Vikipediya:Bilirsinizmi/Arxiv

Con Kennedi

• ABŞ Prezidenti Kennedinin qətlində təqsirləndirilən Li Harvi Osvaldın üzərindən tapılmış birka 1992-ci ildə hərracda 6 000 dollara satılıb.
• 1980-ci illərin sonlarınadək Butanda (Himalay dağlarında) telefon mövcud olmayıb.
• Tufanın 10 dəqiqəyə hasil etdiyi enerji dünyanın bütün nüvə silahlarının enerjisinə bərabərdir.
• Yer səthinin 70%-ni su təşkil etsə də, onun yalnız 1%-i içmək üçün yararlıdır.
• Yerfındığı dinamitin tərkib hissələrindən biridir.
• Dünya əhalisinin yarısı düyü ilə qidalanır.
• Boks idman növü kimi 1900-cü ildə qanuniləşdirilmişdir.
• Kişi orqanizmində ən kiçik hüceyrə spermanın hüceyrəsidir.
• Titanikin batma səbəbi kapitanın özbaşınalığından baş verib. Kapitana ayzberklərin çox olduğu və gəminin yavaş sürülməsi barədə nə qədər xəbərdarlıq olsa da kapitan buna qulaq asmayıb.
• Kolibrilər arxaya uça bilən yeganə quşlardır.

---

Nepalın bayrağı

• Vinsent van Qoq "Buğda tarlası və qarğalar" əsərini tamamladıqdan sonra tablonun qarşısında diz çökərək özünə qəsd etmişdir.
• Bilikli insanların beynində daha çox sink və mis olur.
• İnsan ağzında 40 min bakteriya yaşayır.
• " Kanada " adı yerli hindu xalqlarından olmuş lavrenti irokezlərinin dilində " kənd", "yaşayı məkanı" deməkdir.
• Nepal dövlət bayrağı düzbucaqlı şəklində olmayan yeganə ölkədir.
• Yuxunun qaçırmaq üçün alma yemək qəhvə içməkdən daha təsirlidir.
• Kor adamlar heç vaxt xərçəng xəstəliyinə tutulmurlar.
• "Kalendar" sözü latın dilindən tərcümədə "borc kitabı" deməkdir.
• Dəniz ulduzlarının beyni yoxdur.
• Ən çox filmə çəkilən personaj Drakuladır.
• Antarktidada tapılan daş Marsda həyatın olmasına dair mühüm arqumentlərdən biridir.

---

Frans Kafka

• Bulemiya "ipə-sapa yatamayan" iştahadır.
• Don Kixotun əsil adı Alonso Kexada olub.
• İnsan həyatı boyu təxminən min dəfə dərisini dəyişir.
• Avstriyalı yazıçı Frans Kafka vəsiyyət etmişdi ki, öləndən sonra əsərlərinin hamısını yandırsınlar.
• Tıxacaçanı 1860-cı ildə Brayn kəşf edib.
• Ayıların 42 dişi olur.
• Emu dəvəquşuları arxaya (geriyə) addım ata bilmirlər.
• Pişiklərin hər qulağında 32 əzələ var.
• Con Kennedinin yırğalanan kreslosu hərracda 442 min dollara satılmışdır.
• Hər gün Böyük Britaniyada 185 milyon fincan çay içilir.
• Kleopatra nar tumlarından dodaq boyası kimi istifadə edirdi.

---

Müəmmər əl-Qəzzafi

• Son 5 ildə Kanada 4 dəfə BMT tərəfindən yaşamaq üçün ən əlverişli ölkə elan edilib.
• Vankuver şəhəri ardıcıl surətdə 4 dəfə (2007-2011) yaşamaq üçün ən əlverişli şəhər elan edilib.
• Bir il ərzində insan ürəyi 36 800 000 dəfə döyünür.
• Öpüşən iki adam bir-birinə 278 bakteriya ötürür. Onların 95%-i təhlükəli deyil.
• Bütün həyatı ərzində insan təqribən 40 ton ərzaq məhsulu istehlak edir.
• Ayıların 42 dişi olur.
• Susuzluğa ən çox davam gətirən canlı dəvə yox, siçovuldur.
• Qədim Romada xəstəsi əməliyyat masasında keçinən həkimin qollarını kəsirdilər.
• Antarktidada yerləşən Viktoriya torpağında küləyin sürəti saatda 215 kilometrdir.
• Dünyada ən çox danışılan dil çin dilidir.
• Liviya lideri Müəmmər əl-Qəzzafi tam 42 il dövləti idarə edib (hal-hazırda öldürülmüşdür üsyan nəticəsində).

---

Thriller albomunun 25 illik yubiley buraxılışının üz qabığı

• Qafqazın ən qədim kilsəsi Şəkinin Kiş kəndindəki Kiş məbədidir.
• Sasani şahları tacqoymadan əvvəl Azərbaycanın Qazaka şəhərindəki Azərgüşnasp məbədinə piayada gələrək məbədi ziyarət edirdilər.
• Çətirlər ilk dəfə 3400 il əvvəl İkiçayarasında günəşdən qorunmaq üçün istifadə edilməyə başlanıb.
• Fransızlar qalstuk taxmağı xorvatlardan öyrəniblər.
• Maykl Ceksonun Thriller albomu bütün zamanların ən çox satılan musiqi albomudur.
• İlk saat (günəş saatı) qədim Misirdə ixtira edilib.
• Ani şəhərindəki Mənuçöhr camisi Anadolunun ilk məscididir.
• Eynəlqüzat Miyanəci Həmədan şəhərinin valisi olsa da panteist dünya görüşünə görə edam edilib.
• İlk dəfə azan Bilal Həbəşi tərəfindən səsləndirilib.
• Aşiq olan insanlar digər insanlara nisbətən özlərini daha xoşbəxt hesab edirlər.

---

19 sentyabr - 25 sentyabr

• 27 Klubunu genişləndirən Emi Vaynhauz Ginnesin rekordlar Kitabına 5 Qremmi mükafatı alan ilk britaniyalı kimi düşüb.
• Kişilər qadınlara nisbətən üç dəfə çox intihar edirlər. Ancaq qadınlar kişilərdən üç dəfə çox intihara cəhd edirlər.
• Britaniya imperiyasının tacında 2868 brilyant, 273 mirvari, 17 sapfir, 11 zümrüd və 5 rubin qaş düzülüb.
• 1950-ci ildə Çində orta insan ömrü 35 il olduğu halda, 2000-ci ildə bu rəqəm 70-ə çatıb.
• Dünyada ən çox poçt şöbəsi olan ölkə Hindistandır. Orada 152 792 poçt şöbəsi fəaliyyət göstərir.
• Qədim Çində valideynlərin ad günündə verilən ən yaxşı hədiyyə tabut hesab olunurdu.
• Qayçını Leonardo da Vinçi ixtira edib.

---

26 sentyabr-2 oktyabr

Massaçusets Texnologiya İnstitutunun binası

• Kompyuterlər üçün ən çətin sahə süni intellekt sahəsidir. Məsələn, oyunlar, mətnlərin tam tərcüməsi, ekspert sistemi.
• ABŞ Massaçusets Texnologiya İnstitutu heç zaman fəxri elmi dərəcələr vermir.
• Qədim Romada pul simvolları eyni zamanda yazıda da istifadə edilirdi.
• Metal pullar müxtəlif ölkələrdə nəinki yumru, hətta dördkünc, çoxkünclü və ixtiyari formada olur.
• SSRİ-də faktiki dövlət başçısı tutduğu posta görə deyil, siyasi nüfuza görə olurdu.
• Böyük Vətən Muharibəsi illərində SSRİ-nin 83 generalı Almaniya tərəfinə əsir düşüb.
• 2012-ci il London Olimpiadasında yarışların bir hissəsi Qrinviç sarayının qarşındakı çəmənlikdə keçiriləcək.
• Hollandiyanın iki dövlət katibi hökumətin iclasında iştirak edə bilməzlər.
• 2007-ci ilin iyulundan dünyanın ən hündür binası Dubay Qülləsi oldu.
• Motsart öz atasının düşməni ilə dostluq edirdi .
• Sovet İttifaqı Generalassimusu rütbəsi SSRİ Silahlı Qüvvələrində 26 iyun 1945-ci ildə təsis edilr, 27 iyunda İosif Stalinə verilir. Rütbənin 1993-ci ilədək mövcud olmasına baxmayaraq o başqa heş kəsə verilmir.
• 10 yanvar 1863-cü ildə açılan London metrosu (3,6 км) dünyanın ən qədim metrosu sayılır. İnşasını «Metropolitan Railways» (ing. «Paytaxt dəmiryolu») şirkəti həyata keçirib. Şirkətin adı ilə də bütün dillərdə işlənən «metropoliten», "metro" sözləri yaranıb.

3 oktyabr - 5 oktyabr

1958-ci il istehsalı olan Ferrari 250 Testa Rossa modeli

• Simpsonlar yaradıcılarının Homer Simpson üçün yaratdığı D'oh sözü o gədər populyar olub ki, onu Oksford lüğətinə də daxil ediblər.
• Castin Biber adlı kanadalı bir oğlan Youtube-a musiqi videoları yükləyərək populyarlıq qazanıb.
• Karl Qotfrid adlı protestant keşişin Karl Vitte adlı 16 yaşlı oğlu tarixdə dünyanın ən cavan elmlər doktoru kimi Ginnesin rekordlar Kitabına düşüb.
• Yol göstərən işıq adlı ən uzunömürlü teleserialın çəkilişi ərzində (57 il) 15 762 seriya çəkilib.
• Çarli Çaplin San Fransisko teatrında kasıba (kasıb - onun ən populyar obrazı idi) oxşayan adamların müsabiqəsində inkoqnito iştrak edəndə finala keçə bilməyib.
• Pinqvinlər 530 metr dərinliyə, 27 kilometr məsafəyə üzə və sudan 1,80 metr hündürlükdə olan sahilə tullana bilirlər.
• Playboy-da çəkilən birinci müsəlman Sıla Şahin müsahibələrdən birndə bildirmişdi ki, özünü Çe Gevara kimi qoruyur, lakin o birində etiraf edib ki, Janna d'Ark kimi olmaq istəmir.
• Ferrari TR markalı minik avtomobili 2011-ci ilin avqustunda 16,4 milyon dollara satılıb. Bu avtomobil satışı tarixində ən baha qiymətdir.

