | صوجه | Suca | şəhərin adı "Su" və -ca kiçikləndirmə şəkilçisindən əmələ gəlir və türk-tatar mənşəlidir[115] |
Taqanroq | طيغان | Tayğan | |
Tmutarakan | تومان ترخان | Tüməntərxan (Tümən-Tərxan) | |
Tolyatti | Талјант | Talyant | yerli azərbaycanlıların dilində Talyant şəkilində tələffüz olunur |
Ulyanovsk | Синбир, Симбир | Sinbir (Simbir) | |
Verxneuralsk | تال قلعه | Talqala (Təlqala) | |
Volqa | عديل ، آطل | Edil, Atil | |
Volqoqrad | Сара-чин, Сари-су | Sarıçin, Sarısu | həmçinin Sarıçin sözündən rusca Царицин (Sarisin) adlanırmış və qeyd edilir ki Sarı-Su da olar bilər[116] |
Yelets | قره صو | Qarasu (Qara su) | tarixi qaynaqlarda əski alınan türki-tatar yer adları unudulur və indiki zamanda rus adlarına dəyişdirilib: Ağkərman - Belqorod-Dnestrovski, Qarasu - Yelets, Sarqıl - Belaya Veja, Yayıq - Ural, Boqorodskoye[117] |
Yenisey | 𐰚𐰢 | Kəm[118] | |
-ovo, -ova, -yeva, -ovka | اوبا | -oba | Şimali Qafqazdakı yerli müsəlman kəndlərindəki -oba sözü rusca -ova, -yeva, -ovo, -ovka ilə əvəz olunur: Sabunoba - Sabnova, Xurcunoba - Kurcinovo, Dolaqoba - Dolakovo və s. |
İndiki adı | Köhnə dildə qeyd olunmuş adı | Transliterasiya | Qeyd |
---|---|---|---|
Boxtar | قورغان تپه | Qurğantəpə | 2018-ci ilə kimi tarixi adı Qurğan-Təpə olub, sonra farsca (tacikcə) ad verilib |
İstərövşən | اورا تپه | Örətəpə | 2001-ci ilə kimi tarixi adı Örə-Təpə olub, sonra farsca (tacikcə) ad verilib |
Vahdət | یݣی بازار | Yenibazar | 1936-cı ilə kimi tarixi adı Yeni-Bazar olub, indiki adı farscadır (tacikcə) |
İstiqlol | تباشر | Tabaşar (Dağaşar) | şəhərin birinci adı türk mənşəli olub[119] |
Türkiyə
redaktəTürkiyədə yerləşən və Azərbaycan dilindəki şəhər adlarındakı fərq bir çox hallarda sadəcə əlifba fərqilə bağlıdır (məsələn: Ankara - Anqara, Tokat - Toxat və s.)
İndiki adı | Köhnə dildə qeyd olunmuş adı | Transliterasiya | Qeyd |
---|---|---|---|
Alanya | علائیه | Əlaiyyə (Əlaiyə) | Kalonoros adlı bu qala 1221-ci ildə səlcuq oğuzu sultanı I Əlaəddin Keyqubad tərəfindən fəth edildi və şəhərin adı onun şərəfinə Əlaiyə qoyuldu. 1933-cü ildə Mustafa Kamal Atatürkə gələn teleqraf məktubunda şəhərin adı səhvən Alanya yazılmışdı, Mustafa Kamal bu adı daha gözəl avropasayağı düşünərək 1935-ci ildə şəhəri ziyarət edəndə rəsmi olaraq dəyişdi. (Qafqazdakı tarixi Alaniya ilə heç bir əlaqəsi yoxdur) |
Kayseri | قیصری | Qaysəri (Qeysəri) | |
Sinop | سناب | Sinab | |
Tokat | توقات | Toxat | |
Trabzon | طرابزون | Tırabızon (Tırabzon, Trabızon, Trabzon) |
Ukrayna
redaktəİndiki adı | Köhnə dildə qeyd olunmuş adı | Transliterasiya | Qeyd |
---|---|---|---|
Azov dənizi | آزاق دَݣِزی | Azaq dənizi | |
Baxmaç | Baxmac | türk dillərində "baxma yeri" (başqa yerlərə baxmaq üçün rahat yer) deməkdir[120] | |
Berdyansk | Кутур-Оглы | Qoturoğlu | Noğay-Tatar əhalisi olan bu şəhərin birinci adı rusca Кутур-Оглы, ingiliscə isə Kutur-Ohla kimi qeyd olunub[121] |
Bessarabiya | بوجاق | Bucaq | Bucaq Moldovanın cənubu və Ukraynanın Odessa vilayyətinin qərb hissəsindən ibarət tarixi bölgədir. Lazar Budaqovun lüğətində və 1876-cı ilin Турецкий собеседник kitabında Bessarabiya sözünün tərcüməsi kimi yazılıb |
Bilhorod-Dnistrovski | آق كرمان | Ağkirman | ən geci XV əsrdən Aqkerman (Ağkerman) adını daşıyır, 1944-cü ildən ruslar adını Belqorod-Dnestrovski deyə dəyişsə də, yerli ukran camaatı yenə də Akerman (Акерман) adını işlədir[122][123] |
Çerkası | Çərkəz-Kirman, Çerikişi | Övliyə Çələbi Səyahətnamə kitabında bu şəhəri Çərkəz adlı bir satqın mürtəd Tatar saldığını və bu səbəbdən adı Çərkəz-Kirman olduğunu deyir. Başqa fikirə görə Çerkası sözü Çəri (چری, yeniçeri sözündəki kimi) və Kişi (کشی) sözlərindən gəlməsi ehtimal olunur[124] | |
Çerniqov | Караджар | Qaracar | "Cəfər Tarixi" (Джагфар Тарихы) kitabında Qaracar kimi qeyd olunur[125], şəhərin tanınmış abidəsi qara məzardır (черная могила) |
Dnepr çayı | اوزی | Özü çayı | |
Dnepr (şəhər) | Кодакъ, Койдакъ, Кудакъ, Гудакъ | Qodaq (Qoydaq, Köydağ) | tarixi mənbələrə görə Yekaterinoslav (indiki Dnipro, Dnepr) şəhəri Кодакъ adlanan tatar yaşayış məntəqəsinin üstündə tikilib[126], 1785-ci ildən Yekaterinoslav adı qoyulub[127]. Sözün kökü türk dillərindən mıx[128] və ya meşə[129] deməkdir. Polyak mənbəsinə görə Kudak (şəhərin polyakca adı) "qoymaq" feilindən yaranır[130]. Başqa mənbəyə görə qırımtatarca Köy və Dağ sözlərindən Койдакъ yaranıb. Avropa mənbələrində Kudack, Kudak, Kodac şəkillərində qeyd olunub |