6-9 oktyabr 2011-ci il

Oskar mükafatı statuetkası

• Oskar mükafatına 1971-ci ildə təqdim edilən filmin original adında 62 hərf olub (azərbaycan dilində 67 hərf). Filmin adı "Harri Kellerman kimdir və nəyə görə o mənim haqqımda belə dəhşətli sözlər deyir ?" idi.
• 89 kilometr uzunluğundakı Baykalətrafı dəmir yolunda 38 tunel, 18 qalereya, 268 dayaq, və 248 körpü vardır.
• Yeddi rus çar həyat yoldaşı və bir Moskva knyaginyası gəlin seçimi-rus gözəllik yarışması nəticəsində seçilib.
• 1533 — cü ildə Almaniyanın Vittenburq ərazısındı bir kəndin sakinləri görücü Mixael Ştifelin dünyanın sonu barədə iddasından sonra özlərinin bütün əmlaklarını satmışlar.
• Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı alan ən yaşlı yazıçı Doris Lessinqdir. O, 2007-ci ildə, 87 yaşında bu mükafata layiq görülüb. 1919-cu ildə anadan olan Lessinq həm də 2008-ci ildə Aleksandr Soljenitsının ölümündən sonra hazırda bu mükafatı almış və həyatda olan yazıçıların ən yaşlısıdır.
• Dəniz ulduzlarının beyni yoxdur.
• Dünyada ən populyar ad –Annadır, bu adı 100 milyona yaxın insan daşıyır.
• Yazıçı Xristian Anderson bir sözü belə düzgün yaza bilmirdi.

10-12 oktyabr 2011-ci il

"Moskviç-408"

• ABŞ-ın Ohayo ştatının, Klivlend şəhərində ovçuluq sənədi olmayanların siçan tutması qadağandır.
• Yer kürəsində ən sürətli külək 1999-cu ildə Oklahoma ştatında əsib. Onun sürəti saatda 509 kilometr olub.
• Bayquşlar mavi rəngi görə bilən yeganə quşdur.
• Kərgədanlar insandan daha sürətli qaçır.
• Pişiklər ultrasəsləri eşidirlər.
• Qütb ayıları solaxaydır.
• Dağ qazları 10 kilometr hündürlükdə uça bilən az sayda quşlardandır.
• "Москвич - 408" SSRİ avtomobil markası raritet avtomobil sayılır.

13-16 oktyabr 2011-ci il

Coca-Cola şirkətinin ticarət markası

• Dünyada ən çox Coca-Cola işkisini İslandiya əhalisi içir.
• Praqa X əsrdə çex dövlətinin paytaxtı olur.
• İstanbul şəhəri tarixdə Vizantiya, Yeni Roma, Konstantinopol, Tsarqrad kimi də tanınır.
• Bəzi bitkilər ömürlərində yalnız bir dəfə, bəziləri isə mütəmadi olaraq çoxalmaqda davam edirlər.
• Müşahidələrə görə dünya əhalisinin 90 % faizi diş xəstəliklərindən əziyyət çəkir.
• 1932-1968-ci illərdə Portuqaliyanın Baş Naziri olmuş Antoniu di Salazar evli olmayıb və onun şəxsi həyatı haqqında çox az məlumat vardır.
• Alimlər belə hesab edirlər ki, dillər təxminən 5 — 10 min il əvvəl vahid dildən ayrı-ayrı dil ailələrinə ayrılmışlar.
• Paraşütlər insanların rahat enməsi üçün ixtira edilmişdi.
• Rusiyanın ən uzun - Botov mağarasının 60 kilometr uzunluğu vardır. O İrkutsk vilayətində, Lena çayının hövzəsində yerləşir.

17-19 oktyabr 2011-ci il

Azərbaycan Demokratik Respublikasının yaradıcıları

• Şərqdə ilk parlamentli respublika quruluşlu dövlət Azərbaycan Demokratik Respublikasıdır (1918-ci il 28 may).
• Üzeyir Hacıbəyovun 1908-ci il yanvarın 12-də (indiki təqvimlə yanvarın 25-də) Bakıda Hacı Zeynalabdin Tağıyevin teatrında göstərilən "Leyli və Məcnun" operası ilə həm Azərbaycanda, həm də bütün müsəlman Şərqində opera sənətinin əsası qoyulmuşdur.
• Azərbaycan ərazisində məlum olan ən qədim dövlət Manna dövlətidir (e.ə.IX əsr)
• Yəhudiliyi rəsmi din olaraq qəbul edən ilk türk dovləti Xəzər dövlətidir.
• Oğuz türk dastanı Kitabi Dədə Qorqud Azərbaycan xalq ədəbiyyatının ən qədim yazılı abidəsidir.
• Dünyada mexaniki qazma usulu ilə ilk neft quyusu 1846-cı ildə Bakı yaxınlığındakı Bibiheybət qəsəbəsində qazılmışdır.
• Azərbaycanda və dünyada ilk neft tankeri-Zoroastr (Zərdüşt) “Nobel qardaşları”şirkətinin sifarişi ilə 1878-ci ildə hazırlanmışdır.
• Şəfiqə Axundova 1972-ci ildə “Gəlin qayası” operasını yazmaqla Şərqdə ilk opera yazan qadın olmuşdur.

20-23 oktyabr 2011-ci il

Qarabağda Pənah xanın dövründə 1787-ci ildə kəsilmiş gümüş pul.

• Azərbaycan neftinin tarixi kökləri çox qədim dövrlərə gedib çıxır. Ərəb tarixçiləri, coğrafiyaşünasları və səyyahlarından Əhməd Əl-Bəlaruri (IX əsr) Abşerondakı iqtisadi həyatın qədimdən neftlə bağlı olduğunu göstərmiş, Əbu-İshaq İstəxri (XI-X əsrlər), Əbu-d-Həsən Əli Məsudi (X əsr) Bakının neftli torpağı, Abşeronun "ağ" və "qara" nefti haqqında məlumat vermişlər.
• Newsweek jurnalının versiyasına görə Azərbaycan "dünyanın ən yaxşı ölkələri" siyahısında 69-cu yeri tutur.
• Azərbaycan Respublikasının himni, gerbi və bayrağı 1918-1920- ci illərdə mövcud olmuş Azərbaycan Demokratik Respublikasının himni, gerbi və bayrağıdır.
• Azərbaycanın dəniz səviyyəsindən ən ucqar nöqtəsi Bazardüzü (4466 m.), ən aşağı nöqtəsi isə Neftçala rayonu ərazisindədir (-28 m.). Orta yüksəklik 657 metrdir.
• Bakı şəhərinin ərazısı 2430 км²-dir.
• Azərbaycan dilinə ən yaxın dillər qaşqay və türkman dilləridir.
• ХХ əsr ərzində azərbaycan dilinin əlifbası 4 dəfə dəyişilib: 1929-cu ildə ərəb qrafikalı əlifba latın qrafikalı əlifbaya (1918-1920-ci iilərdə mövcud olmuç ADR dövründə nəzərdə tutulurdu), 1939-cu ildə latın qrafikindən kiril qrafikasına, 1958-ci ildə bu qrfaika bir qədər dəyişir, 1991-ci ildə kiril qrafikalı əlifba latın qrafikal əlifbaya dəyişilir. Bu qrafika 1929-cu ildəkindən bir qədər fərqlənir.
• Hesablamalara görə azərbaycan dilində təqribən 10 min ərəb mənşəli söz vardır. Bunların bir qismi indinin özündə ərəb dilində köhnəlmiş sayılır və işlənmir.
• Şuşa şəhəri 1751-ci ildə Qarabağ xanı Pənah xan tərəfindən salınıb və ilk dövrdə Pənahabad adlanıb.
• Ermənistanın hərbi təcavüzü zamanı ələ keçirilmiş Azərbaycan ərazilərində 927 kitabxana, 464 tarixi abidə və muzey, 100-dən çox arxeoloji abidə, 6 dövlət teatrı və konsert studiyası dağıdılmışdır. Talan edilmiş muzeylərdən 40 mindən çox qiymətli əşya və nadir eksponat oğurlanmışdır. İşğal altında olan ərazi Azərbaycanın ümumi ərazisinin 20%-ni təşkil edir.

24-26 oktyabr 2011-ci il

100 trilyon Zimbabve dolları əskinazı ( 1-dən sonra 14 sıfır)

• Dünya xalqları müxtəlif dövrlərdə tədavül vasitəsi kimi duz parçasından, qiymətli daşlardan, heyvanların dəri və xəzlərindən istifadə ediblər.
• Uşaqlar dünyaya diz qapağı olmadan gəlirlər.
• ABŞ-ın prezident seçkilərin tarixində yalnız bir dəfə, 1789-cu ildə prezidentliyə namizəd Corc Vaşinqtonun rəqibi olmayıb. Bu onun çox nüfuzlu şəxs olması ilə bağlı idi.
• 18 fevral 1979-cu ildə Saxara səhrasına qar yağıb.
• Ən böyük kitab XVII əsrdə çap olunmuş və Berlin kitabxanasında saxlanılan coğrafiya atlası hesab edilir. Onun hündürlüyü 2 metr, eni 1 metrdir.
• Venera planeti yeganə planetdir ki, saat əqrəbinin əksi istiqamətində dövr edir.
• Havay əlifbasında cəmi 12 hərf var.
• Dünyada ilk dəmiryolu 1825-ci ildə İngiltərədə çəkilmişdir.
• Dünyanin ən qısa müharibəsi İngiltərə ilə Zimbabve arasında (38 dəqiqə) olmuşdur.
• Tarix elminin əsasını Heredotun (tarixin atası) “Tarix ” əsəri ilə qoyduğu hesab edilir.
• ABŞ prezidentləri Avraam Linkoln 1818-ci ildə doğulub, Con Kennedi isə 1918-ci ildə dünyaya gəlib. Linkoln 1860-cı ildə prezident seçilib, Kennedi isə 1960-cı ildə hakimiyyətə gəlib. (100 il fərq) Hər ikisi cümə günü, həyat yoldaşlarının yanında başından vurularaq öldürülmüşlər.
• Ozon təbəqəsi olmasaydı Yer kürəsində yüksək inkişaf etmiş canlılar yarana bilməzdi.
• Metr sistemi Napoleon Avropanı işğal etdikcə həmin ərazilərdə yayılmağa başlayıb. Böyük Britaniya işğal edilmədiyinə görə orada Britaniyaya məxsus ölçü vahidləri qalıb.
• Uran planeti adi gözlə görünən yeganə planetdir.

27-30 oktyabr 2011-ci il

Ənənəvi ərəb rəqəmləri

• Tarix elminin devizi: lat. Historia est magistra vitae — «Tarix — həyatın müəllimidir».
• Roma Papasının rəsmi titulu: Roma yepiskopu, Xaş vikarisi, Apostol knyazlarının vəliəhdi, Dünya kilsəsinin ali keşişi, Ali pontifik, Qərb patriarxı, İtaliya priması, Roma vilayətinin arxiyepiskopu və mitripoliti, Vatikan dövlət-şəhərinin rəhbəri, Allahın qullarının qulu.
• ABŞ-ın doqquzuncu Prezidenti Uilyam Henri Harrison ing. William Henry Harrison cəmi 32 gün 12 saat 30 dəqiqə (4 mart- 4 aprel 1841-ci il) prezident ola bilib. O inaqurasiya zamanı soyuq havada yüngül geyimdə böyük bir nitq söylədikdən sonra soyuqdəymədən vəfat edib.
• Ensiklopediyalar XVIII əsrdə yaranıb. Onun əsasını lüğətlər təşkil edib.
• Sakit okeanı ilk dəfə avropalı kimi Fernan Magellan keçib. Onu səfəri zamanı okean sakit olduğu üçün o 1521-ci ildə onu"Sakit" adlandırıb. Sonradan məlum olub ki, Magellan səhv edib.
• Buqələmunun dili bədəninin iki qatı uzunluğundadır.
• İlanlar eşidə bilmir.
• Kəpənəklər ayaqları ilə dad bilirlər.
• Qambiyanın cənubdan şimala ölçüsü 24-28 kilometr, qərbdən şərqə ölçüsü 400 kilometrdir.
• «Ərəb rəqəmləri» adı tarixən yaranıb, çünki, bu rəqəmləri məhz ərəb əyalətləri yayırdı. Ərəb ölkələrində yaranan rəqəmlər isə ənənəvi ərəb rəqəmlərindən kəskin fərqlənirlər.
• Dünyanın ən qədim muzeyi İngiltərənin Oksford şəhərində yerləşən Osmalian muzeyidir.
• İlk kağız eramızın 100-cü ilində Çində hazırlanmışdır.
• Renessans dövrü incəsənətin kilsənin nəzarətindən çıxması ilə baş verib. Yüksək inkişaf dövürünə XV—XVI əsrlərdə İtaliyada çatıb.
• Bakıda 1961-ci ildən nəşr edilən “Elm və həyat” jurnalı indiyədək 5 min azərbaycanlı alimin məqaləsini dərc edib.

31 oktyabr - 6 noyabr 2011-ci il

Afrikanın kosmosdan görünüşü

• Afrika qitəsi insan cəmiyyətinin beşiyi hesab edilir. Burada ən qədim insanların qalıqları tapılıb.
• Fransa imperatoru I Napoleon həyatı boyu aşağıdakı vəzifələri daşıyıb : Fransa inqilabi ordusunun generalı, Fransa Respublikasının birinci konsulu (9 noyabr 1799 — 20 mart 1804), fransızların imperatoru (18 may 1804 — 11 aprel 1814, 12 mart 1815 — 22 iyun 1815), İtaliya Respublikasının Prezidenti (26 yanvar 1802 — 17 mart 1805), İtaliya kralı (17 mart 1805 — 11 aprel 1814), Reyn İttifaqının protektoru (12 iyul 1806 — 19 oktyabr 1813), İsveçrə Konfederasiyasının mediatoru (19 fevral 1803 — 19 oktyabr 1813), Berqin Böyük Hersoqu (1808—1809).
• Şotlandiya ətrafı okean və dəniz dünyada biloji canlıların ən çox yaşadığı su hövzəsi sayılır, orada 40 min növ var.
• "Pop-musiqi" termininin iki açılışı var : istənilən canlı ifa edilən musiqi və pop-musiqinin özü.
• Ərazisinə görə tarixən mövcud olmuş imperiyalar ərazisinə görə Britaniya, Monqol və Rusiya imperiyaları olub.
• Nigeriyada 421 dil var. Onlardan 410-dan istifadə edilir, 2-sinin daşıyıcısı yoxdur, 9 isə ölü dildir.
• Budda ideyasına görə «Əgər zalımlığı görmürəmsə, eşitmirəmsə və barədə heç nə danışmıramsa, mən ondan qorunuram» (見ざる mi-dzaru), (聞かざる kika-dzaru), (言わざる iva-dzaru) .
• Somali qəpiklərində üç meymun təsvir edilmişdi.
• Qalxan balıqları dünyaya dişi kimi gəlir, ancaq 5 yaşına çatdıqda bir çoxu erkəyə çevrilir.
• Tarakanlar başı kəsildikdən sonra 9 gün yaşaya bilirlər.
• İlbizlər yemək yemədən üç il yata bilirlər.
• Dəvədəlləyi başını arxaya döndərə bilən yeganə həşəratdır.
• Zürafələrin səs telləri yoxdur.

7 noyabr - 13 noyabr 2011-ci il

Vikipediyanın loqosu

• Müsəlman təqvimi 12 aydan ibarət olaraq 354 gündən ibarətdir. Bu isə günəş (qriqorian təqvimi) təqvimindən 10 və ya 11 gün qısadır. Ona görə də müsəlman bayramları qriqorian təqvimlərinə görə 10-11 gün qabağa çəkilir.
• Makedoniya Respublikası Yunanıstanın təzyiqləri nəticəsində adı BMT-də Keçmiş Yuqoslaviya Makedoniya Respublikası (FYROM) kimi qəbul edilib.
• Hindistanda ən geniş yayılmış dil hindi dilidir və ölkənin rəsmi dillərindən biri sayılır. Biznes və inzibati işlərdə geniş yayılmış ingilis dili " yardımçı dil» sttusundadır. Hindistan Konstitusiyasına görə ölkənin 21 rəsmi dili var. Hinsitanda dillərin 1652 dialekti vardır.
• Yaponiyanın 1868-ci ilədək paytaxtı Kioto (Paytaxtların paytaxtı) şəhəri olmuşdur. Onun adındakı hecaların yerini dəyişdikdə yeni paytaxtın - Tokionun adı alınır.
• "Rekord" sözü latınca recordum sözündəndir ki, tərcüməsi «yadasalınan» deməkdir.
• "Rusiya" (rus.«Россия») adını rəsmi dövlət adı kimi ilk dəfə I Pyotr 1721-ci ildə ölkəni Rusiya imperiyası adlandıranda istifadə etmişdir.
• 2010-cu ilin aprel ayına elmə 118 kimyəvi element məlumdur. Onlardan 94-ü təbiətdə mövcuddur ( bəzilərinin ancaq izləri var), qalan 24-ü nüvə reaksiyaları vasitəsi ilə süni surətdə alınıb. İlk 112 elementin adı daimi, qalanlarının adı hələlik müvəqqətidir.
• Boliviyanın rəsmi adı "Çoxmillətli Boliviya Dövləti"dir.
• 14 iyul 2011-ci il tarixinə, Cənubi Sudanın BMT-yə üzv qəbul edilməsi ilə təşkilatın üzvlərinin sayı 193-ə çatdı .
• Vikipediya ensiklopediyanın adı ingilis texniki termini olan «wiki» (saytın fəaliyyətinin əsasını təşkil edən texnologiya; söz özü havay dilində "tez" deməkdir) və «encyclopedia» (ensiklopediya) sözlərindən yaranıb.

14 noyabr - 16 noyabr 2011-ci il

Vinsent van Qoqun bir əsəri "Kartof yeyənlər" rəsm əsəri.

• Elm müasir halda XVI—XVII əsrlərdən formalaşmağa başlayıb. Tarixi inkişafında o texnika və texnologiya çərçivəsindən çıxaraq cəmiyyətin inkişafına ciddi təsi edən faktora çevrildi. XVII əsrdən başlayaraq elmi fəaliyyət hər 10-15 ilə iki dəfə artır (kəşflərin sayı, elmi informasiyalar, elmi işçilərin sayı və s.).
• Mexaniki zəngli saat 1787-ci ildə amerikalı Levi Xatçins ixtira edib.
• Yunanıstanın bir hissəsi vaxtı ilə müsəlman dövləti olub.
• Məşhur holland rəssamı Vinsent van Qoqun bir əsəri Kartof yeyənlər adlanır.
• Qara rəngli dağlaləsini ilk dəfə 1986-cı ildə yetişdirmək mümkün olub.
• Fobiya dayanıqlı şəkildə qorxunun yaranmasıdır. Onun çox sayda mənbələri vardır. Çox qəribə fobiyalar vardır: pelidofobiya — keçəllərdən qorxmaq, alektrofobiya — toyuqlardan qorxmaq, triskaidekafobiya — 13 rəqəmindən qorxmaq, fobofobiya — qorxmaq qorxusu və s.
• Rus şairi Saşa Krasnıy 102 yaşında SSRİ Yazıçılar İttifaqına qəbul edilib. Sonuncu şeirlər kitabını 111 yaşında çap etdirib.
• XVIII əsr ingilis şairi Kristofer Smart daima dua etdiyinə görə ruhi xəstəxanaya yerləşdirilib.
• Titanik gəmisinin komandasının sağ qalmış axırıncı üzvü pis ekoloji şəraitdən vəfat edib.
• Almaniyadakı Hafel çayı üzərində Berlin və Potsdamı birləşdirən körpüdəт sovet və amerika xüsusi xidmət orqanları üç dəfə tutulmuş agentləri dəyişmək üçün istifadə ediblər.
• Məşhur Mona Liza şəklinin tam adı it. Ritratto di Monna Lisa del Giocondo — «Xanım Liza Cakondanın portreti»dir. Йadının ərinin soyadı olan del Giocondo, italyanca «şən, rəqs edən» kimi tərcümə edilir.

17 noyabr - 20 noyabr 2011-ci il

İslandiya parlamenti Altinqin binası

• «Forbs» jurnalı onun sahibinin adı ilə adlandırılıb. Onun sağlığında jurnal nəinki şöhrətli olmayıb, hətta xərcini belə ödəyə bilmirmiş.
• Antarktidada buz örtüyünün 4 kilometr dərinliyində Şərq gölü yerləşir.
• Alman hüquqşünası və tərcüməçisi İohann henrix Fridrix Karl Vitte-kiçik (1 iyul 1800 — 6 mart 1883) elm tarixində ən gənc elmlər doktorudur. O doktorluq dissertasiyasını 14 yaşı tamam olmamış müdafiə edib.
• Rusiyanın Yaroslavl şəhərində buraxılan həftəlik «Се́верный край» qəzeti 1905-1909-cu illər ərzində 42 dəfə adını dəyişib.
• Böyük Vətən Müharibəsi illərində Dağıstan əhalisinin vəsaiti hesabına hazırlanmış tank İmam Şamilin adını daşıyırdı.
• 1803-cü ildə ABŞ Luiziananı Fransadan 15 milyon dollara alaraq ərazisini iki dəfə artırır.
• İslandiya qanunlarına görə hakimiyyətdə olan prezident seçkilərdə yeganə namizəd olarsa o seçki keçirilmədən avtomatik olaraq növbəti müddətə dövlət başçısı elan edilir.
• Cənubi Afrika Respublikasının 11 dövlət dili vardır.
• Almaniyanın adı ingilis dilində Germany, alman dilində Deutschland, fransız dilində Allemagne, polyak dilində Niemcy kimi adlanır. Alman dilində isə ölkənin adı Deutschland dır.