Feodosiya | کفه | Kəfə | |
İvano-Frankovsk | Таслы Сагьар | Daşlışəhər (Daşlı Şəhər) | yerli türkdilli tayfanın (Qaraylar, Kəraimlər) dediyi ad, yerli ləhcələrdə Taşlı Şahar və Taslı Sahar deyilir[131] |
İzmail | اسماعيل | İsmayıl | Osmanlı Sədrəzzamı Ayaşlı İsmayıl Paşanın adından gəlir[132], 1772-ci ilin Rizzi Zannoni xəritəsində tam adı اوردوی اسماعیل میرزا (Ordu-i İsmayıl Mirzə) kimi yazılıb[133] |
İzyum | اوزوم | Üzüm | orijinal adı[134] |
Kaxovka | اسلام كرمان | İslamkirman | XV əsrdə İslam-Kirman adı ilə Qırım Tatarları tərəfindən salınıb[135] |
Kalmius | Бӱйӱк Ӧзен | Böyük Özən | orijinal adı |
Kamyanske | طاشلق | Daşlıq | şəhər adı yerli türk dillərindən Ukrain (Кам’янське) və Rus (Каменское) dillərinə hərfi tərcümə olunub[136] |
Kiliya | كيلى | Kili | Monqol-Tatar və daha sonra Osmanlı qalası |
Kinburn | قل بورن | Qılburun | |
Kiyev | کييف | Kiyif | |
Kremençuq | Kirmançıq | 1471-ci ildə bu qala (kirman) balaca olduğuna görə Kermancıq (yerli ləhcədə Kermənçük) adını vermişlər[137] | |
Krım | قریم | Qırım | |
Qorlivka | Bayraq, Böyrək | şəhər türk-tatar kəndinin üstündə qurulub, rus dilində Qosudarev-Buyerak kimi qeyd olmuşdur və bu əsli Bayraq və ya Böyrək olması ehtimal olunur[138] | |
Lvov | لیووف ، الوو | İlvov, Livof | ən köhnə yazılışı 1680-ci ildə İlvov kimi qeyd olunub[139], Livof şəkilində 1918-cə qeyd olunub[7] |
Mariupol | بالى صيره | Balısıra | 1577-cı ildə Aldı Gəray tərəfindən tikilib (rus mənbəsində Bolı-Saray yazılıb)[140], Qırımtatar Noğaylarının qalası olub, XVII əsrdə işlənən addır[141], ayrıca tarixi mənbələrdə Balısaray (Балы-Сарай), Balısara kimi adlar işlənilib rusca Belosaray (Белосарай, Бѣлосарай) sözü qeyd olunub, avropa mənbələrində Bolestra kimi dəyişib, avropa müəlifləri öz dillərinə بالى صيره sözünü Balisera kimi də transkripsiya edirdilər[142] |
Melitopol | Къызлыйар | Qızlıyar | yerli əhali Qızlıyar adlandırır[143] |
Oçakov | اوزی | Özü | |
Odessa | خواجه بک ، قوجه بک | Xocabəy, Qocabəy | |
Perekop | اور قپو | Orqapı (Or qapı) | |
Priazovye | کوچک نوغای | Kiçik Noğay | bir çox xəritələrdə |
Saksahan çayı | صقصغان | Sağsağan çayı | orijinal adı çağatay dilindəndir və Sağsağan quşunun şərəfinə qoyulub[144] |
Sevastopol | آقدیار ، آقیار | Ağyar, Ağdiyar | Qırımtatar dilində Aqyar, Qırımçaq dilində Axyar (Ахйар), Kəraim dilində Aqyar (Акъйар), Osmanlı dilində Aqyar (آقیار) kimi gedir, rusca keçmiş adı Axtiar (Ахтиар, Ахтіаръ) idi, bu ad türkdilli mənbələrdə آقدیار Ağdiyar kimi qeyd olunmuşdur |
Simferopol | آق مسجد | Ağməscid | Qırımtatar dilində Aqmescit, Qırımçaq dilində Axmeç (Ахмеч), Kəraim dilində Aqmecid (Акъмэджид), Osmanlı dilində Aqməcsid (آق مسجد) kimi gedir |
Slovyansk | Tor | 1784-cü ilər kimi, adı yolların birləşməsinə görə (Rusiya tərəfindən Ukraynaya keçmə yollar) Tor ola bilər | |
Xarkov | خارقوف | Xarqof | köhnə yazılışı[145] |
Xerson | Сары-Кермен | Sarıkirman | köhnə adı Sarı Kirman olub[146] |
Xotın | خوتین | Xotun | yazılışı Övliya Çələbi tərəfindən qeyd edilmiş[147] tələffüzü isə Antonio Çadırğı[148] |
Zmeynıy adası | ایلان آطاسی | İlan adası |
Yunanıstan
redaktəYunanıstan dövləti Osmanlı imperiyasından 1830-cu illərdə Avropa dövlətləri və Russsiya köməyi ilə müstəqillik əldə edən kimi yer adlarını dəyişmə siyasətini başladı.[149][150] Müasir Yunanıstan ərazisi liqvistik və etnik cəhətdən tarix boyu çox fərqli və rəngarəng olsa da[151], yunan millətçiləri bütün (istisna olmayaraq)[152] slavyan, roman (aroman, frəng, italyan), alban, türk (həmçinin ancaq Türkiyə türkcəsinin əcdadı olan Osmanlı türkcəsi deyil, qədimi türk tayfalarının (məsələn bulqar, avar türklərinin) toponimləri də daxildir. Ayrıca türkcədən keçən ərəb, fars, və qarışıq türk-ərəb-fars toponimləri də) yer adlarına yunancaya rəsmi olaraq dəyişdi.[153] 1830-cu ildən başlayaraq son yer adları dəyişikləri 1998-ci ildə baş verdi, və bu bütün Yunanıstanın yer adlarının yarısını əhatə etməkdədir.[154] 1913-1996 illər arası 4413 yer (şəhər, qəsəbə, kənd v s.) adı dəyişdirildi. adı Buna əlavə olaraq, köhnə yer adlarını işlədən (şifahi və yazılı) şəxslər qanuna görə mənsuliyyətə cəlb olunurlar.[155][156] 2005-ci ildə yazılan Yunanıstandakı ad dəyişiklərini qeyd edən siyahı son dəyişiyi 1994-cü ilə aid edir.