21 noyabr - 23 noyabr 2011-ci il

Rus Amerikası

• Məşhur yazıçı Ernest Heminquey "Qoca və dəniz" hekayəsinə görə 1954-cü ildə layiq görüldüyü Ədəbiyyat üzrə Nobel Mükafatının təqdim etmə mərasiminə səhhətində problemlərə görə iştirak edə bilməyib.
• Human Rights Watch təşkilatının 1994-cü ilə aid hesabatında ermənilərin Ağdam şəhərini talaması nəticəsində, həmin il şəhərə ruh şəhər statusu verilmişdir.
• Sibir yupiklərinin ana dili olan Sibir yupikcəsi və Aleut xalqının kiçik qismi tərəfindən istifadə edilən Aleut dili yaxın 25 il ərzində ölü dillər siyahısına qoşulacaq.
• Moai heykəllərinin orta ağırlığı 25 tondur. Heykəllərin yerləşdiyi Pasxa adasında heç vaxt kütləvi insan yaşayışı mövcud olmayıb. Sivilizasiyanın mövcud olmadığı adada mindən artıq heykəllin kim tərəfindən, hansı məqsədlə və nə zaman inşa edildiyi bu gündə məlum deyil.
• Rus Amerikasının - ordusu, mərkəzi poçt sistemi və kiçik donanması olmuşdur. Şimal torpaqlarının Amerika Birləşmiş Ştatlarına satılmasından sonra muxtar ərazi 1867-ci ildə ləğv edilmiş 1959-cu ilin 3 yanvar tarixində ərazidə Alyaska ştatı təşkil edilmişdir.
• Nant razılaşmasına qədər Fransada Kalvinizm və Protestantlıq məzhəbindən olanların katoliklər tərəfindən təqib olunması adi hal hesab olunurdu.
• Con Uilks But Amerika Birləşmiş Ştatlarının prezidenti Avraam Linkolnu qətlə yetirdiynə görə dövlət məmurları tərəfindən Merilend ştatı ərazisində yaralı ələ keçirilmiş və yaxınlıqdakı fermanın qəssabxanasında linç edilmişdir.

24 noyabr - 27 noyabr 2011-ci il

Tarixi Türkistan ərazisi

• Amerika Birləşmiş Ştatlarının 3-cü vitse-prezidenti Aaron Burr 1804-cü ildə Alekansdr Hamiltonla duel mübarizəsi nəticəsində ağır yaralanmışdır. Aaron Burrun dueldə iştirak etməsi səbəbindən Demokratik Respublika partiyası Aaron Burrunun yox, Ceyms Medisonun namizədliyini irəli sürmüş və o seçkidə qalib gəlmişdir.
• Böyük Britaniyanın BP neft şirkəti il ərzində dövlət büdcəsinə 6 milyard funt-sterlinq ($10 milyard) vergi verir.
• Böyük Azərbaycan bəstəkarı Üzeyir Hacıbəyov 1907-ci ildə Bakıda Azərbaycan dilində "Hesab Məsələləri" və "Mətbuatda İstifadə olunan Siyasi, Hüquqi, İqtisadi və Əsgəri Sözlərin Türki-Rusi və Rusi-Türki Lüğəti"ni nəşr etdirmişdir.
• İspaniyalı səyyahı və konkistador Xuan Ponse de Leon 1521-ci ildə Florida sahillərinə səyahət zamanı gözlənilmədən Kalusaların hücumuna məruz qalmış və silahlı mübarizə zamanı oxla çiynindən vurulmuşdur. Hadisədən 8 gün sonra Havanaya qayıdan Lion burada vəfat etmişdir. Lionun ölüm səbəbi kimi oxda olmuş zəhər göstərilmişdir.
• Mərkəzi Asiyanın tarixi Türkistan ərazisinə müasir Özbəkistan, Türkmənistan, Tacikistan, Qırğızıstan, Qazaxıstan, Çinin Sintsyan-Uyğur milli rayonu, Sibir cənubunun türkdilli regionları, Əfqanıstanın şimalı və İran aid edilir.
• Dünyada şəhər əhalisinin ən az faizi Nepaldadır. Orada əhalinin cəmi 14 % şəhərdə yaşayır.
• Fransada xaricilər üçün də daxil olmaqla həm orta, həm də ali təhsil pulsuzdur.
• Dünyadakı ən qədim mədəniyyətlərdən biri olan Çin təqribən 4000 illik yazılı tarixə sahibdir.

28 noyabr - 30 noyabr 2011-ci il

"Bikorp adam" - lianalarla dırmaşaraq qayalardan bal yığan insan. Şəkil Valensiya yaxınlığındakı mağara divarlarında 8 min il əvvəl çəkilib

• 2010-cu ildə Hindistanın Əhmədabad şəhərində keçirilən turnirdə , dünya çempionu Vişvanatan Anandın da qatıldığı yarışda 20 min 483 nəfər şahmatçı mübarizə aparıb.
• Harvard Universiteti ingilis missioneri və xeyriyyəçisi Con Harvardın şərəfinə onun adı ilə adlandırılıb. Övladları olmayan Harvard 1638-ci ildə ölümündən sonra öz mülkünün yarısını (779 funt) və kitabxanasının 400 kitabını yeni yaranmış təhsil müəssisəsinə vəsiyyət edib. 1639-cu ildə kollec minnətdarlıq hissi ilə Harvardın adı ilə adlandırılıb.
• Azərbaycanın 19 inzbati rayonunda "xan" sözü olan 26 yaşayış məskəni vardır (Xanabad, Xanbulaq, Xankeçən, Xanagah və s.). Hətta Xankəndi şəhəri inzibati ərazisində Xanadzax və Xansk adlı yaşayış məskənləri vardır.
• Rusiyada 1492-ci ilə qədər yeni il 1 martdan, həmin ildən çar III İvanın sərəncamı ilə 1 sentyabrdan, çar I Pyotrun sərəncamı ilə isə 1700-cü ildən 1 yanvardan başlayır.
• Qədim yunan tarixçisi Herodotun "Tarix" adlı əsəri antik mədəniyyət üçün böyük qiymətə malik idi. Siseron onu "tarixin atası" adlandırırdı.
• Suyun ən maraqlı və mühüm xüsusiyyətlərindən biri, digər bütün maddələrin əksinə, bərk halının maye halından - yəni buzun sudan daha yüngül olmasıdır. Buna görə də dənizlərdə donma yuxarıdan başlayır, çünki donan təbəqə suyun digər maye hissəsindən daha yüngüldür.
• Balı yaşyarımdan kiçik körpələrə vermək olmaz. Onları mədə-bağırsaq sistemi botulizm xəstəliyi yarada bilər.

1 - 4 dekabr 2011-ci il

Klassik sual işarəsi

• Çətirdən ilk dəfə təxminən 3400 il əvvəl Mesapotamiyada rütbənin və fərqliliyin rəmzi kimi istifadə olunub. Bu çətirlər mesapotamiyalıları yağışdan deyil, parlaq günəşdən qoruyurdu.
• Şahzadə Mustafa Sultan Süleyman Qanunidən sonra hakimiyyətə qəlməyə ən real namizəd olsa da, Xürrəm Sultanın fitnəsi nəticəsində 1553-cü ildə Erağlı ovasında yerləşən kiçik su hövzəsində boğdurularaq öldürülmüşdür.
• Avropada ən qədim universitet Salernoda XI əsrin birinci yarısında yaradılmış tibb universiteti sayılır.
• Dünyada adında "Qvineya" sözü olan 5 dövlət var - Qvineya, Qvineya-Bisau, Ekvatorial Qvineya, Papua-Yeni Qvineya və Yeni Qvineya Ərazisi.
• İlk kağız bizim eradan əvvəl II əsrdə Çində düzəldilib.
• Sual işarəsinin yazılışı latın hərfləri olan q və o-dan yaranıb (quaestio — cavabı axtarmaq). Əvvəlcə q o üzərində yazılırdı, sonradan indiki , ? halına salınıb.
• Ərəb ölkələrində adlar çox mürəkkəb olur. Şəxsi ad və soyaddan başqa onun adında "ibn" (atasının adı) birləşməsi ilə bir çox babalarının adı və eyni zamanda döğulduğu yer adı göstərilir.

5 - 7 dekabr 2011-ci il

XX əsrin ortalarında istifadə olunan telefon

• Elm müasir halda XVI—XVII əsrlərdən formalaşmağa başlayıb.
• 1963-cü ildə Urta-Bulak yatağında təbii qaz partlayışı baş vermiş, alovu üç il (1064 gün) söndürmək mümkün olmamışdır.
• "Telefon" sözü qədim yunan dilndən tərçümədə "uzaqdan gələn səs" deməkdir.
• Serb, xorvat və bosniya dilləri serb-xorvat dilinin regional variantları sayılır.
• Qədim Misirdə insanlar quta quşunun yumurtasını Allah yolunda qurban edirdilər. Orta əsr xristianlarında isə insan növbətçi olduğu müddətdə ona yumurta yemək qadağan edilirdi. Çində yumurtanı qıcqırda bilirlər və onun resepti avropalılara açıqlanmır.
• Marqaret Tetçer Böyük Britaniyanın ilk və yeganə qadın Baş Naziridir, 1979—1990-cı illər. «Dəmir ledi» adı ilə də tanınır.
• Avstraliyanın kənd yerlərində bina nömrələnməsi küçə başlanğıcından metr ilə məsafəyə görə verilir. Məsələn, əgər ferma küçə başlanğıcından 1500 metr uzaqlıqdadırsa, onun nömrəsi 150 olur.

8 - 11 dekabr 2011-ci il

İqlu evləri

• Moskva metropolitenində 185 stansiya vardır.
• Yod ilk dəfə Kurtua tərəfindən dəniz yosunlarının külündə tapılmış, 1815-ci ildə Gey-Lyussak tərəfindən kimyəvi element kimi qəbul edilmişdir.
• Hal-hazırda yeganə rəsmi imperator Yaponiya imperatorudur. Ancaq onun adı daha çox simvolik xarakter daşıyır.
• XX əsrin ortalarında Altayda yerli türkdilli xalqların Pazırıq (Basırıq) dediyi yerdə qazıntı aparan rus arxeoloqları qədim kurqandan qədimi bir xalça tapırlar. Saqa (skit) boylarına məxsus sənət əsəri salamat qalmış və rəngini itirməmişdi. Xalça 2500 il öncə Qarabağda toxunmuş Bərdə (saqa-oğuz) xalısı idi.
• Avropa Birliyi yeganə beynəlxalq təşkilatdır ki, özündə həm beynəlxalq təşkilat, həm də dövlət əlamətləri daşıyır, əslində isə formal olaraq heç biri deyil. Bəzi məsələlər birliyin ümumi institutları, bəziləri isə üzv dövlətlərin nümayəndələrinin razılaşması ilə qəbul edilir.
• Şimal qütbündə yaşayan yerli xalqlar buzdan iqlu adlanan evlər quraşdırırlar.

12 - 14 dekabr 2011-ci il

Günəş sistemi

• Dünyada coğrafi vəziyyətinə görə dünya okeanına birbaşa çıxışı olmayan 44 ölkə vardır.
• 1900-cu ildə dünyada olan 4192 avtomobildən 1688-i buxarla, 1575-i elektriklə, 929-u isə benzinlə hərəkətə gəlirdi.
• Nauru dünyada ən kiçik müstəqil respublika, ən kiçik ada dövləti, Avropadan kənar ən kiçik dövlət və rəsmi paytaxtı olmayan yeganə dövlətdir.
• 1930-cu ildən 2006-cı ilədək Pluton Günəş sistemində doqquzuncu planet kimi qəbul edilirdi. Ancaq XX əsr sonlarında və XXI əsr əvvəllərində Günəş sistemndə plutonsayağı xeyli səma cismi kəşf edildi. Onlardan Erida, Plutondan 27 % böyükdür. 24 avqust 2006-cı ildə Beynəlxalq Astronomiya İttifaqı özünün XXVI assambleyasında ilk dəfə olaraq "planet" tərifini verdi. Pluton bu tərifə düşmədiyindən o planet kateqoriyasından kənarda qaldı.
• Türkiyədə 1930-cu ilə qədər cəmi 2 universitet, İstanbul Texniki Universiteti və İstanbul Universitetinin mövcud olduğu halda, bu günkü Türkiyədə onların sayı 157-dir.

15 - 18 dekabr 2011-ci il

"Qu Gölü" baletinin Bakı afişası (2011)

• ABŞ ştatlarının qanunverici orqanlarının və ya qubernatorlarının qərarı ilə ştatların simvolları olan mahnılar seçilir. Bəzi ştatların rəsmi mahnıları yoxdur (Nyu-Cersi), bəzilərinin isə bir neçə mahnı simvolu vardır (Arkanzas və Arizona).
• Pyotr Çaykovskinin məşhur "Qu gölü" baleti onun sağlığında uğur qazana bilməmiş, ancaq ölümündən sonra librettosunda və quruluşinda müəyyən dəyişikliklərdən sonra dünya şöhrəti qazanmışdır.
• Apple 10 dekabr 2011-ci ildə Nyu-Yorkun Mərkəzi vağzalında özünün ən böyük firma mağazasını açıb. Sahəsi 2,1 min kvadrat metr olan mağaza şirkətin əvvəlki mağaza sahəsi rekordunu 0,6 min kv.m. təzələyib. İlk müştəri mağazanın açılşında birinci olmaq üçün bir sutka növbədə durub.
• Dünyada ən bahalı dərman Alexion Pharmaceutical şirkətinin istehsalı olan Soliris preparatıdır. Bu dərmanla illik müalicə kursu 409,5 min ABŞ dollarına başa gəlir.
• Dünyada hesablamalara görə 6700, bəzi hesablamalara görə isə 4500 növ suda-quruda yaşayanlar sinfinə daxil olan canlılar, amfibiyalar yaşayır.

19 - 21 dekabr 2011-ci il

İnklrin kipusi

• Tək 2007-ci ildə bütün dünyada sığorta şirkətləri tərəfindən 4,1 trilyon ABŞ dolları həcmində sığorta ödənişi toplanıb.
• Belə bir hipoteza var ki, inklərin istifadə etdikləri ip düyünləri, kipu, əslində yazı nümunələridir.
• Azərbaycanda 1991-ci ildən bəri keçirilən "ilin futbolçusu" titulunun müəyyənləşməsində 14 nəfər qalib olub. Onlardan iki nəfər Samir Ələkbərov (1991, 1992,1993) və Rəşad Sadıqov (2004, 2005, 2010) hərəsi ki dəfə qalib elan ediliblər .
• İdman oyunlarında topun və ya şaybanın rəqibin qapısından keçirilməsi zamanı heablanan qol ingilis dilndə ing. goal məqsəd deməkdir.
• ABŞ-ın Kaliforniya ştatı müstəqil dövlət olsaydı, dünyanın iqtisadi inkişafına görə ilk beşliyində yer alardı.
• İnsanlar fillərin skeletlərinə rast gələ bilmirlər. Sonra aydınlaşdırıldı ki, fil ölümünün yaxınlaşdığını hiss edərək özünü çaya və ya batağlığa atır.

22 - 25 dekabr 2011-ci il

HB sadə karandaşları

• Müasir cəmiyyət ilk növbədə fizika elmində edilən kəşflərin praktiki tətbiqi nəticəsində meydana gəlib. Elektromaqnetizmin öyrənilməsi telefonların, termodinamikanın öyrənilməsi avtomobillərin, elektronikanın inkişafı kompüterlərin metdana gəlməsinə səbəb olub.
• Materiklərin cənub hissəsi bir qanun olaraq nazik olub, oxvarı şəkildədir. Onların şimal hissəsi isə çox genişdir. Deməli, materiklər bir növ üçbucaq şəklindədir. Hətta Antarktida belə armudvarı şəklə malikdir.
• Müasir dövrə qədər astrologiya ilə astronomiya tez tez qarışdırılırdı. Onlar tarixən paralel inkişaf etmişlər.
• Karandaşların ilk variantı XIII əsrdə hazırlanıb. Qrafitin taxtanın arasına qoyulmasını fransız kimyagəri Nikola Konte təklif edib.
• Jamanak Türkiyədə ən uzun müddət yayımlanan qəzetdir. 103 ildir ki, fasiləsiz olaraq fəaliyyət göstərən qəzet, indiyə qədər cəmi 5 dəfə çap edilməmişdir.

26 - 28 dekabr 2011-ci il

İkinci dünya müharibəsindən sonra parçalanmış Almaniya

• Rusiyanın 26 dövlətlə dövlət sərhədi vardır.
• Kitabi Dədə Qorqud kitabı ilk dəfə XI əsrdə yazıya alınmışdır. Əldə olan nüsxələr isə XVI əsrdə üzü köçürülmüş əlyazmalarıdır.
• Alman dili Avstriya, İsveçrə, Belçika, Lixtenşteyn və Lüksemburqda dövlət dilidir.
• Dünyanın ən böyük avtomobil istehsalçılarından olan BMV şirkəti, 1916-cı ildə təsis ediləndə avtomobil yox, V12 tipli təyyarə mühərrikləri istehsal edirdi.
• 1990-cı ilin 3 oktyabr tarixində Almaniya Demokratik Respublikası ilə Almaniya Federativ Respublikası dövlətlərinin vahid dövlətdə birləşməsi ilə İkinci dünya müharibəsindən sonra Almaniyanın parçalanmasına son qoyulmuşdur.

29 dekabr 2011 - 1 yanvar 2012-ci il

Paralimpiya oyunlarının emblemi

• 6 milyon insanın ölümü ilə nəticələnən Holokost soyqırımının əsas təşkilatçılarından olan Adolf Hitler, ölümündən bir gün əvvəl yəhudi Eva Braun ilə evlənmişdir.
• Almaniya bayrağında rənglərin qara, qırmızı və sarı rənglərdə sıralanması 1813-cü ildə Napoleona qarşı müharibədə gənclərdən təşkil olunmuş Freikorps (azad korpus) birliyi adı ilə bağlıdır. Maddi imkansızlıq səbəbindən Freikorps birliyinin əsgləri qara rəngdə uniforma geyinirdilər. Uniformanın düymələri isə sarı rəngdə və düymələrin altında qalan parçanın da qırmızı olması bugün mövcud olan Almaniya bayrağının yaranmasına səbəb olmuşdur.
• Ali təhsildə Boloniya prosesinin üç əsas məqsədi vardır: çeviklik, beynəlxalq rəqabətə davamlılıq və məşğulluq imkanının artırılması.
• I Paralimpiya oyunları 1960-cı ildə Romada, XVII Yay Olimpiya oyunlarından sonra keçirilmişdir.
• ABŞ-ın ilk katolik prezidenti Con Ficerald Kennedi olmuşdur.

2 yanvar - 4 yanvar 2012-ci il

Mayya sivilizasiyasında 20 günlük təqvim

• 1940-1956-cı illərdə SSRİ 15 yox, 16 müttəfiq respublikadan ibarət idi. Karel-Fin Sovet Sosialist Respublikası adlanan sonuncu respublika, 1956-cı ildə RSFSR-in tərkibinə muxtar respublika kimi daxil edilmişdir.
• 1941-1945-ci il İkinci dünya müharibəsi zamanı SSRİ tərəfindən 600 min Azərbaycanlı döyüşlərdə iştirak etmiş və 300 mini qeri qayıtmamışdır.
• Ukraynanın Prezdenti olmuş Viktor Yuşşenkonun bir sərəncamında ( № 161/2009) belə yazılmışdı: "«Ukrayna Prezidentinin 3 dekabr 2007-ci il № 292 sərəncamının ləğvi barədə» 6 mart 2009-cu il tarixli sərəncamı ləğv edilsin".
• Şizofreniya məqaləsi vikipediyanın 5 dil səhifəsində "seçilmiş", 5 dil səhifəsində isə "yaxşı məqalə" statusunu qazanıb.
• Hər hansı bir elm haqqında təsəvvür bu elmin obyektini, predmetini, metodunu və prinsipini öyrənməkdən başlayır.
• Həftənin astronomik əsası yoxdur. Qədim Misirdə on günlük həftədən (dekada) istifadə edirdilər. Mayya mədəniyyətində isə həftə 13 gündən ibarət idi, onlarda 20 günlük təqvim də var idi.

5 yanvar - 8 yanvar 2012-ci il

"Time" jurnalının 3 mart 1923-cü ildə nəşr edilmiş ilk sayının üz qabığı

• Ürəyin işləməsini yazan ilk elektrokardioqrafiya cihazını 1903-cü ildə Vilhelm Eyndhoven quraşdırıb. Buna görə ona 1924-cü ildə tibb üzrə Nobel mükafatı verildi.
• İnsanların daimi yaşamadığı Antarktidanın beynəlxalq telefon kodu da var. Kod belədir :672.
• Bütün ordularda hərbi salam ancaq sağ əllə verilir.
• Maykl Ceksonun Thriller albomu dünya musiqi tarixində ən çox satılan albomdur.
• Çox balıq yeyən insanlar qocalan zaman digərlərinə nisbətən daha cox yaddaşa malik olurlar.
• Time (jurnal)ının 1927-ci ildə elan etdiyi İlin adamı pilot Çarlz Lindberq indiyə qədər ən gənc laureatdır. Jurnalın laureatları içərisində 12 nəfər ABŞ prezidenti olub. 11 nəfər iki dəfə , bir nəfər isə - Franklin Ruzvelt isə üç dəfə "İlin adamı" elan ediliblər. Həmçinin dörd dəfə laureatlar abstrakr anlayış olub (kompüter istifadəçisi, kompüter, təhlükədə olan Yer, etirazçı).