İndiki adı | Köhnə dildə qeyd olunmuş adı | Transliterasiya | Qeyd |
---|---|---|---|
Afina | آتنە ، آطنە | Atina, Atinə | Orijinal Αθήνα sözündəki θ hərfi rus dilinə Ф şəklində işlənilir, lakin tarixi Azərbaycan yazılarında o səsi t (ت ya ط) əvəz edir |
Aleksandrupolis | دده آغاج | Dədə Ağac (Dədəağac) | |
Evbeya | [157]اڪري بوز | Əyriboz | |
Kefaliniya | كفالونيه ، سفالونی | Kefaloniyə, Səfaloni | Səfaloni və Kefaloniyə (Kefaloniyyə) şəkillərində istifadə olunub |
Kerkira | کرفوز | Körfüz | |
Krit | گريد | Kirid (Girid) | |
Lesbos | مدللی | Midilli | adların ikisi də yunancadır, lakin Midilli (Mytilene Μυτιλήνη) tarixi daha çox işlənilir, bunun səbəbi مدللی sözün türkmənşəli sayılması ola bilər (yəni -li'ni şəkilçi saymışlar) – مدللی (bütün mənbələrdə yazılışı eynidir) sözdə qoşalı ləm hərfi (ل) yan-yana durur (لل), bu hal ancaq ləm ilə qutarıb şəkilçi qoşulan halda yarana bilər, əks halda qoşa ləm deyil, bir ləmin üstündə şəddə olmalı idi |
Naksos | نقشه | Nəqşə | |
Nestos | Qarasu | ||
Orestias | Qumçiftliyi | ||
Pirey | Aslan Limanı (Aslanlimanı, Aslanliman) | tarix boyu işləndiyi ad[158] | |
Salamin | شلمینا | Şələminə | Dictionnaire Turc - Français tome second (1837) kitabında 52-ci səhifədə yazılıb |
Saloniki | سلانیك | Səlanik | |
Samos | شامش | Şəmiş | Dictionnaire Turc - Français tome second (1837) 8-ci səhifədə yazılıb. Müxtəlif yerlərdə Samuz (ساموز) da yazılıb. Türkiyə dilində Sisam və Susam deyilir |
Samotraki | سمادیرك | Səmadirək | |
Xios | ساقز | Saqqız | adı saqqız sözündən gəlib |
Xrisupolis | Sarışaban | ||
Yunanıstan | یونان | Yunan | |
Zakinfos | زانت ، زانطه | Zanta[159], Zant[160] | avropa mənbələrində Zante deyə qeyd olunur |
Həmçinin bax
redaktəQeydlər
redaktə- ↑
- Çeh, Xırvat, Macar və s. bənzər adlardan sonra adətən "məmləkəti", "dövləti", "vilayəti" kimi sözlər əlavə olunurdu, indiki qaydaya görə bu sözlərə "±stan5" şəkilçisini əlavə etmək olar, amma daha köhnə mənbələrdə bu söz həm ölkə, həm millət, həm dil üçün işlənilirdi (əlavə şəkilçiyə və ya sözə ehtiyac olmadan)
- Köhnə dildə bəzi sözlərin yazılışı və deyilişi fərqli idi, amma transliterasiyada sözlər müasir Azərbaycan dilinin qaydalarına uyğunlaşdırılmışdır, məsələn, "dəŋiz" yerinə "dəniz", söz əvvəli "Ğ" yerinə "Q", birinci hecada "I" yerinə "İ" və s. kimi yazılmışdır.
- 1939-cu ildə SSRİ hökuməti Azərbaycan dilini kirill əlifbasına keçirtdi və bu səbəblə Avropa ölkələrinin adlarının sonundakı "-ya" (köhnə latın əlifbasında "-ja") şəkilçisi "-ия" (-iya) olaraq dəyişdi: Romanya–Romaniya, Almanya–Almaniya, İtalya–İtaliya və s.
- ی hərfi həm "İ" həm "Y" olduğuna görə Avropa ölkə adlarında "-iya", "-ia", "-ya" fərqi bilinmir (İtaliya–İtalia–İtalya, Rusiya–Rusia–Rusya və s.)
Mənbə
redaktəİstinadlar
redaktə- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2024-08-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-04.
- ↑ Goldstein: Press 1 for English. The Dartmouth. Archived from the original on 2018-07-06 and can be viewed on 2018-05-22.
- ↑ Namenforschung / Name Studies / Les noms propres. 2. Halbband+Registerband. Walter de Gruyter. 1 Jan 1996. ISBN 978-3-11-020343-1 Archived from the original Arxivləşdirilib 2023-10-05 at the Wayback Machine on 2020-01-03.
- ↑ Карманная книга для русских воинов в турецких походах, Санкт-Петербург, 1854
- ↑ Белинский В. Г., Полное собрание сочинений 1845–1846
- ↑ https://katalog.ibb.gov.tr/kutuphane3/haritalar/Hrt_000187.pdf
- ↑ 1 2 "Azərbaycan" qəzeti, 13 noyabr 1918-ci il, nömrǝ 38
- ↑ Grammatiche e Colloquj per imparare le lingue Italiana, Greco - Volgare, e Turca, e varie scienze, Bernardino Pianzola, Tomo III, 1789 (s.125)
- ↑ Amirchanianz, A. Kitabi Müqəddəs (az.). Leypsiq. 1891. 1.
- ↑ https://www.jstor.org/stable/community.33004119?seq=6 Azərbaycan Qəzeti. 1918–1920. II Cild. 11 noyabr 1918-ci il, nömrǝ 36 (s.180) Londrada Balfur öz nitqində Britaniya müstəmləkatı miyanında laqəni saxlamaq barəsində demişdir ki: Biz işbu əlaqənin heç bir düşmən tərəfindən kəsilməsinə razı ola bilmərik.
- ↑ 1 2 "Azərbaycan" qəzeti, 5 may 1919-cu il, nömrǝ 172
- ↑ https://bitig.kz/index.php?lang=r&mod=1&word=Бешбалык&tid=22&oid=16&m=1 Bolčuda : süŋüšdümiz : qaγanïn : yabγusïn : šadïn : anta ölürtim : elin : anta altïm : otuz yašïma : Besbalïq : tapa : süledim : аltï yolï süŋüšdüm : ... süsin : qop : ölürtim : anta : ičreki ne : kišitin : ... k : yoq boltačï : erti : ...kiši... : uqγalï : kelti : basdïm : Besbalïq : anï üčün : ozdï : otuz artuqï :
- ↑ Bosworth, M.S.Asimov-History of Civilizations of Central Asia, Volume 4, Part 2, p.578
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2024-09-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-09-09.
- ↑ Versteegh, Kees; Mushira Eid, Encyclopedia of Arabic Language and Linguistics, Vol. I, Leiden: Brill, 2005, 378 ff, ISBN 978-90-04-14473-6, 9 March 2017 tarixində arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 11 February 2016
- ↑ https://ia600407.us.archive.org/0/items/manchu-textbooks/vdoc.pub_a-comprehensive-manchu-english-dictionary.pdf argali: female of Darwin’s sheep; cf. uhulja
- ↑ These passages about Khān Bālq Arxivləşdirilib 2018-08-31 at the Wayback Machine taken from al-Masalik Arxivləşdirilib 2018-08-31 at the Wayback Machinewebsite, which itself is taken from The Rihla, a travelogue written by Ibn Battuta.