9 yanvar - 11 yanvar 2012-ci il

DynaTac markalı ilk fərdi mobil telefon aparatı

• Yer kürəsində ulduz sutkasının - öz oxu ətrafında fırlanma müddəti 2000-ci ilə 23 saat 56 dəqiqə 4,090530833 saniyəyə bərabər olmuşdur.
• San-Fransiskoda bir küçə hərlənərək özü - özünü kəsir..
• Maykl Cekson və Canet Ceksonun Scream (Scream/Childhood) mahnısına çəkilmiş klip, dünyanın ən bahalı musiqi klipi kimi Ginnesin Rekordlar Kitabına düşmüşdür.
• Dünyada adambaşına düşən ümumi daxili məhsulun həcminə görə 1-ci yerdə Qətər, (86 min 670 ABŞ dolları), axırıncı 178-ci yerdə Konqo Demokratik Respublikasıdır, (340 ABŞ dolları ).
• Satış məqsədiylə ilk portativ mobil telefon 1983-cü il martın 6-da istehsal olunmuşdur. Onun çəkisi 794 qram, həcmi isə 33 x 4,4 x 8,9 sm idi. Akkumulyator 8 saat müddətində telefonu işlədə bilirdi. Satış qiyməti 3995 dollar idi. "Motorolla" şirkəti layihəyənin işlənməsinə 100 milyon dollar və 15 il vaxt sərf etmişdi.

12 yanvar - 15 yanvar 2012-ci il

Bir piyalə qəhvə

• İngiltərədə uzun müddət kofe içmək sırf kişi məşğuliyyəti sayılırdı. 1674-cü ildə qadınlar kişilərin kofe klublarında çox vaxt keçirmələrinə etiraz olaraq "Kofe əleyhinə qadın petisiyası" hazırlayırlar.
• Avrasiya materikinə adı 1883-cü ildə ildə geoloq Eduard Züss vermişdir.
• Brüssel şəhərinin adı bruoc (köhnə niderl., «bataqlıq») və sella (köhnə niderl., «məskən») sözlərindən yaranıb , mənası «bataqlıqda məskən» deməkdir.
• Cüdo, Aykido, Ciu-citsu və Karate kimi idman növləri Yaponiyada yaransa da, yalnız Sumo güləşi Yaponiyanın milli idman növü hesab olunur.
• Qədim yunan astronomu və riyaziyyatçısı Klavdi Ptolemey astronomik cədvəllərində boş kvadratlara O işarəsi qoyardı (yunan əlifbası ilə omikron hərfi, q.yun. ονδεν — heç nə); Sıfır rəqəmi işarəsinin ondan yarandığı güman edilir.
• Azərbaycanın 19 inzbati rayonunda adında "xan" sözü olan 26 yaşayış məskəni vardır (Xanabad, Xanbulaq, Xankeçən, Xanagah və s.). Hətta Xankəndi şəhəri inzibati ərazisində Xanadzax və Xansk adlı yaşayış məskənləri vardır.

16 yanvar - 18 yanvar 2012-ci il

Komppyuter

• 19 mart - Beynəlxalq Atalar Günüdür.
• Kriptonim — gizlədilən ad, eponim, (yun. ἐπώνῠμος — «ad verən») — şərəfinə coğrafi obyekt adlandırılan ilahi qüvvə, real və ya əfsanəvi şəxs, onomatet (yun. ονοματοθετες — «adlandıran») — ad götürmüş ilahi qüvvə, real və ya əfsanəvi şəxs, etnomim — xalq, millət adı, teonimlər — allahlar adıdır.
• Kompyuterin tarixi 1642-ci illə hesablanır. Həmin dövrdə ilk dəfə Blez Paskal cəmləyici maşın quraşdırmışdır.
• Dünyada apelsin yetişdirilməsi axırıncı 45 ildə dörd dəfə artmışdır (1965-cildə 18, 724 milyon tonn, 2010-ci ildə 69, 508 milyon ton).

19 yanvar - 22 yanvar 2012-ci il

Ağac

• Bakıdakı məşhur Qız Qalası abidəsinin inşa tarixinin indiyə qədər düzgün müəyyənləşdirmək mümkün olmayıb. Adının bir versiyası heç zaman düşmən tərəfindən alınmadığına görə verildiyi güman edilir. 1964-cü ildən muzey kimi istifadə edilir.
• Dünyada əsasən üç təqvim işlədilir :qriqorian təqvimi, hicri təqvimi və yəhudi təqvimi.
• Türkdilli xalqların bir hissəsi qeyri-islam dinlərinə sitayiş edirlər: yakutlar (şaman və xristian), çuvaşlar və qaqauzlar (xristian), karaimlər və krımçaklar (yəhudi dini).
• Atom (yunanca ἄτομος (ὕλη) átomos (hýle) - „bölünə bilməyən materiya") materiyanın kimyəvi bölünə bilməyən ən kiçik zərrəciyidir.
• Dünyanın bir çox ölkələrində "ağac əkilmə günü" bayramı qeyd edilir.

23 yanvar - 25 yanvar 2012-ci il

İlk velosiped, 1820

-ci il

• Çörəyin tarixi bəşəriyyətin yarandığı gündən başlayır. Bu gün dünyanın elə bir ölkəsi yoxdur ki, orada aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı çörəklə bağlı əlamətlərə rast gəlinməsin.
• Xristianlıq tarixində 265 Roma Papası olub. Hazırkı Roma Papası XVI Benediktdir.
• Antarktida haqqında konvensiyaya görə Antarktida materiki heç bir dövlətin deyil və ora ərazi iddiası irəli sürülə bilməz. Buna baxmayaraq Norveç, Böyük Britaniya, Avstraliya, Yeni Zelandiya, Çili və Argentina materikin ayrı-ayrı hissələrinə torpaq iddiası irəli sürüblər.
• Velosiped (köhnə fr. vélocipède sözündən yaranıb (lat. vēlōx «tez» və lat. pēs «ayaq») deməkdir.
• Linqvistikaya görə insan dilləri təbii insan dillərinə, süni insan dillərinə, (məsələn esperanto) və karlar üçün jest dilinə bölünür.r.

26 yanvar - 29 yanvar 2012-ci il

Orta əsr Avropa kitabxanaları

• İnsan ətraf mühüt haqqında informasiyanın 90 % -ni göz vasitəsi ilə alır.
• Qədim Yunanıstanda əsas 4 elementin mövcudluğuna inam var idi: hava, od, yer, su.
• Tısbağaların ölçüləri böyük diapazonda dəyişir. Dəniz növləri quruda yaşayanlardan böyükdür. Ən böyük müasir tısbağa dərili tısbağalardır (Dermochelys coriacea), uzuhluğu 2 m, çəkisi 900 kqг. Ən kiçiyi namaklavend tısbağası (Homopus signatus) olub, uzunluğu 10 santimetrdir.
• İlk kitabxanalar eramızdan əvvəl yaradılıb. Ən qədim kitabxanalardan birinin Asur hökmüdarı tərəfindən qurulduğu məlumdur. Hökmdar kitabxansındakı kitablar üzəri şiş uclu alətlə yazılmış gil lovhələr olub.
• Dis canlılarda ərzağın ilkin mexaniki emalı üçün orqanizmin bir hissəsidir. Heyvanlarda həmçinin müdafiə və hücum silahıdır. İnsanda danışıq instrumentlərindən biri və gülüş atributu kimi də istifadə edilir.

30 yanvar - 1 fevral 2012-ci il

Feyerverk

• Barıtın ilk dəfə Çində hazırlanması fərz olunur. Ola bilsin ki, onu IX əsrdə ölümsüzlük eliksiri axtaran əlkimyaçılar əldə etmişlər. Barıtın əldə edilməsi feyerverklərin və ilk odlu silahların yaranmasına imkan verdi.
• Maks Fasmerin fərziyyəsinə görə «vağzal» sözü (ilk variantda «fokzal») «voksxoll» (ing. Vauxhall) sözündən yaranıb. Bu London ətrafında XVIII əsrdə yerləşən və Ceyn Voksa (Jane Vaux) məxsus parkın adından götürülüb. Digər versiyaya görə XIX əsrdə parklarda yay estradaları "kurzal" adlanırdı. Çox sayda sarnişinlərin toplaşması sonradan yerin vağzal adlanmasına səbəb olub.
• Polyak musiqiçi Frederik Şopen Parisin Per-Laşez qəbiristanlığında dəfn olunsada, ürəyi Varşavada dəfn olunmuşdur.
• 10 aprel 2010-cu ildə Smolensk yaxınlığında qəzaya uğramış təyyarədə, aralarında Polşa prezidenti Lex Kaçinski və xanımında olduğu 23 nəfər yüksək rütbəli dövlət xadimi həlak olmuşdur.
• Hazırda Azərbaycanda 9 minə yaxın kitabxana mövcuddur.

1 fevral - 5 fevral 2012-ci il

Külçə qızıl parçası

• 1897-ci ildə Azərbaycanda iki minə yaxın polyak yaşayırdı.
• İlk dövrlərdə paqonlar çiyində asılan qılınc və patron qutusunun kəmərinin sürüşüb düşməsinin qarşısını almaq üçün istifadə edilirdi.
• Qızıl çəkiclə döyülməklə nazik bir təbəqə halına gətirilə bilər. Məsələn, bir qram qızıl döyülməklə 180 kvadrat santimetrlik bir təbəqəyə çevrilə bilir.
• Yaddaşa dəqiqlik, yaddaşın həcmli olması, yadda saxlamanın sürətli olması, yaddaşın təzələməyə hazır olması və yaddan çıxarmanın sürətli olması xasdır.
• Rus şairi Aleksandr Puşkin Şərq mövzusundakı əsərlərində qəzəl formasından istifadə etmişdir.

XII Məhəmməd əbu Abdullah

• Fallo tetradasının yeganə müalicəsi cərrahi yolla mümkündür.
• ABŞ prezidentlərinin ən hündürboylusu 193 sm boyu olan Avraam Linkolndur.
• Qədim yunan filosofu Sokrat ömrü boyu heç bir kitab yazmayıb, öz fikirlərini şifahi şəkildə yayıb.
• Məşhur Time jurnalı Adolf Hitleri 1938-ci ildə ilin adamı seçib, onun şəkli jurnalın üz qabığında verilib.
• 10 oktyabr 680-ci ildə İraqın Kərbəla şəhəri yaxınlığında baş vermiş Kərbəla döyüşündə Məhəmməd peyğəmbərin nəvəsi İmam Hüseyn qətlə yetirilib.
• Qranada əmirliyinin XXII və son əmiri XII Məhəmməd əbu Abdullah ispanlara qarşı mübarizədə Osmanlı sultanı II Bəyaziddən kömək istəsə də, II Bəyazid qardaşı Cem Sultanla taxt-tac davası apardığına görə ona kömək etməyib.
• 16 dekabr 1773-cü ildə ABŞ-ın Boston şəhərindəki Boston çay qonaqlığı ABŞ inqilabının başlanğıcı sayılır.
• Qafqaz almanları Azərbaycanda Helenendorf, Annenfeld, Georqsfeld, Qrünfeld, Ayxenfeld, Traubenfeld, Yelizavetinka kimi kənd və şəhərlərdə yaşayıblar.