- ↑ The Medieval World Through Muslim Eyes Arxivləşdirilib 2024-09-03 at the Wayback Machine by Abdullah Ibrahim. Archived Version made in 26 Feb, 2020]
- ↑ ДРЕВНЕТЮРКСКИЙ СЛОВАРЬ, Ленинград, 1969
- ↑ https://bitig.kz/?lang=r&mod=1&tid=1&oid=15&m=1 Arxivləşdirilib 2022-06-30 at the Wayback Machine qop : etdim : ulamtї : aňїγ yoq : Türük : qaγan : Őtüken : yїš : olursar : elte : buŋ yoq : іlgerü : Šantuŋ : yazїqategi : süledim : Taluyqa : kičig : tegmedim : birgerü : Toquz : Ersenke : tegi : süledim : Tüpütke : kičig : tegmedim : qurїγaru : Jenčü ügüz :
- ↑ Sheila Hollihan-Elliot. Muslims in China. Mason Crest Publishers. 2006. səh. 55. ISBN 1-59084-880-2.
For most of their history, the Uyghurs lived as tribes in a loosely affiliated nation on the northern Chinese border (sometimes called East Turkestan).
- ↑ William Samolin. East Turkistan to the Twelfth Century. The Hague: Mouton & Co. 1964. səh. 9.
The general boundaries of East Turkistan are the Altai range on the northeast, Mongolia on the east, the Kansu corridor or the Su-lo-ho basin on the southeast, the K'un-lun system on the south, the Sarygol and Muztay-ata on the west, the main range of the T'ien-shan system on the north to the approximate longitude of Aqsu (80 deg. E), then generally northeast to the Altai system which the boundary joins in the vicinity of the Khrebët Nalinsk and Khrebët Sailjuginsk.
- ↑ Bazin, Louis; Hamilton, James (1991), “L’origine du nom Tibet”, in Ernst Steinkellner, editor, , pages 9–28.
- ↑ Azərbaycan Respublikası Dövlət Torpaq və Xəritəçəkmə Komitəsi tərəfindən Bakıda nəşr olunmuş Azərbaycan Respublikasının Fiziki Arxivləşdirilib 2016-08-12 at the Wayback Machine və Siyasi Arxivləşdirilib 2017-05-10 at the Wayback Machine xəritələri
- ↑ İbrahim Bayramov, "Qərbi Azərbaycanın türk mənşəli toponimləri" "Arxivlənmiş surət" (PDF). Archived from the original on 2015-07-21. İstifadə tarixi: 2024-10-04., Bakı, "Elm", 2002. ISBN 5-8066-1452-2
- ↑ Həsənov S.Karvansaranın türk abidələri Arxivləşdirilib 2022-03-26 at the Wayback Machine. Xalq qəzeti.- 2007.- 9 oktyabr.- S. 7.
- ↑ Azərbaycan Respublikası Dövlət Torpaq və Xəritəçəkmə Komitəsi tərəfindən Bakıda nəşr olunmuş Azərbaycan Respublikasının Fiziki Arxivləşdirilib 2016-08-12 at the Wayback Machine və Siyasi xəritəsi Arxivləşdirilib 2017-05-10 at the Wayback Machine
- ↑ Azərbaycan Respublikası Dövlət Torpaq və Xəritəçəkmə Komitəsi tərəfindən Bakıda nəşr olunmuş Azərbaycan Respublikasının Fiziki Arxivləşdirilib 2016-08-12 at the Wayback Machine və Siyasi Arxivləşdirilib 2017-05-10 at the Wayback Machine xəritələri
- ↑ PDF versiyası, səh. 93. // Qərbi Azərbaycanın türk mənşəli toponimləri. Müəllifi: İ. M. Bayramov; Redaktorları: B. Ə. Budaqov, H. İ. Mirzəyev, S. A. Məmmədov. Bakı: "Elm" nəşriyyatı, 2002, 696 səh. ISBN 5-8066-1452-2
- ↑ Eldar İsmayıl. "Ermənistan türklərinin 1988-ci il soyqırımı" (yenidən işlənmiş ikinci nəşri); Redaktor: Arif Məmmədli. Bakı, "Səda" nəşriyyatı, 2014. ISBN 5-86874-125-0. səh.227
- ↑ https://art.thewalters.org/detail/79840/map-of-the-island-of-corsica/ Arxivləşdirilib 2024-09-07 at the Wayback Machine Map of the Island of Corsica
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2024-09-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-09-07.
- ↑ Xavier de Planhol; Paul Claval. An Historical Geography of France (illustrated). Cambridge University Press. 1994. səh. 84. ISBN 9780521322089.
- ↑ https://nlevshits.com/dokument-centralnogo-ispolnitelnogo-komiteta-sssr-i-bjuro-nkvd-1936-goda-o-pereimenovanii-v-transkripciju-togo-vremeni-gruzinskih-gorodov/ Документ Центрального исполнительного комитета СССР и бюро НКВД 1936 года о переименовании в транскрипцию того времени грузинских городов
- ↑ Абастумани // Большая российская энциклопедия. 1 (65000 nüs.). М: Большая Российская энциклопедия. С. Л. Кравец. 2005. 10. ISBN 5-85270-329-X.
- ↑ 1 2 3 4 5 Qarapapaqlar və onların XIX əsr hərb tarixi. Müəllif, Hacıyev Fəxri Valeh oğlu. Nəşriyyat, Səda. Nəşr yeri, Bakı. Nəşr ili, 2005. ISBN, 586874-032-7.
- ↑ https://www.google.ru/books/edition/Генерал_Денисов/vfwCEQAAQBAJ?hl=ru&gbpv=1&dq=кемерли+Екатеринофельд&pg=RA2-PA1914-IA4&printsec=frontcover
- ↑ Дманиси // Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасы: [10 ҹилддә]. III ҹилд: Гајыбов—Елдаров. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1979. С. 488.
- ↑ Borçalı toponimləri. Müəlliflər: Mədəd Çobanov və Müşfiq Çobanlı; Elmi redaktorlar: f. e. d. Tofiq Əhmədov, f. e. d. Buludxan Xəlilov, f. e. d. Şurəddin Məmmədli. Əlavələr olunmuş və yenidən işlənmiş dördüncü nəşr. Bakı: "Borçalı" nəşriyyatı, 2012, səh. 135.
- ↑ https://demokratikmusavat.com/az/article/24357 Arxivləşdirilib 2023-12-20 at the Wayback Machine Bolus-Bolnisi, Sarvan-Marnauli, Qarayazı-Qardabani, Başkeçid -Dmanisi, Barmaqsız-Tsalka, Ağbulaq-Tetriçkaro, Qaraçöp-Saqareco, Xəzəryurdu-Kaspi, Qara El -Kareli, Telav-Telavi, Səfiabad-Qori, Qaval-Laqodexi, Sığnaq-Siqnaxi, Bəytaxtı-Xaşuri, Tiflis-Tbilisi, Bostandərə-Rustavi Azərbaycan türklərinə məxsus olan adlar gürcü adları ilə əvəzlənib.
- ↑ https://xudaferin.eu/gurcustanda-soydaslarimizin-son-durumu.html Arxivləşdirilib 2023-12-20 at the Wayback Machine Gürcüstanda soydaşlarımız əsasən Tiflis, Marneuli (Sarvan), Bolnisi (Bolus), Qardabani (Qarayazı), Dmanisi (Başkeçid), Salka (Barmaqsız), Tetritskaro (Ağbulaq), Saqareco (Qaraçöp), Kaspi (Xəzəryurdu), Kareli (Qara El), Telavi, (Telav), Qori (Səfiabad), Aqara, Laqodexi (Qaval), Siqnaxi (Sığnaq), Kutaisi, Rustavi, Batum və Xaşuri (Bəytaxtı) kimi şəhərlərdə yaşayırlar.
- ↑ 1 2 https://www.jstor.org/stable/pdf/community.33004082.pdf?refreqid=fastly-default%3Aa9f389e963a7aab2bad03f525118baf6&ab_segments=0%2Fbasic_search_gsv2%2Fcontrol&origin=&initiator=search-results&acceptTC=1 Azərbaycan Qəzeti, 1918, 34-cü nömrə
- ↑ Borçalı toponimləri. Müəlliflər: Mədəd Çobanov və Müşfiq Çobanlı; Elmi redaktorlar: f. e. d. Tofiq Əhmədov, f. e. d. Buludxan Xəlilov, f. e. d. Şurəddin Məmmədli. Əlavələr olunmuş və yenidən işlənmiş dördüncü nəşr. Bakı: "Borçalı" nəşriyyatı, 2012, səh. 232.
- ↑ Borçalı toponimləri. Müəlliflər: Mədəd Çobanov və Müşfiq Çobanlı; Elmi redaktorlar: f. e. d. Tofiq Əhmədov, f. e. d. Buludxan Xəlilov, f. e. d. Şurəddin Məmmədli. Əlavələr olunmuş və yenidən işlənmiş dördüncü nəşr. Bakı: "Borçalı" nəşriyyatı, 2012, səh. 128.
- ↑ Zirvə İnformasiya Mərkəzi. "Barmaksız (Zalqa) rayonu" (az.). zim.az. 2016-04-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-04-23.
- ↑ Ағбулаг // Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасы: [10 ҹилддә]. IX ҹилд: Спутник—Фронтон. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1986. С. 216.
- ↑ Borçalı toponimləri. Müəlliflər: Mədəd Çobanov və Müşfiq Çobanlı; Elmi redaktorlar: f. e. d. Tofiq Əhmədov, f. e. d. Buludxan Xəlilov, f. e. d. Şurəddin Məmmədli. Əlavələr olunmuş və yenidən işlənmiş dördüncü nəşr. Bakı: "Borçalı" nəşriyyatı, 2012, səh. 125.
- ↑ Zirvə İnformasiya Mərkəzi. "«Ağ-Bulaq» (Tetri-Sxaro) rayonu" (az.). zim.az. 2016-04-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-04-23.
- ↑ Steven I. Wilkinson Votes and Violence: Electoral Competition and Ethnic Riots in India 2006 Page 23 "The BJP proposed in 1990 and 2001 that Ahmedabad be renamed "Karnavati." Hindu, June 1 1, 2001. Similar proposals have been made to restore Allahabad to "Prayag", as it had been known as before the Mughal era.
- ↑ Abishek, Kumar (17 October 2018). "From now on, Allahabad to be Prayagraj". India Today.
- ↑ "Hoshangabad is now Narmadapuram after Centre approves MP government's name-change proposal". DNA. 5 February 2022. 5 February 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 March 2022.
- ↑ "MP: Private Bill to rename Hoshangabad district passed". The Indian Express (ingilis). 6 March 2021. 6 March 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 March 2021.
- ↑ Abrahamian, Ervand (1982). Iran Between Two Revolutions. Princeton, New Jersey: Princeton University Press. pp. 123–163. ISBN 9780691053424. OCLC 7975938.
- ↑ Niknafs, Hojat, Tribes of Arasbaran and Qaradaghis in Iran (PDF), 2014, 2022-10-21 tarixində arxivləşdirilib (PDF), İstifadə tarixi: 2024-09-05
- ↑ 1 2 "Arxivlənmiş surət". 2022-09-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-09-05.
- ↑ https://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopaedia-of-islam-2/sulduz-SIM_7168 Arxivləşdirilib 2023-09-24 at the Wayback Machine Minorsky V. Sulduz (volume 9)
- ↑ Official website of Governor of Poldasht county :شهرستان پلدشت Arxivləşdirilib 2018-04-23 at the Wayback Machine
- ↑ "اسم قدیم و جدید شهرهای ایران". 2024-04-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-04-19.
- ↑ "Şahmərəsinin türkcə-farsca lüğətində Tikan adının mənasına bax, səhifə 442" (PDF). 2024-04-18 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-04-19.
- ↑ Muhammad al-Idrisi, Nuzhat al-mushtāq fī ikhtirāq al-āfāq. p.754 QID:Q1089336
- ↑ Ahmed Tawfiq Al-Madani. Muslims in Sicily and southern Italy (المسلمون في جزيرة صقلية وجنوب إيطاليا)
- ↑ “In the year 253 Hijri (867-868), Khafajah marched from Balram (Palermo) to the city of Saraqusah (Syracuse) and Qaṭāniyyah (Catania), ruining the land and destroyed its crops.” Ibn al-Athir, al-Kamal fi at-Tarikh.
- ↑ Muhammad al-Idrisi, Nuzhat al-mushtāq fī ikhtirāq al-āfāq Arxiv surəti 22 may 2024 tarixindən Wayback Machine saytında. p.596 QID:Q1089336
- ↑ Muhammad bin Abdul-Mun'im Al-Hamiri, الروض المعطار في خبر الأقطار., p.465, Şablon:QID
- ↑ Muhammad al-Idrisi, Nuzhat al-mushtāq fī ikhtirāq al-āfāq. p.596 QID:Q1089336
- ↑ 1 2 Nuzhat al-mushtāq fī ikhtirāq al-āfāq. p.742 QID:Q1089336
- ↑ «(...) and twelve miles from it to the anchorage of Messina (...)». Məhəmməd İdrisi, Nuzhat al-mushtāq fī ikhtirāq al-āfāq Arxiv surəti 22 may 2024 tarixindən Wayback Machine saytında
- ↑ Muhammad bin Abdel Mun'im al-Hamiri, al-Rawd al-Matar fi Khabar al-Aqtar (الروض المعطار في خبر الأقطار), p. 382, QID:Q6417674
- ↑ Muhammad al-Idrisi, Nuzhat al-mushtāq fī ikhtirāq al-āfāq. p.630 QID 1089336
- ↑ Dictionnaire Turc - Français, Tome Premier, 1835 (s.296)
- ↑ Hussein Munis (1987). Atlas of the history of Islam. Cairo (1st edition). Al-Zahraa for Arab Media(الزهراء للإعلام العربي). p.163 ISBN 977-14-7049-3. QID: Q114648616.