13-19 avqust 2012-ci il

Jorj Sand (Amantine Lucile Dupin)

• Lesotonun paytaxtı Maseru şəhəri Cənubi Afrika Respublikası ilə sərhəddin yaxınlığında yerləşir.
• Körpü bəşəriyyətin ən qədim ixtiralarından biridir.
• Fransanın dəniz ərazisi Sent Martinin sahəsi cəmi 53,2 кm²-dir.
• Dünya Hidroqrafiya Təşkilatının 2000-ci il qərarına əsasən dünya okeanı beş okeana bölünüb. Həmin qərara əsasən 60 dərəcə cənub paralelindən Antarktidaya qədər olan sular Cənub Okeanına aid edilir.
• Sahəsi 458 km² və əhalisi 20,9 min nəfər olan olan Palau Respublikası 16 ştata bölünür.
• Məşhur fransız yazışısı Jorj Sand əsilində Amantine Lucile Dupin adlı bir qadındır.

20-26 avqust 2012-ci il

Rəsədxana

• 2011-ci ildə dünya ticarətinin həcmi rekord həddə - 18 trilyon ABŞ dolları olub.
• Çadin paytaxtı 1 milyonluq Ncamena şəhərinin yaşlı əhalisinin yarıdan çoxu savadsızdır.
• Fransanın dəniz ərazisi Uollis və Futunanın rəsmi dili fransız dilidr. Əhalinin ancaq 6 % fransız dilini döğma dil hesab edir.
• 1620-ci ilə qədər rəsədxanalarda müşahidə yalnız açıq havada gözlə baxmaqla aparılırdı.
• Qrenlandiyanın paytaxtı Nuuk şəhərində yerləşən Qrenlandiya Universitetinin 150 tələbəsi, 14 müəllimi və 5 inzibati-texniki işçisi vardır.
• Papua-Yeni Qvineyanın paytaxtı Port Morsbinin 200 min nəfər əhalisi papuas və melaneziyalılar 700 dil və dialektdə danışırlar.

27 avqust-2 sentyabr 2012-ci il

Mühəndis kalkulyatoru

• lat. Calculator sözü, (kalkulyator), calculus «xırda daş» sözündən yaranıb (keçmişdə xırda daşlar saymaq üçün istifadə edilirdi).
• ABŞ Hərbi Hava Qüvvələrinin və Dəniz Piyadalrının nizamnamələrinə görə hərbiçilərin tatuajlarının sahəsi bədənlərinin dörddə birindən artıq ola bilməz.
• Narın tərkibində 1,13%-ə qədər aşı maddələri olduğundan dəri aşılanmasında və boya maddəsi alınmasında istifadə edilir.
• Ginnesin Rekordlar Kitabı dünyanın 100-dən çox ölkəsində, 24 dildə çap olunur və 100 milyon tirajla satılır.
• Zaman ölçüsü olan saniyə metrik sistem ilə bölünən yeganə zaman ölçüsüdür (mllisaniyə və s.).
• 20 iyun 2011-ci il tarixinə 38 ölkədən 523 nəfər kosmik uçuşda olublar.

3-9 sentyabr 2012-ci il

İlk SSRİ mexaniki televizoru

• İlk televiziya sitemləri mexaniki idilər və təsviri göstərərək səs müşaiyətini nəzərdə tutmurdu.
• Şimal Buzlu Okeanı dünyada sahəcə ən kiçik okeandır - 14,75 milyon kvadrat кilometr.
• Dövlət dili dövlət çərçivəsində siyasi, sosial və mədəni sahədə inteqrasiya rolu oynayır, rəsmi dil isə dövlət idarəçiliyində, qanunvericiliyində, məhkəmə prosesində işlənən işçi dildir.
• Bütün xalqların inancında 1 rəqəmi saydan başqa həm də birincilik, [[]]liderlik deməkdir.
• Azərbaycanda 10-dan çox milli çörək növü bişirilir: təndir çörəyi, lavaş, yuxa, yayma, fətir, kətə, mayasız çörək, bəyim çörəyi, qoz çörəyi, badam çörəyi və s.
• İnsan ətraf mühit haqqında informasiyanın 90 % -ni göz vasitəsi ilə alır.

10-18 sentyabr 2012-ci il

Dama oyunu. Louis-Léopold Boilly

• Damanın Altay variantı (şatra) özündə dama və şahmat qaydalarını birləşdirir.
• Yerə çatmadan buxarlanan yağış virqa adlanır.
• Ən qədim qayçı, Qədim Roma tarixi ərazisində arxeoloqlar tərəfindən tapılıb. 3-4 min il tarixi vardır, qoyun qırxmaq üçün istifadə edilib. Onun konstruksiyası iki min il dəyişilməz qalıb.
• 1959-cu ildə amerikalı A.Sfredd kvadrat təkər üçün patent alır. Belə təkərlər qarda, qumda və palçıqda yaxşı gedir və 60 кm/saat sürət verir..
• Dənizlərdə donma yuxarıdan başlayır, çünki donan təbəqə suyun digər maye hissəsindən daha yüngüldür.
• Kosta-Rikada işçi qadınlar üçün həftənin üç günü istirahət günüdür.

19-23 sentyabr 2012-ci il

Balet tamaşası elementi

• Gəncə adının həmin ərazidə yaşamış Gancak tayfalarının adıyla bağlı olduğu güman edilir.
• İlk kağız bizim eradan əvvəl II əsrdə Çində, ipəkdən hazırlanıb.
• İlk balet əsəri Fransada 15 oktyabr 1581-ci ildə tamaşaya qoyulub. Bu italiyalı Baltazarini tərəfindən quruluş verilmiş "Kraliçanın komediyalı baleti" (və ya "Tserseya") tamaşası idi.
• Delfinlər 14000-ə qədər səs siqnalı bilir və bir-birini ultrasəslə axtarıb tapırlar.
• İspaniya krallıq olsa da 1939-1975-ci illərdə onun kralı olmamış, onu İspaniya krallığının regenti, kaudilyo ( Tanrının etimadı ilə İspaniyanın Rəhbəri) titulu ilə İspaniya Nazirlər Şurasının Sədri, generallisimus Fransisko Franko əvəz etmişdir.
• Qədim yunan astronomu və riyaziyyatçısı Klavdi Ptolemey astronomik cədvəllərində boş kvadratlara O işarəsi qoyardı (yunan əlifbası ilə omikron hərfi, q.yun. ονδεν — heç nə). Sıfır rəqəmi işarəsinin ondan yarandığı güman edilir.

24-30 sentyabr 2012-ci il

Dəvə

• Şamaxı adına ilk dəfə adı b.e. II əsrində yaşamış yunan coğrafiyaşünası Ptolomeyin əsərində "Samaxeya" və "Kemaxeya" kimi rast gəlinir.
• Bir dəvənin daşıdığı yük 2-3 at yükünə bərabərdir. Yüklü dəvə bir gündə fasiləsiz olaraq 30-35 km, fasilə ilə isə 50 km-ə qədər yol gedə bilir.
• Əhalinin sıxlığına baxmayaraq Şri Lankanın ərazısının 14% milli parklar, qoruqlar və rezervasiyalar tutur.
• Alüminium ilk dəfə Danimarka fiziki Hans Ersted tərəfindən 1825–ci ildə boksitdən alınmışdır.
• Dünyada ilk dəfə qadınlara seçki hüququ 1893-cü ildə Yeni Zelandiyada verilmişdir.
• Ən parlaq ulduz olan Sirius əslində bir cüt ulduzdur.

1-7 oktyabr 2012-ci il

Kitablar

• Böyük Britaniyada 1836-cı ildən 2012-ci ilədək axşam saat 6-dan səhər saat 8-dək nigah bağlamaq qadağan edilmişdi. + * Velliqton şəhərinin adı 8-29 oktyabr 2012-ci il tarixi müddətinə dəyişdirilərək orada çəkilmiş filmin şərəfinə "The Middle of Middle-Earth" (" Yerin mərkəzi") adlanacaq.
• Sarımsaqdan alınan "allisin" maddəsinin çox qüvvətli bakterisid təsiri vardır. Onun on mində bir nisbətini su ilə durulaşdırdıqda belə yenə də bakteriyalara öldürücü təsir göstərir.
• Filip Parker internetdən axtarışla götürülən informasiya ilə şablonla kitab yazmaq metoduna patent almış və bu üsulla indyə qədər 200 mindən çox kitab çap etdirmişdir.
• 89 kilometr uzunluğundakı Baykalətrafı dəmir yolunda 38 tunel, 18 qalereya, 268 dayaq və 248 körpü vardır.
• Dünyada ən çox danışılan dil çin dilidir.
• 1980-ci illərin sonlarınadək Butanda (Himalay dağlarında) telefon mövcud olmayıb.

8-14 oktyabr 2012-ci il

Viqtoriya dağından Vellinqtonun görünüşü.

• Velliqton şəhərinin adı 8-29 oktyabr 2012-ci il tarixi müddətinə dəyişdirilərək orada çəkilmiş filmin şərəfinə "The Middle of Middle-Earth" (" Yerin mərkəzi") adlanacaq.
• Boliviyanın paytaxtı La Pasda su yüksəkliyə görə 88 °C-də qaynayır (190 °F) ( o dəniz səviyyəsindən 3 600 metr hündürlükdədir).
• Yarandığı dövrdən fəaliyyət göstərən ən qədim universitet 859-cu ildə Mərakeşin Fes şəhərində yaranan Əl-Qarauin Universitetidir,
• Karton hazırlanmasında xammal kimi aşağı keyfiyyətli parçalardan da istifadə edilir.
• Almaniyanın Şimali Reyn-Vestfaliya torpağında yerləşən gimnaziyaların birində şagirdlər ev tapşırığından azaddırlar.
• Avstraliyanın xarici ərazisi Kokos adalarının paytaxtı Uest Aylendin sahəsi 6,2 kv. km., əhalisi 120 nəfərdir.