- ↑ 1 2 Лазар Будагов, Сравнительный словарь турецко-татарских наречий, Том II, Санкт-Петербург, 1871
- ↑ https://ibn.idsi.md/sites/default/files/imag_file/81_90_Toponimia%20Bugeacului_aspecte%20si%20conexiuni%20interdisciplinare%20%28III%29.pdf Arxiv surəti 12 avqust 2024 tarixindən Wayback Machine saytında Anatol EREMIA Toponimia Bugeacului: aspecte și conexiuni interdisciplinare (III) Comrat, oraș în Găgăuzia (din num. trib. tăt. komrat / komürat);
- ↑ https://magazines.ulbsibiu.ro/arheologie/publicatii/bibliotheca/relatii%20interetnice%20in%20transilvania/6%20madgearu/articol1.htm Arxiv surəti 21 aprel 2009 tarixindən Wayback Machine saytında s-a putut demonstra că Brasso, devenit apoi Braşov, provine din termenul türcic Barasu, care înseamnă “apă albă”.
- ↑ https://www.google.ru/books/edition/Siebenbürgisches_Archiv/iCs9AAAAIAAJ?hl=ru&gbpv=1&bsq=Barasu+turc&dq=Barasu+turc&printsec=frontcover
- ↑ https://www.google.ru/books/edition/Scriptorum_veterum_nova_collectio_e_vati/hpAhAQAAMAAJ?hl=ru&gbpv=1&dq=Iergogi&pg=RA1-PA662&printsec=frontcover
- ↑ https://www.google.ru/books/edition/Collectanea_z_Dziejopisow_Tureckich_Rzec/9c5TAAAAcAAJ?hl=ru&gbpv=1&dq=Jergiogi&pg=PA94&printsec=frontcover Collectanea z Dziejopisow Tureckich Rzeczy Do Historyi Polskiey Sluzacych. (Collectaneen aus türkischen Geschichtschreibern zur Geschichte Polens)
- ↑ Tahir Sezen, Osmanlı yer adları, Ankara, 2017
- ↑ Rásonyi, László, "Bulaqs and Oguzs in Medieval Transylvania" (PDF), Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungaricae, Akadémiai Kiadó, 33, 1979: 135, 2022-11-23 tarixində arxivləşdirilib (PDF), İstifadə tarixi: 2024-09-13
- ↑ [1] Arxiv surəti 12 yanvar 2019 tarixindən Wayback Machine saytında Arxivləşdirilib 2019-01-12 at the Wayback Machine В разное время Анапа была известна и под другими названиями: греч. Горгиппия, генуэзск. Мапа (или Maparium), тюрк. Бугуркала (см. Бугур).
- ↑ [2] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170419101556/http://www.skunb.ru/downloads/kray/blagodarnoe.pdf
- ↑ http://elib.shpl.ru/ru/nodes/20264-vyp-61-stavropolskaya-guberniya-po-svedeniyam-1873-goda-stavropol-1874#mode/inspect/page/13/zoom/6 Arxivləşdirilib 2016-04-05 at the Wayback Machine Св. Крестъ (по армянски Карабаглы)
- ↑ Энциклопедический словарь (rus). 32. Sankt-Peterburq: F. A. Brokgauz, I. A. Efron. 1895. 647.
- ↑ Исторические сочинения Дагестана на тюркских языках, Оразаев, 2003
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2024-09-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-09-27.
- ↑ Г. М.-Р. Оразаев, Исторические сочинения Дагестана на тюркских языках, Махачкала, 2003
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-03-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-09-27.
- ↑ "История и символика села Курджиново". 2018-11-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-09-21.
- ↑ А. В. Старчевский, Кавказский толмач, Санкт-Петербург, 1891
- ↑ https://www.google.ru/books/edition/Tarikhi_Derbend_name_s_9_i͡u_prilozhen/WoZ6OyfqPlMC?hl=ru&gbpv=1&dq=анджи&pg=PA43&printsec=frontcover Tarixi Dərbəndnamə (s.43)
- ↑ https://www.google.ru/books/edition/Derbend_Nâmeh/La09AAAAYAAJ?hl=ru&gbpv=1&dq=Дербенд-наме&printsec=frontcover
- ↑ https://www.google.ru/books/edition/Сборник_материалов_дл/eB7VAAAAMAAJ?hl=ru&gbpv=1&dq=анджи-кала&pg=RA7-PA10&printsec=frontcover
- ↑ https://www.google.ru/books/edition/Putevoditel_po_Kavkazu/70wEAAAAYAAJ?hl=ru&gbpv=1&dq=анджи-кала&pg=RA1-PA418&printsec=frontcover
- ↑ https://www.google.ru/books/edition/Putevoditel_po_Kavkazu/70wEAAAAYAAJ?hl=ru&gbpv=1&dq=анджи-кала&pg=RA1-PA418&printsec=frontcover
- ↑ https://www.google.ru/books/edition/Сборник_статистическ/2HxJAAAAYAAJ?hl=ru&gbpv=1&dq=анджи-кала&pg=RA3-PA4&printsec=frontcover
- ↑ https://www.google.ru/books/edition/Pamiatnaia_knizhka_Dagestanskoi_oblasti/MUoEAAAAYAAJ?hl=ru&gbpv=1&dq=анджи-кала&pg=PA159&printsec=frontcover
- ↑ https://www.google.ru/books/edition/Извѣстія_Кавказскаго/1wDxAAAAMAAJ?hl=ru&gbpv=1&bsq=анджи-кала&dq=анджи-кала&printsec=frontcover
- ↑ https://www.google.ru/books/edition/Сборник_статистическ/2HxJAAAAYAAJ?hl=ru&gbpv=1&dq=анджи+петровское&pg=RA3-PA4&printsec=frontcover
- ↑ https://grozny-news.net/society/2024/10/02/183020.html
- ↑ http://web2.anl.az:81/read/page.php?bibid=203052&pno=41 Arxivləşdirilib 2024-09-02 at the Wayback Machine Dirilən adam, Mir Cəlal «Balşavet köpək uşağı... Bura da sizə Ərəsey-zad deyil ha, onu bilin!»
- ↑ https://mnjurnal.az/az.php?go=190612pdf Arxivləşdirilib 2024-05-02 at the Wayback Machine Molla Nəsrəddin (orijinal nüsxə), Tiflis, 1906, № 12 (s.7 فـتيلبورك)
- ↑ https://mnjurnal.az/az.php?go=191419pdf Arxivləşdirilib 2024-09-01 at the Wayback Machine Molla Nəsrəddin (orijinal nüsxə), Tiflis, 1914, № 19 (s.6 فيتيلبورك)
- ↑ http://calilbook.musigi-dunya.az/p/peterburg.html Arxivləşdirilib 2019-10-31 at the Wayback Machine Peterburq, Sankt-Peterburq… İstər "Molla Nəsrəddin" jurnalında çap edilmiş satirik teleqramlar içərisində, istərsə də yazıçının ayrı-ayrı personajlarının nitqində P. adına (bəzi mənbələrdə "Fitilbörk" şəklində) tez-tez təsadüf olunur.
- ↑ http://www.azerbaycandili.az/Synopsis/Download/3364/QULİYEVA%20ZÜLFİYYƏ%20BORİS%20QIZI.pdf Arxivləşdirilib 2019-08-19 at the Wayback Machine Ümumiyyətlə, C. Məmmədquluzadənin bədii əsərlərində və felyetonlarında rus və Avropa mənşəli toponimlər üslubi cəhətdən müxtəlif variantlarda verilmişdir. Məsələn, Rusiya/ Ruset/ Rusiyyə; Moskva /Moskov/Məskov ; Peterburq/Petroqrad/Fitilbörk; Firəngistan/Frəngistan/Fransa və s.
- ↑ http://anl.az/el/h/h001/h001004/mm002.htm Arxivləşdirilib 2019-06-05 at the Wayback Machine Ax gözəl Fitilbörk. Ey yerin behişti. Qurtar bizi bu cəhənnəmdən.
- ↑ http://teref.az/arasdirma/73495-baki-milyonchusunun-rus-imperatoru-nikolayla-maraqli-serguzeshti-tarx.html Arxivləşdirilib 2022-03-31 at the Wayback Machine … Əlim hər yerdən üzüldü, başladım Fitilbörk küçələrində hərlənməyə.
- ↑ 1 2 3 Булычев М. В., Максимов Е. К.: Четыре века: сборник статей, посвящённый 400-летию Саратова, 1991
- ↑ Географические названия мира: Топонимический словарь. — М: АСТ. Поспелов Е. М. 2001.
- ↑ Словарь современных географических названий. — Екатеринбург: У-Фактория. Под общей редакцией акад. В. М. Котлякова. 2006.
- ↑ Коллектив авторов. «Саров — это мы!». — Саров: ООО «Риц», 2009. — 248 с.
- ↑ https://www.google.ru/books/edition/Саровская_пустынь/GP5NAAAAMAAJ?hl=ru&gbpv=1&dq=Сараклыч&pg=PP2&printsec=frontcover
- ↑ https://www.google.ru/books/edition/Полное_собрание_сочин/7VjrDwAAQBAJ?hl=ru&gbpv=1&dq=Сараклич&pg=PT862&printsec=frontcover
- ↑ Древнетюркский словарь, Ленинград, 1969 г. (стр. 465) "Seläŋä. Река Селенга"
- ↑ https://books.googleusercontent.com/books/content?req=AKW5QacLhSq3J5YJELrRrxRZ1iSBNVQe5Hoi958weNVAggP2EfP6kd7iRiTR6PTvsX3utQ70st0f0RmGFXqj0XUu1jYpOIaZvac3jDA-pc4AILYfzHtwwBnVWfnlIJygxtTZ8Yu4tloKj0xgqC6iAMB6oXajh-oDNKvnd2iUhp-0HHn3vGk_w_11IPoiv0Tc3c-HdEhRQv69NqCndHmZVIm9tKfEIsPdQr1C1slewXFoffyK0jk0jAgzpPoHHv9xx8SC1fzCW8by3g9v2iuzLFv2-jPMHLHdZ30NZhNqk8NkPb7Bl44F210 Опытъ словаря тюркскихъ нарѣчий (s.478)
- ↑ https://web.archive.org/web/20190126220739/http://old-kursk.ru/book/kk/kk006.html
- ↑ Название свое город получил, по преданию, от рч. Царицы, на берегах которой во времена татарского владычества жила какая-то царица; вероятнее же, что в основании его лежат татарские слова «сари-су» (Желтая река) или «сара-чин» (желтый остров)
- ↑ https://web.archive.org/web/20190109062136/https://dspace.kpfu.ru/xmlui/bitstream/handle/net/103691/ITWPELLHR_59_63.pdf?sequence=1&isAllowed=y
- ↑ В. В. Радлов, Опыт словаря тюркских наречий, том второй, Санкт-Петербург, 1899 (s. 1202)
- ↑ "В Согде переименованы несколько поселков, селений и джамоатов". Новости Таджикистана-ИА «Азия-Плюс». 2013-02-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-01-20.
- ↑ "DERLEME SÖZLÜĞÜ (TÜRKİYE TÜRKÇESİ AĞIZLARI SÖZLÜĞÜ)". Türk Dil Kurumu (türk). 1965.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2024-02-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-09-30.
- ↑ "Форпост-2019: в Аккермане создали средневековое поселение и проводят рыцарские бои (фоторепортаж)". Украинская служба информации. 2019-07-23. 2020-07-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-01-20.
- ↑ "В Аккермане машина провалилась в образовавшуюся на дороге яму". Думская. 2019-08-04. 2020-07-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-01-20.
- ↑ Знойко А. П. Мифы Киевской земли и действия стародавние. К.: Молодь, 1989, стр. 284.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2018-09-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-10-01.
- ↑ https://www.google.ru/books/edition/Zemlټia_i_lټiudi_t_8_Indīټia_i_Indo/UPsWAAAAYAAJ?hl=ru&gbpv=1&dq=Койдакъ+татарски&pg=PA841&printsec=frontcover
- ↑ https://www.google.ru/books/edition/Запорожье_в_остатках/N-fTAAAAMAAJ?hl=ru&gbpv=1&dq=Кодакъ+название&pg=PA47&printsec=frontcover
- ↑ https://www.google.ru/books/edition/Вольности_запорожски/2q5SAvOrFy0C?hl=ru&gbpv=1&dq=Кодакъ+название&pg=PA38&printsec=frontcover
- ↑ https://www.google.ru/books/edition/Сказанія_о_населенных/x0BOAAAAcAAJ?hl=ru&gbpv=1&dq=Койдакъ+название&pg=PA512&printsec=frontcover
- ↑ https://bibliotekatatarska.pl/wp-content/uploads/2021/09/aksak-korsak.pdf Istnieje domniemanie, że jej pochodzenie, wcześniej Kodak, jest turkijskie: od czasownika koymak, któreznaczy kłaść.
- ↑ Słownik karaimsko-rosyjsko-polski. Wydawnictwo “Russkij Jazyk”. Bednarczuk, L. (1976) (s.684)
- ↑ Эвлия Челеби. Книга путешествия: (Извлечения из сочинения турецкого путешественника XVII века): Перевод и комментарии. Вып. 1: Земли Молдавии и Украины / Институт народов Азии АН СССР. — М.: ИВЛ, 1961. — (Памятники литературы народов Востока. Переводы. VI).
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2023-08-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-10-02.