15-21 oktyabr 2012-ci il

Dünyanın çevrilmiş coğrafi xəritəsi

• Böyük Britaniya qanunlarına görə hökumətin razılığı olmadam Britaniya təbəələri xarici ölkələrin dövlət mükafatlarını qəbul edə bilməzlər.
• 1876-cı ildə kanadalı mühəndis Sendford Fleminq İrlandiya vağzalında qatara gecikdiyinə görə o Yer kürəsini saat qurşaqlarına bölmək ideyasını irəli sürmüşdü.
• Azərbaycan dilində ən çox ölkə adı M hərfi ilə başlayır (25 ölkə).
• Kiribatidə insan hüquqları günü (10 dekabr) dövlət bayramıdır.
• Avstraliya, Yeni Zelandiya və cənub yarımkürəsindəki bəzi ölklərdə çevrilmiş coğrafi xəritələr çox populyardır.
• Niderland kraliçası Beatriks 1890-cı ildən taxt tac-tutan Oran nəslinin üçüncü qadın nümayəndəsidir. Bütün XX əsrdə Niderlandda taxt-tacda ancaq kraliçalar olubdur.

22-28 oktyabr 2012-ci il

Helium atomunun sadələşdirilmiş modeli.

• Hazırda dünayda yarım milyarda qədər velosiped mövcuddur.
• Atom haqqında ilk dəfə Demokrit b.e.ə. V əsrdə abstrakt şəkildə fikir söyləmişdir.
• Böyük Britaniya və ABŞ-da cərimə cinayət cəzaları içərisində ən geniş yayılmış növdür.
• İslandiya qanunlarına görə hakimiyyətdə olan prezident növbəti seçkilərdə yeganə namizəd olarsa, o seçki keçirilmədən avtomatik olaraq növbəti müddətə dövlət başçısı elan edilir.
• XX əsrin əvvəllərində insan ölümünün 20 faizi vərəmdən baş verirdi.
• ABŞ, Kanada, Avstriya, Böyük Britaniya və s. ölkələrdə yerli hakimiyyət orqanları, ticarət-sənaye, aqrar, maliyyə, həmçinin özəl şəxs tərəfindən ödəniş və investisiya vasitəsi kimi qəbul edilən regional pul vahidi dövriyyəyə buraxılır.

29 oktyabr-4 noyabr 2012-ci il

1961-ci il SSRİ 1 rublu

• Azərbaycanda regionlar üzrə avtomobil nömrələrinin kodlaşdırılmasınada "13" rəqəmi yoxdur.
• SSRİ rublunun SSRİ-yə daxil olan hər 15 respublikanın milli dilində öz rəsmi adı var idi.
• Efiopiya təqviminə görə yeni gün Günəşin çıxması ilə başlayır.
• İnsan ağzındakı 32 dişin 4-ü funksiyasına görə vacib olmayan dişdir.
• Qlükoza orqanizmin enerji sərfinin yarsını təmin edir.
• Orta əsrlərdə geyimə düymə həmçinin insanlara yad qüvvələri qovmaq üçün sehir kimi tikilirdi.

5-11 noyabr 2012-ci il

Gəncəsər monastırı

• Gəncəsər monastırı 1836-cı ilə kimi alban katolikoslarının qərargahı olmuşdur.
• Gürcü əlifbasında baş hərflər yoxdur.
• Göz haqqında əldə edilən məlumatların texnologiyaya tətbiq edilməsi video və fotokameraların, saysız-hesabsız optik sistemlərin ixtirasına səbəb olmuşdur.
• XIX əsrdə kibritlər çox baha olduğundan hər kəsə nəsib olmurdu.
• 1925-ci ildə yaradılan Göygöl Dövlət Təbiət Qoruğu sonradan iki dəfə (1950 və 1961-ci illərdə) ləğv edilərək 1965-ci ildə üçünci dəfə təşkil edilmişdir.
• Dünyada ən böyük QR kodunu Kanadanın Albert əyalətində yaşayan fermer ailəsi hazırlamışdır.
• 1031-ci ildə Şirvanşahlar ərazisinə hücum edən rusların ölkədən qovulmasına Şəddadi hökmdarı Əbülfəth Musa ibn əl- Fəzl ibn Məhəmməd ibn Şəddad kömək etmişdir.
• Yozef Haydn məşhur 63-cü simfoniyasını Xürrəm Sultana həsr etmişdir.
• Dünyada 14 regional ünvan idarəetmə sistemi serveri vardır. Onlardan 10-u ABŞ-da, 3-ü Avropada və 1-i, sonuncu yaradılan, Azərbaycanda yerləşir.

12-18 noyabr 2012-ci il

İkisütunlu yelkənli gəmi

• Rumıniyanın Braşov şəhərinin Strada Sforii küçəsinin eni 110-135 santimetrdir.
• İlk yelkənli gəmilər bir neçə min il əvvəl, qədim sivilizasiyalar dövründə yaradılıb.
• Venera planeti yeganə planetdir ki, saat əqrəbinin əksi istiqamətində dövr edir.
• Hollandiyanın iki dövlət katibi hökumətin iclasında iştirak edə bilməzlər.
• Qədim Romada xəstəsi əməliyyat masasında keçinən həkimin qollarını kəsirdilər.
• Hər gün Böyük Britaniyada 185 milyon fincan çay içilir.
• Kor adamlar heç vaxt xərçəng xəstəliyinə tutulmurlar.

19-25 noyabr 2012-ci il

İlk tanklar

• Honkonqun Kozvey Bey küçəsi dünyanın ən bahalı icarə küçəsidir. Cushman & Wakefield şirkətinin tədqiqatlarına görə bu küçədə 2012-ci ilin birinci yarısında bir kvadrat metrə icarə haqqı 22 307 avro təşkil edib.
• İtalyanlar üçün 17 rəqəmi uğursuz rəqəm sayılır.
• Dəvəquşunun yumurtasının tam bişməsi üçün onu 2 saat qaynatmaq lazımdır.
• Kimya üzrə Nobel mükafatını iki dəfə cəmi bir nəfər - Frederik Senger (1958 və 1980-ci il) alıb.
• İlk tanklar avtomobil motorları ilə təchiz edilrdi.
• Karnaval (it. carnevale — karnaval, lat. carnem levāre tərcümədə "əti yığışdırmaq" deməkdir.

26 noyabr-2 dekabr 2012-ci il

Su doldurulmuş stəkan

• İsgəndəriyyə kitabxanası eramızdan əvvəl III əsrdə çar II Ptolomey Filadelfin dövründə yaranıb.
• Qədim Yunanıstanda stadion, teatr və məbəd müqəddəs yer sayılmışdır.
• Təmiz su −33 °C-dək donmur, +200 °C-dək isə qaynamır.
• İkimərtəbəli avtobuslar London küçələrində nəqliyyat vasitələrinin uzunluğuna məhdudiyyət qoyulmasına görə icad edilib.
• Bütün qumlar ən aşağı, I dərəcə radioaktivliyə malidirlər və tikintidə məhdudiyyətsiz istifadə edilə bilərlər.
• Alfred Nobel ölüm ayağında ""Nemezida" adlı yeganə faciə pyesi də yazmışdır.
• XX əsrin ortalarına qədər paltaryuyan maşınları ancaq imkanlı ailələr ala bilirdilər.

3-9 dekabr 2012-ci il

Koreyalı musiqiçi Çe-Sanın 2012-ci ilin hit Gangnam Style mahnısı haqqında aşağıdakı maraqlı faktlar vardır:

• Gangnam – Seulda varlıların yaşadığı rayondur.
• PSY Psycho, (ing. Psychology - psixologiya) sözünün qısaldılmış formasıdır. "Say" kimi oxunur.
• Mahnıdakı "Oppan" sözü Cənubi Koreyada qızlar tərəfindən öz böyük qardaşlarına hörmət mənasında işlədilir.
• Mahnıda heyvan yerişini vermək üçün bir çox heyvanların yerişi məşq edilib. Sonda at sürmək hərəkətinin üzərində dayanılıb.
• «Gangnam Style» — koreya dilində ümumiləşdirilimiş ifadədir, paytaxtın Kannamqu rayonu sakinlərinin varlı həyatını əks etdirir.
• Mahnı lazım olanda mədəni, lazım olanda şıltaq olan "ideal qız"a həsr edilib.
• Los-Ancelesdəki koreya restoranlarından biri PSY-dən icazə almadan mahnının dekorasiyalarından restoranı bəzəmək üçün istifadə etmişdi.
• "Gangnam Style" PSY-nin altıncı albomunda yer alıb.

9-12 dekabr 2012-ci il

Avraam Linkoln

• Xəzər dənizinin tarixən 100-dək adı olmuşdur.
• Böyük Britaniyada Pasxa, Milad və Yeni il bayramlarından başqa bütün digər bayramlar ancaq bazar ertəsi günü keçirilir.
• 1860-cı ilin oktyabrında Vestfilddən olan 11 yaşlı qız Qreys Bedellu ABŞ Prezidenti Abraham Linkolna məktub yazaraq saqqal buraxmağı məsləhət bilmiş və o buna əməl etmişdir.
• Süveyş kanalından gəmilərin keçid müddəti 11-16 saat təşkil edir.
• BMT üzvü olsa da Beynəlxalq Olimpiya Komitəsi üzvü olmayan yeganə dövlət Cənubi Sudandır.
• Azərbaycan ərazisinin mütləq yüksəkliyi 28 metrdən (Xəzərsahili düzənlik) 4466 metrə Bazardüzü dağına qədərdir.

I fəsil

• 1896-cı ildə başlamış Klondayk qızıl hərisliyi 100 min qızılaxtaran macarapərəstin Yukon əyalətinə axın etməsinə səbəb olmuşdur.
• Məlum olmayan dildə və əlifbada yazılmış Voyniç əlyazmasını oxumaq altı əsrə yaxındır ki, mümkün deyil.
• Alyaskanın Sivard şəhəri 1867-ci ildə ərazinin Rusiya imperiyasından satın alınmasında böyük rol oynamış dönəmin xarici işlər naziri Uilyam Sivardın şərəfinə adlandırılmışdır.
• Seriyalı qatil termini ilk dəfə Ted Bandinin məhkəməsində işlədilmişdir. Bandi 36 nəfəri öldürməkdə ittiham olunaraq elektrik stulunda edam edilib.
• Titanik gəmisinin qalıqları ABŞ dəniz donanmasının istefada olan dənizçisi Robert Balard tərəfindən 1985-ci ildə Atlantik okeanının 4 min metr dərinliyində aşkarlanıb.
• ABŞ-ın Nom şəhərində 1925-ci ildə insanlar arasında anidən difteriya xəstəliyi yayılmağa başlayır. Şəhərə quru nəqliyyatı olmadığından xəstəlik əleyhinə zərdab çatdırılması üçün xizək itlərindən istifadə olunur. 20 xizəkçi və 150 xüsusi təlim görmüş it 1085 km məsafəni keçərək 5 gün ərzində zərdabı Nom şəhərinə çatdırırlar. Nom şəhərinə zərdab çatdırılması kimi tarixə düşən hadisə bütün ABŞ-da rezonans yaradır.
• Çilinin 3600 km qərbində Pasxa adasında yerləşən moai daş heykəllərinin kim tərəfindən, nə zaman və hansı məqsədlə yaradıldığı məlum deyil.