- ↑ Словарь української мови / Упор. з дод. влас. матеріалу Б. Грінченко : в 4-х т. — К. : Вид-во Академії наук Української РСР, 1958. Том 3, ст. 46. Дата обращения: 22 октября 2018. Архивировано 22 октября 2018 года.
- ↑ Херсонская губерния // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
- ↑ Скальковский, А. А. Болгарские колонии в Бесарабии и Новороссийском крае. Статистический очерк. Одесса, 1848, с. 52-53
- ↑ "О Кременчуге". 2013-06-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-03-02.
- ↑ Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб.. 1890–1907. //
- ↑ Linguarum Orientalum Turcicæ, Arabicæ, Persicæ, 1680 (Grammaticæ Turcicæ) (s.19)
- ↑ Новосельский А. А. Борьба Московского государства с татарами в первой половине XVII века. М.;Л.: АН СССР, 1948 (s.33)
- ↑ https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2787662 Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nde 1641-1642 Azak Seferi 1641-1642 Azov Expedition in Evliya Çelebi’s Travelbook Mücahit Orkun İKİNCİ
- ↑ https://www.google.no/books/edition/Черноморье/gRUqv51XAgEC?hl=ru&gbpv=1&dq=Balisera&pg=PA212&printsec=frontcover
- ↑ Słownik Karaimsko-rosyjsko-polski, Moskwa, 1974 (p.684)
- ↑ "Сайт проекта 1775.dp.ua. (Внутренние воды, реки Криворожья, река Саксагань)". 1775.dp.ua (rus). 2018-04-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-05-03.
- ↑ "Azərbaycan" qəzeti, 23 may 1919-cu il, nömrǝ 186
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-10-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-10-01.
- ↑ https://archive.org/details/evliyaelebisey05evliuoft/page/264/mode/2up
- ↑ Dizionario Italiano e Turco, Milano, 1834
- ↑ Tsitselikis, Konstantinos. Old and New Islam in Greece: From Historical Minorities to Immigrant Newcomers. Martinus Nijhoff Publishers. 2012. səh. 49. ISBN 9789004221529.
- ↑ Zacharia, Katerina. Hellenisms: culture, identity, and ethnicity from antiquity to modernity. Martinus Nijhoff Publishers. 2012. 230–233. ISBN 9789004221529.
- ↑ Zacharia, Katerina (2012). Hellenisms: culture, identity, and ethnicity from antiquity to modernity. Martinus Nijhoff Publishers. pp. 230–233. ISBN 9789004221529.
- ↑ Zacharia, Katerina (2012). Hellenisms: culture, identity, and ethnicity from antiquity to modernity. Martinus Nijhoff Publishers. pp. 230–233. ISBN 9789004221529.
- ↑ Zacharia, Katerina (2012). Hellenisms: culture, identity, and ethnicity from antiquity to modernity. Martinus Nijhoff Publishers. pp. 230–233. ISBN 9789004221529.
- ↑ Zacharia, Katerina (2012). Hellenisms: culture, identity, and ethnicity from antiquity to modernity. Martinus Nijhoff Publishers. pp. 230–233. ISBN 9789004221529.
- ↑ Tsitselikis, Konstantinos (2012). Old and New Islam in Greece: From Historical Minorities to Immigrant Newcomers. Martinus Nijhoff Publishers. p. 50. ISBN 9789004221529.
- ↑ Whitman, Lois (1990). Destroying Ethnic Identity: The Turks of Greece. Human Rights Watch. p. 1. ISBN 9780929692708.
Since 1977, all Turkish village names have been changed to Greek names; it is forbidden to use Turkish names for official purposes, on pain of fines or imprisonment. In addition, giving the Turkish name in parentheses following the Greek name is not allowed. The Minority Rights Group, Minorities in the Balkans, op. cit., page 33.
- ↑ Complementum thesauri linguarum orientalium, seu onomasticum latino-turcico-arabico-persicum, Vienna, 1687 (s. 484)
- ↑ Peter Mackridge, Language and National Identity in Greece, 1766-1976, Oxford, 2009, p. 21.
- ↑ Antonia Ciadyrgy, Dizionario Italiano e Turco, Milano, 1834 (s.734)
- ↑ A comprehensive Persian-English dictionary, London, 1892 (s.607)
Ədəbiyyat
redaktə- Mahmud Kaşğari, Divanü Lüğat-it-Türk, Bağdad, XI əsr
- Alexandre Handjéri, Dictionnaire Français — Arabe — Persan et Turc, Tome Premier, Moscou, 1840
- Alexandre Timoni, Fransızca və Türkcə təkəllüm risaləsi, Paris, 1854
- Mayor İosif Silosani, Mükalimət cədidə, Tiflis, 1856
- Л. М. Лазарев, Турецко-татарско-русский словарь наречий османского, крымского и кавказского с приложением краткой грамматики, Москва, 1864
- Лазар Будагов, Сравнительный словарь турецко-татарских наречий, Том I, Санкт-Петербург, 1869
- Лазар Будагов, Сравнительный словарь турецко-татарских наречий, Том II, Санкт-Петербург, 1871
- Firəngistan məktubları, Monla Abbas, Bağçasaray, 1891
- A. Amirchanianz, Kitabi Müqəddəs yəni əhdi ətiq, 1891
- В. В. Радлов, Опыт словаря тюркских наречий, том первый, Санкт-Петербург, 1893
- В. В. Радлов, Опыт словаря тюркских наречий, том второй, Санкт-Петербург, 1899
- Mirzə Yahya bəy Haqverdi, Mükalimələr ərəbi, farsi, türki və rus, Sankt-Peterburq, 1900
- Coğrafiyayi-töhfeyi nəsuhiyyə; Nəsuh Həsən; tərc. ed. Axund Hacı Məhəmməd Həsən Mövlazadə; Bakı, 1904
- Abbasqulu Xan Sərtib, Rus, Fars, Türk lüğəti, mükaliməsi və əlifbası, Tehran, 1908
- Sultan Məcid Qənizadə, Lüğət Rusi və Türki, Bakı, 1909
- Q. R. Mirzəzadə, Ümumi coğrafiya, Bakı, 1916
- Əli Ağa Şıxlinski, Ruscadan Türkcəyə qısa döyüş sözlüyü, Bakı, 1926
- Coğrafiya; çev. Əsədulla Əbdürrəhimzadə, red. Sami Kamal, Bakı, 1928
- Coğrafiya; çev. Əsədulla Əbdürrəhimzadə, Bakı, 1929
- Coğrafiya, Avropa; çev. S. Məlikov, Bakı, 1929
- Romanya (Rumıniya); Badulesku A., Bakı, 1930
- Bütün dünya dövlətləri; Bakı, 1930
- Kapitalist ölkələrinin coğrafiyası; Bakı, 1933
- Г. М.-Р. Оразаев, Исторические сочинения Дагестана на тюркских языках, Махачкала, 2003